گالری آنلاین

شاهنامه فردوسی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متون حماسی جهان، قرن‌هاست که الهام‌بخش هنرمندان در شاخه‌های مختلف هنر بوده است. در این مقاله، به بررسی برخی از مهم‌ترین نمادها و اسطوره‌های شاهنامه در هنر مدرن و معاصر می‌پردازیم.

به گزارش گالری آنلاین، نمادها و اسطوره‌های این اثر در نگارگری سنتی، نقاشی مدرن، مجسمه‌سازی، گرافیک، و حتی هنر دیجیتال بازتاب یافته‌اند. در هنر معاصر ایران، بسیاری از هنرمندان با نگاهی جدید به مفاهیم اسطوره‌ای شاهنامه، آن‌ها را در قالبی نو و متناسب با دغدغه‌های امروزین بازآفرینی کرده‌اند.

اسطوره‌های شاهنامه در هنر مدرن و معاصر

رستم و مفهوم قهرمان در هنر معاصر

رستم، به‌عنوان نماد قدرت، شجاعت و ایستادگی در برابر ظلم، یکی از پرکاربردترین شخصیت‌های شاهنامه در هنر مدرن است. نقاشانی مانند "بهمن محصص" با نگاه‌های متفاوت به این اسطوره پرداخته‌اند. در برخی آثار، رستم به‌جای یک جنگجوی پیروز، شخصیتی درگیر و شکسته نمایش داده شده که نمادی از قهرمانان سرخورده در دنیای مدرن است.

بهمن محصص | مینوتور | 1345 | رنگ روغن روی بوم | 70.5 × 50 سانتی‌متر

بهمن محصص | مینوتور در ساحل دریا | 1355 | رنگ روغن روی بوم | 200.5 * 150.5 سانتی متر

اسطوره سیاوش و مفهوم پاکی و شهادت

سیاوش، نماد بی‌گناهی و قربانی شدن در برابر خیانت، الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان معاصر بوده است. در آثار هنری جدید، این شخصیت گاه با قربانیان جنگ، مهاجرت یا بی‌عدالتی‌های اجتماعی مقایسه می‌شود. برخی هنرمندان، از عناصر تجریدی و مینیمالیستی برای نشان دادن رنج و سرنوشت تراژیک او بهره گرفته‌اند.

ضحاک و بازنمایی چهره استبداد

ضحاک ماردوش، نماد حکومت استبدادی و ظلم، در آثار بسیاری از هنرمندان مدرن ایرانی به‌صورت استعاری به کار رفته است.

سیمرغ و پیوند عرفان و طبیعت در هنر معاصر

سیمرغ، به‌عنوان موجودی فرزانه و فراتر از زمان، در هنر معاصر مفهومی نمادین از خرد و آگاهی را پیدا کرده است. هنرمندانی همچون "پرویز تناولی" از این نماد در ترکیب با عناصر فرهنگی معاصر استفاده کرده‌اند. در برخی از آثار، سیمرغ با مضامین مرتبط با طبیعت، پایداری و بازگشت به اصل خویشتن ترکیب شده است.

پرویز تناولی | از مجموعه سیمرغ | 1338 | سفال لعابکاری شده | 32 * 27 * 35 سانتی متر

آثار علی‌اکبر صادقی، هنرمند برجسته ایرانی، ارتباط عمیقی با شاهنامه فردوسی دارند. او از کودکی با شنیدن داستان‌های شاهنامه به تصویرگری این حماسه ملی علاقه‌مند شد و این اشکال نمادین و اسطوره‌ای برای همیشه بخشی از نقاشی‌های او شدند. شیوه کار او یک نوع سورئالیسم ایرانی است که بر پایه نقاشی سنتی و قهوه‌خانه‌ای بنا شده‌است. در بسیاری از کارهای اولیه صادقی، حضور یک یا چندین سلحشور با پوشش‌های جنگاوران ایران مشاهده می‌شود که برخی از آن‌ها چهره خود صادقی را دارند. همچنین، او در سال ۱۳۵۲ کتاب «گردآفرید» را که بر اساس داستانی از شاهنامه فردوسی است، تصویرگری کرده‌است. این تأثیرات نشان‌دهنده پیوند عمیق آثار صادقی با شاهنامه و اسطوره‌های ایرانی است.

کتاب گُردآفرید (براساس داستانی از شاهنامه فردوسی) | تصویرگر: علی اکبر صادقی | سال چاپ: 1352 | انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

علی اکبر صادقی | بدون عنوان | 1399 | اسکرین‌پرینت روی کاغذ | 50 * 65 سانتی متر

شاهنامه، فراتر از یک متن حماسی، الهام‌بخش نسل‌های مختلف هنرمندان بوده و همچنان در هنر معاصر جایگاه ویژه‌ای دارد. هنرمندان ایرانی با نگاهی جدید، این نمادها را در بسترهای مختلف بازآفرینی کرده‌اند و توانسته‌اند اسطوره‌های شاهنامه را در قالب‌های امروزی به تصویر بکشند. این روند نشان می‌دهد که هویت ملی و فرهنگی ایران در هنر مدرن همچنان زنده است.

اخبار

به بهانه روز پایان سرایش شاهنامه

تحلیل نمادها و اسطوره‌های شاهنامه در هنر مدرن و معاصر