روایتی از نمایش آثار نقاشی مهشید رحیم تبریزی

روزنامه اعتماد
شماره 4301 -۱۳۹۷ سه شنبه ۱۶ بهمن

فاروق مظلومی

مهشید رحیم تبریزی متولد 1348 شهر تهران است. نقاشی خوانده و سال‌هاست كه نقاشی می‌كند. با حضور در بیش از صد و بیست نمایشگاه گروهی در ایران و نمایشگاه‌های بین‌المللی معتبر و كسب رتبه‌های خوب هنری در بی‌ینال‌ها، الان در جایی ایستاده است كه باید می‌بود و امسال در حراج تهران اثری بدون عنوان با فضای انتزاعی از این هنرمند به فروش رفت. برای پرهیز از هرگونه پیشداوری از دانستن اسم نمایشگاه و خواندن استیتمنت پرهیز می‌كنم خصوصا اگر آثار ارایه شده انتزاعی هم باشند. مخصوصا در گالری‌های تهران اسم مجموعه و استیتمنت كاربرد اشتهاآور قبل از غذا را پیدا كرده‌اند و محركی برای بازدید از آثار هنری هستند علاوه بر آن سعی در تسهیل ارتباط مخاطب با اثر هنری دارند كه این موضوع با استقلال هنرمند، اثر هنری و مخاطب در مواجهه با همدیگر منافات دارد. نمایشگاه‌های آثار انتزاعی اوج موفقیت‌شان زمانی است كه مخاطب با سوال‌های «این چیست» و «چه می‌گوید» درگیر شود. چراكه اثر انتزاعی قرار نیست چیزی به كسی بگوید. صدالبته كه خیلی حرف‌ها برای گفتن دارد اما به زبان ما سخن نمی‌گوید كه ما هم بتوانیم حرف‌هایش را برای دیگران بازگو كنیم. ارتباطی كه بین اثر انتزاعی و مخاطب شكل می‌گیرد مخاطب را در دورافتاده‌ترین وضعیت از زمان و مكان جاری قرار می‌دهد تا تجربه رهایی از شهر، تمدن، علایم ممنوع و... را به دست آورد و از جهانی كه ضروری‌ترین و مفیدترین قوانینش «حبس بنیاد» هستند خارج شود و تجربه زیستن در رستگاری آزادی را به دست آورد. مگر نه این است كه جبر توقف پشت چراغ قرمز یك حبس موقت است با اینكه قانون چراغ‌های راهنمایی بسیار مفید هستند.

بهنام كامرانی محقق، مدرس هنر و كیوریتور باسابقه در استیتمنت نمایشگاه پروانه‌ها می‌نویسد:

«نقاشی‌های مهشید رحیم تبریزی تصاویری مابین انتزاع و طبیعت هستند. آنها هم بیانگری‌های نقاشان اكسپرسیونیست را دارند هم رفتارهای كنشی نقاشان انتزاعی را، با این همه پارچه‌ها و نگارگری های ایرانی را هم به ذهن می‌آورند. او در مجموعه‌ اخیر خویش پروانه و دگردیسی های آن را از گذرگاه همین دلمشغولی‌ها گذر داده و به چشم‌اندازی تازه رسیده است. خال هایی شناور و طبیعتی تكه‌تكه و آب و خاك و آسمانی كه از گذاشتن و خراشیدن رنگ‌ها و تنشی درونی نشأت گرفته، این نقاشی‌ها را در فضایی تازه قرار می‌دهد كه هر تكه و هر عنصر از پشت دیگری جلوه‌گری می‌كنند و در حال شدن هستند.» معذوریت بهنام كامرانی برای نصب تابلوهای راهنما جهت راهنمایی مخاطبی كه عادت دارد اثر هنری را بفهمد و همواره در جست‌وجوی پیام اثر است قابل درك است. اما واقعیت مسلم آن است كه اثر انتزاعی همان‌طور كه در وضعیتی بی‌نام و نشان خلق می‌شود در این وضعیت هم فعالیت می‌كند البته من هم قبول دارم اثر هنری به محض خروج از درون هنرمند با نشانه‌هایی از قبیل، اسم و رسم هنرمند، سال خلق، ابعاد، تكنیك، محل نمایش و... نشانه‌شناسی می‌شود و ارایه اثر هنری بدون این برچسب‌ها جریان سرمایه را مختل كرده و هنرمند را برای خلق آثار دیگر ناتوان می‌كند چرا كه برای خرید بوم جدید باید نقش روی بوم قدیم را فروخت. با نگاهی به بوم‌های روی دیوارهای گالری فرشته می‌بینیم نصب تابلوهای با حاشیه رنگ سیاه روی دیوارهای سیاه گالری فرشته و تابلوهای با حاشیه سفید روی دیوارهای سفید، باعث شده است محدودیت قاب كه دغدغه خیلی از منتقدین و هنرمندان و كیوریتورهاست به نحوی تعدیل شود كه این هوشمندی و آگاهی برای كیوریتورهای دیگر می‌تواند الگوی خوبی باشد. در بعضی از نقاشی‌های مهشید رحیم تبریزی نقش‌هایی از جهانی دیگرگون دیده می‌شود كه در وضعیتی آشوبگر، به اطمینان سكوت رسیده‌اند این تضاد كه فقط در جهان تصویر ممكن است - مثلا ما نمی‌توانیم در جملاتی با خشمناك‌ترین كلمات، آرامش را به كسی القا كنیم - یگانگی این آثار را به رخ می‌كشد. تعامل این نقاش با بوم و رنگ تعاملی صرفا معطوف به عمل نقاشی است و نه فكر كردن به اینكه چه چیزی را كجا نقاشی كنم تا درست و موثر باشد. عبور قلم بر روی تعدادی از تابلوها چنان پرفشار بوده است كه بافت پارچه بوم نمایان شده است اما در همین تلاش‌های پرفشار، توزیع عادلانه رنگ را داریم. خطوط سفید نازكتر از بقیه خطوط در جهات مختلف در چند تابلو حالتی شیطنت‌آمیز به این آثار داده است و به نحوی كنترل اثر را از دست مخاطب خارج می‌كند و با مخدوش كردن قطعیت و پایان ارتباط، راه را برای تلاش و جست‌وجوی بعدی باز می‌گذارد و جهان اثر را برای مخاطب تمام نمی‌كند این جهان ناتمام حال خوش به انسانی می‌دهد كه همواره دغدغه‌ رو به پایان بودن همه‌چیز را دارد. به هر حال بوم‌های خانم تبریزی روی دیوارهای گالری فرشته زندگی خوبی دارند و جهان جدیدی برای مخاطب‌های آگاه ایجاد می‌كنند .جهان نقاشی‌های این نقاش‌خوب پایان‌پذیر نیست اما پایان زمان بازدید این آثار بیست و سوم بهمن ماه است.