مجسمه «بزرگمهر بختگان» ـ پزشک، ستاره‌شناس و وزير انوشيروان ساساني که بر اساس برخي منابع تاريخي ظهور پيامبر اسلام را پيش‌بيني کرده بود ـ بعد از ساخت، حدود سه ماه در وسط ميدان بزرگمهر اصفهان در انتظار نصب باقي مانده بود، تا اينکه پس از ممانعت مسئولان زيباسازي براي نصب، مجسمه هشت متري سوار و اسب را نيمه هاي شب ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۰، توسط جرثقيل‌هاي بزرگ در حالي که دو پاره شده بود از محل نصب، بارگيري و منتقل کردند.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، محمدرضا مکارمي ـ مجسمه‌ساز و سازنده اين اثر ـ درباره روند سفارش اين مجسمه تا مراحل ساخت و تحويل آن توضيح مي‌دهد: ما جزو اولين شرکتهاي «دانش/هنر بنيان» با رويکرد بينا رشته‌اي هستيم که در شهرک علمي تحقيقاتي اصفهان پس از طي کردن مراحل دشوار ارزيابي سال‌هاست که دراين شهرک مستقر شده ايم. شهرک علمي تحقيقاتي اصفهان هر از گاه، بنا به ضرورت و ماموريتي که دارد، علاوه بر حضور در نمايشگاه‌هاي خارج از شهرک، در فضاي داخلي نمايشگاه‌هايي را برگزار مي‌کند تا امکان تعاملات بيشتر با مديران و مسؤلين بخش‌هاي اجرايي در سطوح مختلف فراهم آيد و ديگر مجموعه‌ها با پتانسيل‌ها و توانمندي‌هاي شرکتهاي دانش بنيان و دانش/هنر بنيان بيشتر آشنا شده و در راستاي سياست‌هاي کلان کشور براي رسيدن به اقتدار علمي، صنعتي و هنري گام‌هاي موثر و محکمتري را بردارند.
اين هنرمند ادامه مي‌دهد: در همين راستا در سال ۹۸ از شهردار وقت اصفهان و معاونان ايشان براي بازديد از نمايشگاه شرکتهاي مستقر در شهرک علمي و تحقيقاتي دعوت به عمل آمد که ما نيز در آنجا غرفه داشتيم و متعاقب آن گروه بزرگي از مديران شهرداري همراه با شهردار اصفهان از کل نمايشگاه و غرفه ما بازديد کردند. طي اين بازديد مديران با توانمندي‌هاي شرکت ما که عمدتا بر موضوعات مرتبط با طراحي منظر شهري، طراحي و ساخت اجزاء مبلمان شهري و معماري مونومنتال کار مي‌کند، آشنا شدند و استقبال خوبي از غرفه ما شد.
او تصريح مي‌کند: در دوره مديريت قبلي شهرداري، از شرکت ما براي ارايه مشاوره در موضوعات تخصصي دعوت به عمل آمد و با توجه به موضوعاتي که شهرداري اصفهان رأسا پيشنهاد داد، چند کار پژوهشي و طراحي، خصوصا براي ترمينال‌هاي درون شهري و طراحي نمادهاي فاخر به عهده ما گذاشته شد که با صرف صدها نفرساعت کار و ده‌ها ميليون تومان هزينه، طرح‌هاي متعددي تهيه و به شهرداري اصفهان ارائه شد. پس از تاييد و رسيدن به مرحله قرارداد، طرح ها به شيوه‌هاي عجيب و غريب يکي پس از ديگري با فشارهاي ناپيدا کنسل شد که همه مستندات آنها موجود است.
مکارمي بيان مي‌کند: در اين ميان يکي از طرح‌ها که با تاکيد از سوي شهرداري اصفهان و از زبان شهردار اصفهان مطرح شد، طرح ساماندهي اساسي ميدان بزرگمهر بود. اين ميدان که از تداخل عابران پياده و ماشين‌ها همچنان رنج مي‌برد، نقطه مکث و گره ترافيکي خاصي است که همواره عامل ترافيک و بي نظمي را در ميدان رقم مي‌زند. به همين جهت مديريت شهري درصدد بود، از اين مشکل رهايي يابد که کارشناسان متخصص بينارشته‌اي در شرکت ما گرد هم آمدند تا با طرحي نو و خلاقانه بر اين مشکل فائق آيند. لذا طراحي پياده روهاي مخصوصي را پيشنهاد دادند که دو سمت خيابان بزرگمهر و رفوژ وسط را به صورت رمپ‌هاي معلق با ملاحظات زيباشناختي با قابليت عبور دوچرخه تا ساحل زاينده رود و ورودي پارک‌هاي ساحلي با رعايت استاندارهاي لازم به هم متصل مي‌کرد و فضاي به روز شده‌اي را در کلاس بين المللي از ميدان بزرگمهر ارائه مي‌داد.
او ادامه مي‌دهد: همچنين مجسمه‌اي متناسب با فضاي باز دو هکتاري ميدان در وسط ميدان قرار مي‌گرفت تا بر وجه نمايشي و بين المللي آن نيز بيفزايد. به هر حال پس از مدتي تلاش بنا بر محدوديت‌هاي مالي و نيز اختلاف نظرها و سلايق گوناگون که همواره آفت بزرگي در شهرداري بوده و هست، طرح جامع و منسجم ميدان که مي‌توانست يکي از مدرن‌ترين و پيشروترين ميادين در ميان کلان شهرهاي ايران باشد و به تقويت زيرساخت‌هاي گردشگري اصفهان و تسهيل و ايمني در رفت و آمد شهروندان اصفهاني بينجامد، در ميان ديدگاه‌هاي کور و تنگ نظرانه متوقف شد.
اين مجسمه‌ساز عنوان مي‌کند: به هر حال پس از پيگيري‌هاي لازم و با توجه به آماده شدن مدل مجسمه سوار بزرگمهر و محاسبات و تناسب يابي اِشِل مجسمه با توجه به وسعت و هندسه ميدان و اينکه شهرداري به هر حال درصدد اجراي مجسمه فاخري بود، با دستور مستقيم آقاي شهردار به مسؤول زيباسازي مبني بر قراردادن اين موضوع در سيکل اداري و قانوني، پس از اخذ تاييديه از سوي شوراي عالي سياستگذاري و تاييد آن از طريق شوراي معاونان، سازمان زيباسازي مکلف شد با توجه به تصويب کليات طرح پس از ارزيابي جزئيات، مجسمه را در مسير اجرا قرار دهد.
چرا سازمان زيباسازي اصفهان از نصب مجسمه امتناع کرد؟
او پاسخ مي‌دهد: اين سوال را بايد از کساني بپرسيد که با تغيير مديريت در شهرداري اصفهان، باعث و باني چنين عمل غيراصولي و ضد فرهنگي شدند. اين پرسش، سوال اصلي خود ما نيز هست که چرا از نصب مجسمه‌اي که هزاران نفر ساعت وقت صرف تحقيق و پژوهش، طراحي حالت‌هاي مختلف، مدلسازي و در نهايت ساخت اصل مجسمه سوار و اسب بزرگمهر شد جلوگيري کردند.
اين هنرمند همچنين با اشاره به يکي از دلايل نصب نشدن مجسمه، عنوان مي‌کند: البته اين مجسمه با توجه به حضور کارشناسان رقيب و عدم تمايل مدير زيباسازي به حضور ما که ريشه در نقدي داشت که از عملکرد زيباسازي در ادوار گذشته داشته‌ايم، فرصتي مغتنم براي آنها پيش آورد که پاسخ نقد را نه با نقد، بلکه با مانع شدن از نصب مجسمه بزرگمهر تلافي کنند. آنها با شخصي سازي کردن يک پروژه شهري، در کمال ناباوري و با اعمال زور از موضع قدرت، ما را بدون هيچ توضيحي از ادامه کار بازداشتند.
زيباسازي چه توضيحي داشته است؟
مکارمي در پاسخ به اين سوال عنوان مي‌کند: از طريق رسانه‌ها، صحبت‌هاي مدير سازمان زيباسازي را شنيدم که با ادبياتي مبهم و ناواضح مي‌گويد: «خود هنرمند هم مي‌داند که مجسمه کامل ساخته نشده و استراکچر و فيگور خود بزرگمهر کارهاي زيادي دارد!!» در حالي که به عنوان سازنده اثر، مجسمه را به صورت کامل ساختم و به جز رنگ آميزي نهايي که براي اندود کردن آن روي سطح مجسمه به دوساعت وقت نياز داشتيم، مجسمه هيچ کم و کاستي نداشت. مستندات تصويري آن اعم از عکس، فيلم و حتي مردم که گاه براي ديدن مجسمه از ميان ميدان گذر مي‌کردند، همه به عنوان شاهدان عيني موجود است.
او ادامه مي‌دهد: مهمتر از همه مجسمه اکنون در انبار شهرداري دپو شده و اگر اجازه دهند امکان بازديد از آن وجود دارد، بنابراين ادعاي ناتمام بودن مجسمه فقط و فقط بهانه‌اي براي برداشتن مجسمه از وسط ميدان بود.
اين هنرمند درباره روند تکميل مجسمه بزرگمهر بيان مي‌کند: اجزاء کامل شده مجسمه، حدود سه ماه در وسط ميدان قرار داشت اما علت طولاني شدن روند نصب مجسمه، نخست به اين خاطر بود که منتظر بوديم پايه مجسمه که مي‌بايست توسط شهرداري آماده مي‌شد براي امکان نصب مجسمه به ما تحويل داده شود. اما روند ساخت پايه تا حدودي طولاني شد و در حالي که مجسمه کامل شده بود، در کنار پايه ناتمام قرار داشت. دوم اينکه با پايان يافتن عمليات ساخت سکوي پايه مجسمه، وارد دهه اول محرم شديم و خيابان محيطي ميدان بزرگمهر و در امتداد آن، پل بزرگمهر مملو از موکب‌هاي خيلي بزرگ و گسترده هيئت‌هاي امام حسين (ع) شد که مردم در اطراف ميدان برپا کردند. به همين خاطر عرض خيابان با توجه به تجمع جمعيت زيادي از مردم که براي گرفتن نذري و اجراي مراسم ايام محرم گاهي تا نزديکي‌هاي صبح به آنجا مي‌آمدند، تا حد زيادي اشغال مي‌شد.
او ادامه مي‌دهد: به همين جهت امکان استقرار جرثقيل‌هاي خيلي بزرگ که بتوانند مجسمه سنگيني را که ارتفاعش به اندازه يک ساختمان سه طبقه بود را بر روي يک سکوي دو متري در فاصله چهل متري محيط تا مرکز ميدان قرار دهند، وجود نداشت. بنابراين تا برچيدن موکب‌ها که تا چند روز بعد از اربعين ادامه داشت، حدود ۵۰ روز اجازه نداشتيم به خاطر مسائل ايمني و در نظر داشتن پدافند غيرعامل و مسائل ترافيکي، جرثقيل بزرگ را که بايد به دلايل فني در عرض خيابان قرار مي‌گرفت، مستقر کنيم تا امکان نصب مجسمه فراهم شود.
چرا قراردادي منعقد نشد؟
اين مجسمه‌ساز درباره توضيحات مدير زيباسازي اصفهان که گفته بود براي ساخت اين مجسمه قراردادي منعقد نشده بود، مي‌گويد: اينکه مدير زيباسازي در ويديوي پخش شده گفته است براي مجسمه تامين اعتبار نشده و قرار دادي منعقد نگرديده، در پاسخ به اين مسئله که اتفاقا سوال اساسي ما هم هست ايشان بايد سيستم خودشان را مؤاخذه کنند که چرا عليرغم تاييد شوراي سياستگذاري و تکليف شوراي معاونان شهرداري به سازمان زيباسازي روندهاي اداري با نظم و پيگيري لازم صورت نگرفت تا نداشتن قرارداد را به عنوان شبهه مطرح کنند؟
او ادامه مي‌دهد: در دوره گذشته صورت جلسه‌هايي در سطوح مديريتي تنظيم شد که ما را مکلف به اجراي کار مي‌کرد تا در زمان مقرر مجسمه ساخته شود که به امضاي خود ايشان هم رسيده است. همچنين عليرغم دستور کتبي و شفاهي شهردار سابق و دستور کتبي معاون خدمات شهري که زيباسازي زيرمجموعه و تحت امر آن است، زيباسازي هيچ گونه همکاري براي نصب مجسمه انجام نداد و عليرغم درخواست‌هاي مکرر کتبي و رسمي که سوابق آن موجود است، قرارداد ما را تنظيم نکرد! واقعا چه دليلي داشت که زيباسازي بخاطر مسائلي که همچنان هيچ يک از زواياي آن براي ما روشن نشده است، از آغاز تا انجام اين پروژه برخلاف نظراتي که حاصل خرد جمعي اکثريت قاطع مديران شهرداري در مديريت قبلي بود به وظايفي که مهمترين آن تنظيم قرارداد بود، عمل نکند؟
خسارت‌هاي زيادي به ما وارد شده است
مکارمي درباره مشکلاتي که نصب نشدن اين مجسمه براي آنها به همراه داشته است، عنوان مي‌کند: به دليل زمان فشرده‌اي که براي ساخت مجسمه داشتيم، مجبور بوديم به صورت شبانه روزي در سه شيفت فشرده کاري با صرف وقت و هزينه‌هاي زياد و فشار کاري مضاعف از سلامتي خودمان مايه گذاشته تا اين مجسمه مطابق قولي که داده بوديم آماده شود. همه مطالبي که عنوان کردم با گزارش‌هاي رسمي همراه با فيلم و عکس به صورت مستند در اختيار مديران شهرداري در روند اجراي کار قرار داده شده است. بنده نسبت به اين روند خارج از عدالت و انصاف که دور از فرهنگ کاري مبتني بر اخلاق حرفه‌اي است و تا به اينجاي کار علاوه بر ضرر و زيان‌هاي مادي که دامن گير تيم اجرايي ما شده، از نظر روحي و رواني و حيثيت کاري خسارت‌هاي زيادي به من و گروهم وارد کرده است، اعتراض دارم.
چه اقدامي براي احقاق حقوقتان انجام داده‌ايد؟
پاسخ مي‌دهد: به جز مدد گرفتن از خدا، صبر کردن و گفتگويي کوتاه با چند تن از مديران جديد شهرداري کار خاصي نکرده‌ام که آن هم هنوز به نتيجه نرسيده است. اما خارج از اين پروژه صرف و به دور از سود و زيان شخصي خودم، از مراجع ذيصلاح بخصوص دادستان محترم اصفهان، کارشناسان حقوقي علاقه‌مند به فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري و مديران و کارشناسان محترم انجمن مجسمه سازان ايران به عنوان نهادهاي رسمي و مردمي که شأن رسيدگي به اين موضوعات را دارند، خواهشمندم نسبت به اين رفتار نامعمول و مذموم مواضع حق طلبانه‌اي را براي کشف حقيقت اتخاذ کنند و با تحليل و بررسي‌هاي قانوني، دلالت‌هاي آن را براي ما آشکار سازند.
او ادامه مي‌دهد: از اين رو حقيقتا خواهان رسيدگي به اين مسئله در سطوح مختلف هستم؛ چراکه اگر هنرمندان به عنوان يکي از بخش‌هاي مهم و خلاق جامعه که در نگاهي عميق، تاثيرات مهمي در نشاط فرهنگي، هنري، اجتماعي و اقتصادي و صنعتي کشور دارند، اينگونه مورد هجمه ناجوانمردانه قرار بگيرند، به بالندگي و نشاط جامعه که اکنون نياز مبرمي به آن داريم، ضربه بزرگي خواهد خورد.
بر اساس اين گزارش، شخصيت «بزرگمهر بختگان»، پزشک، ستاره‌شناس، حکيم و وزير خردمند انوشيروان ساساني است، که بر اساس منابع تاريخي موجود ظهور پيامبر اسلام(ص) را پيش بيني کرده بود.
بزرگمهر از نادرترين شخصيت‌هاي تاريخي است که مي‌توان اولين بازخوردها و ارتباطات ميان ايرانيان با دين اسلام را در آن مشاهده کرد، از اين‌رو او يکي از اولين نمادهاي شاخص همگرايي و وحدت ميان مفاهيم ايرانيت و اسلاميت در تاريخ فرهنگ و تمدن ايران اسلامي محسوب مي‌شود و به همين دليل از نظر ارزش‌هاي ملي، جايگاه ويژه‌اي براي کشور ما دارد.