معرفی ویژگی های هریک از گروه های هفت گانه:

1)کاربران ماهر:

این گروه فعال ترین و حرفه ای ترین و کلیدی ترین گروه کاربران شبکه‌های اجتماعی هستند و میانگین در آمد آنها نیز بیشتر از بقیه کاربران است. آنها پس از ورود به شبکه‌های اجتماعی به سرعت با محیط انطباق و تمایل دارند با اشخاص جدید در این سایت‌ها ارتباط برقرار کنند. معمولا اعضای این گروه، وبلاگ های شخصی دارند و در توئیتر هم کاربران فعالی محسوب می شوند. این گروه از کاربران در هر جایی از جمله از خانه و محل کار به شبکه‌های اجتماعی متصل می شوند ولی بیشتر زمان استفاده‌شان از این سایت‌ها در محل کار است. اغلب آنها جنبه منفی استفاده از شبکه‌های اجتماعی را «اتلاف وقت زیاد» در این سایت‌ها می دانند. تعداد این دسته کاربران در آمریکا حدود 24 میلیون نفر و میانگین سنی آنها 27 سال تخمین زده شده است (سایت آندرسون آنالیتیکس به نقل از مولایی، دنیای کامپیوتر و اطلاعات شماره 87).

2)کاربران به دنبال سرگرمی:

این گروه کسانی هستند که استفاده ای تفننی از شبکه‌های اجتماعی دارند. برای این گروه از کاربران، شبکه‌های اجتماعی تبدیل به بخشی از زندگی آنها شده است و هر روز به این سایت‌ها مراجعه می‌کنند. سرگرمی و تعامل با دوستان دو انگیزه اصلی آنها برای مراجعه روزانه به شبکه‌های اجتماعی هستند. در تماس بودن با دوستان و خانواده دلیل اصلی آنها برای پیوستن به این شبکه‌هاست. بخشی از این کاربران به تدریج و با آشنا شدن با فضای این سایت‌ها، آنها را برای مقاصد کاری نیز به کار می‌گیرند تا کم کم به گروه «کاربران ماهر» بپیوندند. در آمریکا نیمی از این گروه «مای اسپیس» را مفیدترین شبکه اجتماعی می‌دانند و از آن استفاده بیشتری می کنند. میانگین سنی این گروه 29 سال است و تعداد آنها نیز 29 میلیون نفر تخمین زده می شود. شاید بتوان بیشتر کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران را ذیل این گروه قرار داد (عزت زاده، 1394، 44).

3)کاربران فراغتی:

کاربران فراغتی گروه دیگری از کاربران شبکه‌های اجتماعی هستند که نسبتاً استفاده کمتری از سایرین دارند. کاربران فراغتی اغلب از طرف دوستان، اعضای خانواده، همکاران و یا سایر آشنایان به شبکه‌های اجتماعی دعوت شده اند. آنها کاربران به نسبت منفعل سایت‌های شبکه اجتماعی محسوب می شوند که دریافت و تولید کمتری در این رسانه ها دارند. این گروه با تأخیر و صرف زمان قابل توجهی با این شبکه‌ها به عنوان محیطی جدید انطباق پیدا می کنند و اغلب تمایل دارند با دوستان و اعضای خانواده‌شان در ارتباط باشند. اکثر آنها «فیس بوک» را ارزشمندترین شبکه اجتماعی می دانند و تمایل کمتری به سایر رسانه‌های اجتماعی نشان می دهند. تخمین زده می شود در آمریکا 21 میلیون نفر در این گروه قرار می‌گیرند که میانگین سنی آنها 45 سال است (همان).

4)کاربران تجاری:

کاربران تجاری این سایت‌ها را هدفمندتر به کار می گیرند. آنها نسبت به استفاده از این شبکه‌ها برخوردی حسابگرانه و منطقی دارند. آنها از شبکه‌های اجتماعی استفاده می کنند چون ارزش شبکه‌سازی مجازی را دریافته اند و به مزایا و کاربردهای مفید آن در زندگی و تجارتشان پی برده اند. این گروه اغلب «لینکدین» را ارزشمندترین شبکه اجتماعی می دانند.(همان) میزان استفاده آنها از رسانه‌های اجتماعی چند روز در هفته است و این سایت‌ها را در مواردی از قبیل سفرهای بین المللی، ورزش و آموزش به کار می‌گیرند. میانگین سنی این افراد 33 سال و تعداد آنها حدود 35 میلیون نفر تخمین زده می شود (همان).

5)کاربران پر مشغله:

گروهی از کاربران اینترنتی که عموماً از شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی کنند «کاربران پر مشغله» هستند. این کاربران دیدگاه منفی نسبت به رسانه های اجتماعی ندارند و تنها به دلیل محدودیت زمان است که کاربر جدی این سایت‌ها به شمار نمی آیند. از این رو این گروه همواره در معرض پیوستن به شبکه‌های اجتماعی قرار دارند و برخی از آنها از تعدادی از رسانه های اجتماعی در سطح محدودی استفاده کرده‌اند یا می کنند. ویژگی های این گروه شبیه به «کاربران فراغتی» است. این گروه از کاربران اغلب در برابر این سؤال که چرا به عضویت شبکه‌های اجتماعی در نیامده اید پاسخ می دهد که بدون این سایت‌ها نیز با افرادی که برایشان اهمیت دارند در تماس هستند و لزومی به استفاده از شبکه‌های اجتماعی احساس نمی‌کنند. میانگین سنی این گروه از کاربران 45 سال است و تخمین زده می شود 32 میلیون نفر در این دسته قرار می گیرند (عزت زاده، 1394، 45).

6)کاربران نگران:

گروه دیگری که شبکه‌های اجتماعی را در استفاده اینترنتی شان به کار نمی گیرند «کاربران نگران» هستند. این گروه تردیدهایی درباره وضعیت امنیت و حریم خصوصیشان در این شبکه‌ها دارند. این دسته کاربران پس از « کاربران پر مشغله» دومین گروهی هستند که اغلب سرانجام به شبکه‌های اجتماعی می‌پیوندند. آنها معمولاً پس از دریافت چند دعوت نامه از منابع مورد اعتمادشان به شبکه‌های اجتماعی می‌پیوندند و در دسته ی «کاربران فراغتی» قرار می گیرند. این گروه بیشترین مصرف رسانه های سنتی از قبیل تلویزیون و مجلات را دارند و در مواجه با رسانه های جدید دچار کمی تردید و نگرانی می شوند. شاید میانگین سنی بالای این گروه کاربران از دلایل محافظه کاری نسبی آنها باشد. میانگین سنی این گروه 53 سال و تعداد آنها حدود 30 میلیون نفر است (همان).

7)کاربران بدبین:

آخرین گروه کاربران اینترنتی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی کنند « کاربران بدبین» هستند. این گروه کمترین تمایل و رغبت را برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی دارند. تعدادی از این کاربران استفاده کنندگان حرفه ای برخی دیگر از ابزارهای تکنولوژی و اینترنتی هستند ولی دیدی منفی نسبت به شبکه‌های اجتماعی دارند. آنها هیچ نگرانی بابت مسائلی از قبیل حریم خصوصی در محیط شبکه‌های اجتماعی ندارند ولی شبکه‌های اجتماعی را غیر مفید و استفاده از آنها را بیهوده توصیف می کنند. میانگین سنی این گروه 49 سال است وتعداد آنها حدود 16 میلیون نفر تخمین زده می شود (همان).

2-2: پیشینه پژوهش

این بخش در دو قسمت پیشینه تحقیقات خارجی مرتبط و پیشینه تحقیقات داخلی مرتبط تهیه شده است.

1-2-2.پیشینه خارجی پژوهش

• پایان نامه ای با عنوان «کانال های محتوی برای متون رسانه‌های اجتماعی» توسط کریستانا ساپر[1] در سال 2012 در مقطع دکتری فلسفه دانشگاه MIT انجام شده است که بر روش یادگیری سیستمی استخراج داده های کاربران رسانه‌های اجتماعی تمرکز دارد. در این پژوهش طیف وسیعی از احساسات و جنبه های مختلفی از داده ها استفاده شده است تا کانال‌هایی محتوی رسانه‌های اجتماعی مشخص شوند. فرضیه اصلی این کتاب آن است که ساختار محتوی در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی متفاوت و توسط کاربران تولید کننده محتوی تامین شود. این ساختار افراد را قادر می‌سازد تا داده های شخصی و عمومی خود را از یکدیگر جدا می‌نماید. این پایان نامه بر روی متن و محتوی تحقیق کرده است و به شبکه افراد مورد بررسی نپرداخته و در حقیقت محتوی را تجزیه و تحلیل نموده است (عزت زاده، 1394، 37).
• پایان‌نامه «طراحی تعاملات اجتماعی برای رسانه‌های اجتماعی» توسط میچال سایکردکس^[2] در سال 2012 در مقطع دکتری روانشناسی دانشگاه مازریک دفاع شده است. این پایان نامه بر جنبه‌های روانشناختی و روان شناسی رسانه‌های اجتماعی و بر اصول روان شناختی و روان شناسی برای طراحی رسانه‌های اجتماعی تاکید و تمرکز دارد. سایکردکس بر تجربه کاربری برای طراحی ساختار رسانه اجتماعی تاکید دارد که در آن تعاملات اجتماعی دیده می‌شود. این پژوهش معتقد است که طراحی ها و چارچوب های توسعه برای جهان آنلاین همیشه در حال تغییر است. از قضا اکانت‌های جعلی که در رسانه‌های اجتماعی وجود دارد، بعد اجتماعی آن را نشان می دهد. ترک بافت اجتماعی در اجتماعات رسانه‌های اجتماعی نه تنها به تکامل جامعه کمک نمی‌کند، بلکه تاثیرات ویرانگری در طول عمر رسانه‌های اجتماعی به جا گذاشته است. بنابراین رسانه‌های اجتماعی نمی‌توانند بدون در نظر گرفتن تجارب اجتماعی عامل توسعه باشند (عزت زاده، 1394، 37).
• در گزارشی از جزایر اورکنی در دورترین سواحل شمالی کشور اسکاتلند که پراکندگی جمعیت از نظر جغرافیایی بسیار زیاد است، خصوصاً در زمستان که دستیابی به آموزش بسیار دشوار می‌شود، دانشگاه «هایلندز و آیلندز» در اسکاتلند با ایجاد مراکز یادگیری کوچک تحت یک شبکه اجتماعی مجازی، درصدد حل این مشکل بر آمده است. جلسات مشترک ویدیویی به دانش آموزان و معلمان در نواحی مختلف اجازه می‌دهد، که هم زمان با استفاده از WIFI با هم ارتباط برقرار کنند، این مقوله عامل ایجاد احساس جمعی مطلوب در اورکنی شده است، در حالی که در گذشته جوانان بسیاری مجبور به ترک جزایر با هدف دستیابی به آموزش می‌شدند (همان).
• هدف قرار دادن دانشجویان در فیس بوک (برای تبلیغات) عنوان پژوهشی است که در سال 2012 در نشریه "ELSEVIER" در وب سایت "Sciencedirect" به چاپ رسید. در این پژوهش در حالی که به رشد فزآینده مصرف فیسبوک پرداخته است، به هدف بررسی نفوذ و اثر گذاری تبلیغات و فروش از طریق بازاریابی بر روی قشر جوان بر جوانان 18 تا 25 ساله تحقیق صورت پذیرفته است. تحقیق دو مرحله ای از دانشجویان 18 و 25 ساله نشان می‌دهد که هزینه تبلیغات بازاریابی برای قشر جوان از طریق شبکه فیس بوک تا اندازه زیادی ناکام مانده است. این تحقیق خاطر نشان می‌کند که غیر از در تماس بودن با دوستان و اقوام، کاربران فیس بوک در درجه اول توسط سه تمایل برانگیخته می‌شوند:

در زندگی دیگران دخالت کنند؛

یک هویت متمایز برای خود ایجاد کنند؛

طبق تمایلات خودشیفتگی درونی خود عمل کنند. این انگیزه ها باعث می‌شوند انتظارات کمی از تبلیغ‌کنندگان وجود داشته باشد، زیرا به نظر می‌رسد که کاربران از تبلیغات فیس بوک خوششان نمی‌آید و از تلاش های بازاریابان برای برند سازی سرباز می‌زنند.

نتایج پژوهش فوق دلایل استفاده کاربران (18 تا 25 ساله) از شبکه اجتماعی فیس بوک را به شرح زیر بیان می دارد:

فیس بوک: مشهور است، اما آیا برای تبلیغ کنندگان نیز مفید است؟

استنباط های ما درباره استفاده از فیس بوک چگونه به دست آمده است؟

چرا 18 تا 25 ساله ها از فیس بوک استفاده می کنند؟

استفاده از فیس بوک به عنوان یک برنامه کم خطر و با کنترل بالا؛

استفاده از فیس بوک برای سرک کشیدن به امور شخصی دوستان و دیگران؛

استفاده از فیس بوک برای برندسازی شخصی؛

استفاده از فیس بوک به عنوان تلویزیون من.

و در نهایت برای محققان راهکارهای زیر را عنوان بندی می‌کند:

یاد بگیریم قدرت فیس بوک را مهار کنیم.

ترویج تعامل کاربر محور؛

مشارکت احساسی و درونی کاربران؛

مفهوم سازی فیس بوک برای کاربران به جهت یافتن جایگاه درست این شبکه در میان کاربران.

• پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان «ساماندهی فرهنگ ارتباطات مجازی در رسانه‌های اجتماعی» در سال 2011 در دانشگاه فلوریدا امریکا توسط نیکولاس ریگ انجام شد. نتایج نشان داد که افراد در رسانه‌های اجتماعی، ارتباطات مجازی خود را که ارتباطی مبهم و غیر شفاف است، سامان می‌دهند و یک خویشتن منعطف به وجود می‌آورند. این پایان نامه قصد دارد تا توضیح دهد چگونه در تعاملات مناسکی، پیوستگی های جدیدی به‌وجود می‌آید و در ادامه پیشرفت در این ارتباطات تکنولوژیک نزدیک، یک هویت مجازی و یک جامعه مجازی محصور شده، برای مذاکرات را شکل می‌دهد. ایجاد و پربارتر کردن اعمال مجازی، تأثیر بسیار بالایی بر درک ما از خویشتن و در همه ارتباطات ما با دیگران خواهد داشت؛ و در نهایت این گفتگوهای مجازی بر شرایط آفلاین ما هم تأثیرات مهمی خواهند گذاشت و افراد را در دوره ریجیتال قرار خواهد داد. (عزت زاده، 1394، 41)

جدول–2-2- محبوب‌ترین موارد استفاده از شبکه‌های اجتماعی در سال 2011 (درصد)

^* نتایج تحقیق در اکتبر 2011 بر مبنای مراجعه به شبکه‌های اجتماعی به عنوان نمونه در کشور انگلستان با مطالعه 517 نفر در فرانسه با 717 نفر در ایتالیا با 841 نفر، در آلمان با 658 نفر، در امریکا با 778 نفر، در استرالیا با 755 نفر با عنوان «شما روزانه صفحه پروفایل خود و شبکه‌های اجتماعی مجازی را چگونه رصد می‌کنید».

• بیشترین دلایل استفاده عمومی از شبکه‌های اجتماعی در برقراری ارتباط با دوستان و اقوام است. این عنوان نتیجه آخرین تحقیقی است که شبکه «این دیپندد» در بین 85 نفر از کاربران شبکه‌های اجتماعی در انگلیس در اکتبر 2011 در بررسی دلیل استفاده از پروفایل شخصی کاربران شبکه‌های اجتماعی صورت گرفت. نتایج نشان داد جوانان بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی در تمام زمینه ها هستند و در این میان بیشترین دلیل استفاده از پروفایل‌های شخصی مشاهده کامنت ها، عکس ها و دیگر اطلاعات به اشتراک گذاشته شده بین دوستان می باشد. بیشترین حجم ارتباط با افراد با 52 درصد و کمترین حجم عدم ارتباط در بین جوانان 49 درصد شناسایی شد و بیشترین فعالیت رایج در پروفایل کاربران انگلیسی آپلود عکس با 44 درصد شناسایی شد. در دیگر کشورها نمونه مشابه فعالیت کاربران انگلیسی تنها در استرالیا دیده شد و کاربران کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا و امریکا در رده های بعدی ارتباطات با موضوعات مشابه یعنی چک کردن کامنت‌ها و عکس ها و اطلاعات مبادله شده قرار گرفتند. در مطالعه مجدد کمترین ارتباط در استفاده عمومی از شبکه‌های اجتماعی به کاربران آلمانی 61 درصد و سپس کاربران ایتالیایی 58 درصد تعلق گرفت و به ترتیب رتبه های اول و دوم را کسب نمودند (عزت‌زاده، 1394، 38).
• پایان نامه دکتری سئونگ چو در دانشگاه نیوجرسی در سال 2010 با عنوان "مقایسه الگوهای استفاده از شبکه اجتماعی در امریکا و ژاپن؛ مطالعه موردی فیس بوک و مبنای نظری این تحقیق مبتنی بر دو چارچوب نظری، مبتنی بر فرهنگ های ملی به دسته های فردگرایی – اشتراک گرایی و فرهنگ های با رفتار بالا و فرهنگ های با رفتار پایین (Hall, 1976) بهره برده است. در این تحقیق که با چند روش از جمله پیمایش و تحلیل محتوی صورت پذیرفته است، این نتیجه به‌دست آمده که الگوهای به‌کارگیری شبکه‌های اجتماعی (فیس بوک در آمریکا و سای ورد در کره جنوبی) در دو کشور کره جنوبی و آمریکا با یکدیگر تفاوت دارد. اینکه افراد حاضر در هر کدام از فرهنگ های انتخاب شده، تا چه حد ارتباطات را از طریق شبکه‌های اجتماعی جایگزین ارتباطات چهره به چهره قرار می دهند، تا چه حد به آن اعتماد می‌کنند و تا چه حد در گروه های مجازی مشارکت می کنند، تا چه حد خود را به صورت عمومی اظهار می‌نمایند و ... (عزت زاده، 1394، 39).

نویسنده: مینا نادری