«گروه مطالعات معماری ایران» در نخستین نشست از سلسله سمینارهای «تجربیات مطالعات معماری و شهرسازی ایران» در نیمسال اول تحصیلی ۱۳۹۷-۹۸، روز دوشنبه ۱۶ مهرماه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ در سالن قطب علمی فناوری پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، میزبان «امیرحسین صالحی» بود که ایشان با طرح موضوع «بازنمایی موجودات زنده انتزاعی در تزیینات گچی معماری مذهبی» به سخنرانی پرداختند.

به گزارش گالری آنلاین به نقل از روابط عمومی انجمن مطالعات معماری ایران، موضوع سمینار در دو بخش ارایه شد. در بخش نخست «صورت‌های انتزاعی در بناهای مذهبی» و بخش دوم «کتیبه‌های صورت‌دار». محدوده پژوهش مورد نظر در «شمال شرق ایران فرهنگی» یا به تعبیری دیگر ناحیه «خراسان بزرگ» و «قومس باستان» بود. آنچه در وهله نخست قابل توجه است، بی‌میلی و عدم بازنمایی موجودات زنده در تزیینات بناهای مذهبی است که به عنوان یکی از اصل‌های هنر مذهبی در دوره اسلامی به شمار می‌رود. به طور کلی در معماری بناهای مذهبی شاهد نقش‌های هندسی، کتیبه‌ای یا نقوش گیاهی انتزاعی هستیم. اما براساس پژوهش‌ها و بررسی‌های انجام گرفته، شاهد صورت‌های انتزاعی و کتیبه‌های صورت‌داری خواهیم بود که در کتیبه‌های بناهای مذهبی نقش بسته‌اند. از این رو، این نقش‌ها در بناهایی مانند مسجد بایزید بسطام، مسجد جامع بسطام، مسجد جامع سمنان، مسجد جامع نایین و مسجد جامع فریومد توسط دکتر امیرحسین صالحی بررسی شدند.

ویژگی‌هایی نیز از این نقشمایه‌ها شناسایی شد. در صورت‌های انتزاعی، نقش موجودات دارای سر بودند اما پیکره و بدن در آن دیده نمی‌شد. نوع موجودات نیز نامشخص و بیشتر صورت‌ها مربوط به دوره ایلخانی هستند که احتمال می‌رود در پیوند با اندیشه‌های اهل تصوف باشد. کتیبه‌های صورت‌دار نیز از قرن چهارم دیده می‌شود که به نظر می‌رسد ارتباط نزدیکی با خلفت موجودات توسط خداوند و آیه «الله خالق کل شی» دارد. همچنین این نقش‌ها، همزمان و هم‌مکان با فرقه‌ کرامیه آغاز شده است و در این فرقه اعتقادی وجود داشت که بر جسم داشتن خداوند دلالت می‌کند.