حدود هفت ماه از آغاز کشفیات تاریخی در میدان امام (ره) همدان می‌گذرد، کشفیاتی که هر چند در ابتدای کار، سروصدای زیادی ایجاد و پای مسئولان مختلف را به این میدان تاریخی باز کرد اما با گذشت این مدت زمان، به نظر می‌رسد مُهر سکوت بر لب متولیان میراث فرهنگی جا خوش کرده، به اندازه‌ای که حتی تبدیل این میدان تاریخی که قرار بود به سایت موزه‌ای شیشه‌ای تبدیل شود را به یاد ندارند!

به گزارش گالری آنلاین به نقل از ایسنا، پنج ماه آخر سال گذشته، میدان تاریخی امام (ره) همدان، شاهد یک واقعه تاریخی بود، واقعه‌ای ادامه‌دار که هر چه پیمانکار شهرداری همدان سطح زمین در میدان را بیشتر حفر می‌کرد به نشانه‌های تاریخی بیشتری هم می‌رسید، روندی که دست‌کم سه ماه ادامه داشت.

هر چند در ابتدا دوستداران میراث فرهنگی به دنبال اجرایی کردن طرح پیاده‌راه‌سازی میدان امام (ره) همدان، نگرانی‌هایی را مطرح می‌کردند که این محوطه قبل از انجام هر کاری نیاز به کاوش‌ها و مطالعات باستان‌شناسی دارد اما کشف مداوم آثار تاریخی به دنبال عملیات‌های حفاری در این میدان با هدف سنگفرش کردن‌اش، خیال فعالان مدنی میراث فرهنگی را قدری راحت کرد که نمی‌توان به همین راحتی روی محوطه‌ای تاریخی چشم بست.

کشف تابوت سفالی، تدفین چمباته‌ای و سرستون ایلخانی در وسط میدان امام (ره) همدان باعث شد تا پروژه پیاده‌راه سازی رینگ تاریخی همدان چندین ماه بر سر زبان‌ها باشد، هر چند هر ازگاهی برخی واکنش‌ها از سوی مسئولان شهری همدان مانند زندانی کردن و فحاشی با خبرنگاران و عکاسان همدانی برای جلوگیری از انتشار هر خبری و حتی عکس‌العمل‌هایی از سوی این مسئولان مبنی بر سنگفرش کردن کامل این محوطه برای ادامه دار بودن پروژه پیاده‌راه‌سازی؛ وضعیت حفاظت از این محوطه و آثار آن را با ابهام‌هایی مواجه می‌کرد.

اما وارد شدن برخی مسئولان میراثی و همدانی در این اتفاق مانند امیر خجسته، نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه "مدیران با شفاف سازی امور به بازار شایعات کاوشهای همدان پایان دهند" یا "قول معاونت میراث فرهنگی سازمان برای ایجاد سایت موزه در میدان مرکزی شهر همدان" و حتی نامه‌یسرگشاده‌ای که برای درخواست حفاظت از این محوطه منتشر شد، باز هم سرنوشت این محوطه باستانی در میدان امام (ره) همدان را تغییر داد.

اظهار نظر رسمی محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در اواسط آذرماه سال گذشته خواندنی است.

او با بیان این‌که کشف هر نوع اثر تاریخی در میدان امام (ره) همدان یک ظرفیت جدید می‌دهد که طراحی یک میدان با طرح پیاده‌راه سازی با این ظرفیت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، در آن زمان اظهار کرد:«به جای این که بخواهند وسط میدان حوض و فواره بزنند، همه تلاش خود را می‌کنیم تا هیچ دخالتی در فضای آن رخ ندهد و کار پژوهش به طور کامل انجام و در صورت نیاز سایت‌موزه احداث شود.»

حتی سید محمد بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این زمینه به ایسنا تاکید کرده بود: «دنبال فرصت هستم تا در ملاقاتی با آقای ایزدی معاون شهرسازی وزارت راه و شهرسازی توضیح دهم که متوجه باشند در این محوطه گنج به دست آمده است. باید بدانند وقتی در مرکز شهر به آثاری برخورد می‌کنیم یک ارزش است که می‌توان آن را پوشش داد. در میدان امام همدان آثاری فوق‌العاده به دست آمده است که باید به جای ساخت حوض یا نصب مجسمه‌ای بی‌ارزش‌تر از اثار موجود در این محوطه، این ارزش را ارج بدانند، چون حکایتی ارزشمند از سابقه و گذشته شهر همدان دارد.»

از سوی دیگر در همان موقعیت زمانی نیز استاندار همدان «قول اختصاص اعتبار ۵۰۰ میلیون تومانی برای این میدان تاریخی داده بود.»

حال همه‌ی صحبت‌های مطرح شده در مورد این محوطه‌ی تاریخی و رفتارهایی که باید با آن داشت، یک طرف میدان امام (ره) همدان قرار می‌گیرند و رفتاری که امروز با این محوطه تاریخی انجام شده و بی‌توجهی‌ها نسبت به آن، طرف دیگر این میدان تاریخی است، آن هم در شرایطی که محوطه‌ی باستانی به دست آمده در میدان امام همدان به نظر می‌رسد به انباری برای شهرداری منطقه یک همدان تبدیل شده باشد.

انبار شهرداری، روی محوطه تاریخی میدان امام همدان

حسین زندی، فعال میراث‌فرهنگی همدانبا اشاره به اتفاقاتی که از زمان کشف آثار تاریخی در این میدان رخ داده است، به ایسنا می‌گوید: به دنبال اجرای پیاده‌راه خیابان بوعلی و میدان امام (ره) و خیابان اکباتان در هسته‌ی میدان مرکزی شهر همدان، پیمانکار شهرداری در گودبرداری‌های خود به آثار تاریخی برخورد می‌کند. با وارد شدن میراث فرهنگی به این بحث، کاوش‌ها در این محوطه ادامه‌دار می‌شوند. در نهایت تلاش‌های خبرنگاران، هنرمندان و فعالان مدنی و میراث‌فرهنگی باعث جلوگیری از سنگفرش کردن میدان می‌شود و طرح اجرایی کردن سایت موزه در میدان مرکزی توسط شهرداری کلید می‌خورد.

وی با بیان این‌که در آن زمان قرار می‌شود طرح اولیه توسط میراث فرهنگی تهیه و توسط شورای فنی سازمان میراث فرهنگی تصویب شود، ادامه می‌دهد: در آن زمان این اتفاق اجرائی شد و در ادامه عملیاتی شدن کار به شهرداری سپرده شد، حتی اسفند سال گذشته نیز شهرداری اعلام کرد به زودی این طرح اجرائی می‌شود.

او با اشاره به فروکش کردن اعتراض‌ها بعد از مطرح شدن این قول وقرارها و حساب کردن روی حرف مسئولان شهری توسط دوستداران میراث فرهنگی بیان می‌کند: اکنون دور آن محوطه ۵۰۰ متری که براساس صحبت‌ها قرار است سایت موزه شود، فنس کشی و نرده کشی شده است.

به گفته‌ی وی؛ بعد از پوشاندن محوطه، اکنون آن را از زباله پُر کرده‌اند. یعنی آن محوطه‌ی تاریخی امروز به انباری شهرداری منطقه یک همدان تبدیل شده است.

طرح میراث فرهنگی چه بلایی سر میدان امام همدان می‌آورد؟

زندی با اشاره به پیشنهادی که دو نفر از طراحان و گرافیست‌های مطرح کشور یعنی "قباد شیوا" و "محمدحسین حلیمی" برای این میدان تاریخی داده بودند، می‌گوید: براساس آن طرح‌ها، کمترین آسیب به محوطه وارد می‌شد و از نظر بصری و منظری به زیباتر شدن میدان کمک می‌کرد حتی طبق آن صحبت‌ها چیزی حدود ۵۰۰ متر شیشه در میدان استفاده می‌شد. در واقع براساس تجربه‌های غرب، یک سازه استاندارد شیشه‌ای درست شود که علاوه بر داشتن منظری زیبا، نمادهای حکمتانه داشته باشد و در عین حال آسیب کمتری به محوطه وارد کند اما در طرح کنونی بخشی از سایت موزه به پله و سازه‌ای تبدیل می‌شود که درصد کمی از آثار قرار گرفته در زیرزمین را می‌توان دید.

این فعال میراث فرهنگی همدان با تاکید بر این‌که سازمان میراث فرهنگی طرح کنونی برای میدان امام (ره) همدان را تائید کرده است، ادامه می‌دهد: وقتی محوطه‌ای را به عنوان یک سایت تاریخی عنوان و شناسایی می‌کنید، باید از آن نگهداری شود اما متاسفانه به نظر می‌رسد شهرداری درایت و نگاه مثبتی به میراث فرهنگی ندارد و با جاهای دیگر آن را اشتباه گرفته‌اند. در واقع مدیریت شهری همدان با پروژه‌های عمرانی خود، این محوطه را اشتباه گرفته و آن اکنون به انباری از تجهیزات عمرانی مانند داربست، بیل و کلنگ و مواد لاستیکی و غیره تبدیل شده است.

زندی در ادامه همچنین به خبرهایی که هفته گذشته در مورد ادامه فعالیتِ این محوطه‌ی تاریخی منتشر شده، اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس آن اعلام؛ مدیران شهری و میراث فرهنگی از آغاز کار در این میدان تاریخی در زمانی نزدیک خبر داده‌اند، با این وجود بخشی از مساله، آغاز اجرای طرح است که معمولا به پروسه طولانی اجرای طرح‌ها در کشور عادت کرده‌ایم بنابراین می‌توانیم این خبر را فعلا نادیده بگیریم.

این فعال میراث فرهنگی مساله اصلی در این سایت به عنوان یک محوطه تاریخی را حفاظت از آن می‌داند، نه تبدیل آن به یک "زباله‌دانی".

او با تاکید بر این‌که چنین محوطه‌ی تاریخی نخست باید حفاظت سپس به سایت موزه تبدیل و در نهایت طرحی مانند پیشنهاد دو گرافیست ایرانی برای آن تهیه شود، اظهار می‌کند: حرف اصلی حفاظت نکردن درست از این محوطه‌ی تاریخی است و در این میان شهرداری منطقه یک همدان مقصر است.

طرح میدان امام همدان، مورد تصویب شورای فنی میراث فرهنگی است

علی مالمیر، مدیر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان اما در ابتدای صحبت‌هایش با ایسنا، نخست بر این‌نکته تاکید می‌کند که بخش مرکزی میدان امام همدان به انبار تبدیل نشده است و ادامه می‌دهد: هیچ طرحی نیز جایگزین طرحِ تائیدی میراث فرهنگی نشده است. طرح قابل اجرا در میدان امام همدان توسط شورای فنی سازمان میراث فرهنگی مصوب شده است و قطعا همان اجرائی می‌شود.

وی با بیان این‌که طرح ۳۰ فروردین امسال به شهرداری همدان ارجاع شده است، می‌گوید: در این طرح شرایط موزه‌ای از نظر فنی کاملا رعایت شده است، به گونه‌ای که در نخستین جلسه‌ای برگزار شده برای بررسی طرح آن مصوب شد و در همان چهارچوب نیز اجرائی می‌شود و میراث فرهنگی همدان آن را نظارت می‌کند.

او در توضیح این طرح اظهار می‌کند:در طرح تصویب شده ارتفاع در همان نقطه کاوش شده ایجاد می‌شود و منظر آن طبیعتا بالاتر از میدان تعبیه می‌شود. از سوی دیگر از نظر همخوانی با اقلیم همدان نیز وضعیت به گونه‌ای ایجاد می‌شود که نگهداری پدافند غیرعامل در محوطه انجام شود و از سوی دیگر در طراحی این طرح با مراجعه به خُبرگان این حرفه، از منظرهای مختلف با یک روش علمی، شاخص‌های مورد نیاز نمره‌گذاری و وضع‌گذاری می‌شود تا به بنای ثبتی میدان و شرایط میراث فرهنگی نیز اهمیت داده شود و همه‌ی ملاحظات لازم رعایت شود، در واقع دستِ طراح این پروژه آن قدر باز نبود که بتواند فضای دیگری را تعبیه کند.

مالمیر با بیان این‌که اداره کل میراث فرهنگی استان همدان وظیفه‌ی خود را برای طراحی و مصوب کردن این پروژه انجام داده است، ادامه می‌دهد: منتظریم که دوستان شهرداری هم براساس جزئیات طراح، کار اجرا را شروع کنند اما هنوز زمانِ مشخصی برای آغاز کار اعلام نشده است.

وی همچنین به مرمت اشیای به دست آمده و تابوت‌ها از این میدان تاریخی اشاره می‌کند و می‌گوید: بعد از پایان کار مرمت، آثار در همان محل کشف شده به نمایش در می‌آیند.

سمیه ایمانیان