مراسم امضاي يادداشت تفاهمي بين موزه ملي ايران و آژانس همکاريهاي بين المللي ژاپن (جايکا) ژاپن روز گذشته (سه شنبه 17 اسفندماه 1400) در محل موزه ملي برگزار شد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از روابط عمومي موزه ملي ايران، اين برنامه با حضور کازوتوشي آيکاوا، سفير ژاپن در ايران، تارو آزوما نماينده ارشد جايکا در تهران، مرتضي اديب‌زاده، مديرکل موزه‌ها و اموال منقول تاريخي ـ فرهنگي، سيداحمد محيط طباطبايي، رييس کميته ملي موزه هاي ايران (ايکوم) و علاقه‌مندان موزه‌داري و رسانه ها برگزار شد.
طبق اين يادداشت تفاهم جايکا حمايت‌هاي مالي و لجستيک لازم براي ساخت ويترين‌هاي ضد زلزله با نورپردازي استاندارد و ساير ويژگي‌هاي لازم را به عهده گرفته است. اين ويترينها توسط متخصصين ژاپني ساخته مي شود و سپس با همکاري سفارت ايران در توکيو به تهران منتقل و در موزه ملي ايران نصب خواهد شد.
در ابتداي اين برنامه، جبرئيل نوکنده، رئيس موزه ملي ايران ضمن خوشامدگويي و ابراز خوشحالي از اين رخداد ارزشمند به پيشينه روابط فرهنگي دو ملت ايران و ژاپن پرداخت و فهرستي از مستندات موجود در اين خصوص از دوره ساساني تا به امروز را برشمرد و به مرور پروژه‌هاي مشترک ايران و ژاپن در حوزه ميراث فرهنگي پرداخت.
نوکنده ضمن اشاره به ارتباطات موسسه جايکا و وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در خصوص انتشارات مشترک، دوره‌هاي آموزشي و اعزام کارشناسان دو طرف به بررسي پروسه دريافت اين گرنت از کشور ژاپن پرداخت و هدف از اين اقدام کشور ژاپن را صيانت از آثار ايران در مقام ميراث بشري دانست و از دولت ژاپن براي پذيرش اين مسئوليت اجتماعي تشکر کرد.
سخنران دوم اين برنامه تارو آزوما، نماينده ارشد جايکا در تهران بود که به ارائه گزارشي از فعاليت اين موسسه در سطح جهاني و ايران پرداخت. وي به چند پروژه هاي کلان در دست اجرا از جمله «کمک بلاعوض براي حفاظت و مرمت ارگ بم پس از زلزله»؛ «انتشار کتاب راهنماي موزه ملي ايران به زبان ژاپني»؛ «بهبود انعطاف‌پذيري اجتماعي مناطق تاريخي در برابر زلزله»؛ «تدوين و اجراي طرح جامع مديريت و توسعه گردشگري استان هاي شمال غربي ايران به مرکزيت تبريز» اشاره کرد. وي ساخت ويترين‌هاي نمايشگاهي استاندارد براي موزه ملي ايران را کمک شاياني براي توسعه گردشگري در ايران خواند که با داشتن ويترين‌هاي ضد زلزله که از نور کافي، تهويه استاندارد، کنترل آسيب‌هاي محيطي، کنترل دما و رطوبت و … مي‌تواند امکان نمايش اشياي حساس موزه‌اي ــ که تاکنون به دليل ترس از آسيب‌هاي محيطي امکان نمايش نداشتند ــ را فراهم آورد.
سخنران سوم اين برنامه دکتر مرتضي اديب‌زاده، مديرکل موزه‌ها و اموال منقول تاريخي ـ فرهنگي بودند. اديب‌زاده اشاره کرد که ديپلماسي فرهنگي از اولويت‌هاي اداره‌کل موزه‌ها است و ما از تمامي پروژه‌هايي که در راستاي حفاظت از مواريث و اشياي ارزشمند تاريخي‌فرهنگي تعريف شود و آينده روشن‌تري را پيش‌روي ما قرار دهد، استقبال مي‌کنيم. وي استفاده از دانش مهندسي ژاپن براي حفاظت از آثار تاريخي ايران را اقدامي ارزشمند خواند و براي گسترش اين تبادلات ابراز اميدواري کرد.
کازوتوشي آيکاوا، سفير ژاپن در ايران، سخنران پاياني برنامه بود. وي به زبان فارسي و انگليسي صحبت کرد. آيکاوا امضاي اين سند را بسيار افتخار آميز خواند و به موزه ملي ايران و موسسه جايکا براي اين اقدام ارزشمند تبريک گفت. وي افزود: در اين پروژه، جايکا تجهيزات لازم نمايشگاهي را در اختيار موزه ملي ايران قرار خواهد داد. انتظار مي‌رود که تجهيزات اهدايي به موزه، امکان نمايش ميراث ارزشمند فرهنگي از جمله آثار باستاني کشف شده در ايران را در محيطي مناسب فراهم نمايد و در حفاظت از ميراث فرهنگي ايران مفيد واقع شود.
آيکاوا اضافه کرد: موزه ملي يکي از مهمترين مقاصد ژاپني‌ها و ديگر توريست‌هاي خارجي است که از ايران بازديد مي‌کنند. من صميمانه اميدوارم که بهبود تجهيزات نمايشگاهي، موزه را قادر سازد که توريست‌هاي بيشتري را براي معرفي تاريخ ايران باستان به سوي خود جذب کند و در نهايت منجر به توسعه بيشتر تبادلات علمي و فرهنگي دو جانبه شود.
جايکا سازمان همکاريهاي بين‌المللي ژاپن JICA: Japan International Cooperation Agency، جايکا “سازمان همکاريهاي بين‌المللي ژاپن” است که در زمينه توسعه به دولت ژاپن و همچنين کشورهاي در حال توسعه کمک مي‌کند. دفتر مرکزي جايکا در توکيو واقع شده است و داراي ۱۵ شعبه داخلي در سراسر ژاپن است. در حال حاضر جايکا در بيش از ۱۵۰ کشور دنيا از طريق ۱۰۰ دفتر برون مرزي در حال فعاليت است و در تهران (تاسيس شعبه تهران ۱۳۵۴/۱۹۷۴) نيز داراي دفتر به آدرس تهران، بلوار آفريقا، خيابان کاج آبادي پلاک ۱۱۴٫
-فعاليتهاي جايکا در ايران: دستگاه متولي فعاليتهاي جايکا در ايران سازمان برنامه و بودجه است که هر دو سال يکبار طي اعلام رسمي از کليه دستگاههاي دولتي، درخواستها و نيازهاي سازمانها را رصد و در کميتهاي مورد بررسي قرار داده و کارشناسي و اولويت بندي مي کند.
پيوست ۱٫ متن سخنراني دکتر نوکنده
امروز يک رويداد فرهنگي در آستانه بهار طبيعت بين دو کشور دوست براي حفاظت و صيانت از ميراث فرهنگي به امضا خواهد رسيد که تاکيدي بر تحکيم دوستي دو دولت است.
پيشينه اين دوستي و ارتباط فرهنگي دو کشور بسيار کهن است. روابط ايران و ژاپن براساس شواهد تاريخي حداقل به دوره ساساني باز مي‌گردد که مدارک آن شيشه‌هاي ساساني موجود در آرامگاه‌هاي پادشاهان ژاپن، در آرشيو دولتي نارا است که مربوط به سده‌هاي ۵ تا ۱۱ ميلادي‌اند. علاوه بر اين ظروف شيشه‌اي و نقوش پارچه با الهام از آثار دوره ساساني در ژاپن توليد شده است. همچنين سفال‌هاي نوع سيراف متعلق به سده هفتم ميلادي که در جنوب ژاپن به دست آمده‌اند که بي‌شک از مسير دريا وارد ژاپن شده‌اند.
تاريخچه همکاري پژوهشگران ژاپني در حوزه ميراث فرهنگي ايران بيش از ۶۰ سال پيشينه دارد. باستان‌شناسان ژاپني در محوطه‌هاي مختلف و نواحي گوناگوني از شمال تا جنوب ايران به پژوهش پرداخته‌اند. در فارس محوطه‌هاي باکون، تل گپ، جري و موشکي و اخيرا محوطه‌هايي در تنگه بلاغي و همچنين در گيلان، پژوهش‌هاي گسترده‌اي صورت گرفته است.
موزه ملي ايران نيز در اين سال‌ها با موزه‌ها و موسسات پژوهشي و دانشگاه‌هاي ژاپني همکاري داشته و تاکنون شش کارگاه آموزشي در خصوص مستندنگاري و حفاظت و مرمت فلز با دانشگاه تيکيو در موزه ملي ايران و ژاپن برگزار شده است که طي آنها کارشناسان دو طرف تجربيات خود را از دو کشور ايران و ژاپن به اشتراک گذاشتند. چنين همکاريهاي مشترکي در نهايت باعث حفاظت پايدار ميراث فرهنگي در نقاط مختلف جهان مي‌گردد.
در سال ۱۳۹۶ موزه ملي ايران موضوع بهره‌گيري از تجارب کشور ژاپن براي مقاوم‌سازي غيرسازه‌اي ويترين‌هاي موزه ملي ايران را با سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري وقت مطرح کرد و کمک و اخذ حمايت مالي و مشاوره‌اي از جايکا توسط معاونت ميراث فرهنگي با سازمان مديريت و برنامه‌ريزي کشور و وزارت امور خارجه طرح شد. متعاقب موافقت سازمان برنامه و بودجه، ارزيابي پروژه توسط جايکا انجام و طرف ژاپني موافقت اوليه را در سال ۱۳۹۷ اعلام کرد و اعتبار آن مصوبه هيات دولت ژاپن را دريافت کرد. پس از آن ما تلاش کرديم مصوبه مجلس شوراي اسلامي براي دريافت کمک بين‌المللي را بگيريم که بخاطر مشکلات اداري و بحران کرونا امضاي آن به تاخير افتاد. خوشبختانه امروز شاهد امضا آن خواهيم بود.
فرآيند امضاي متن اسناد به شرح ذيل است:
۱ـ تبادل يادداشت (exchange of Notes) با امضاي سفير ژاپن در تهران به نمايندگي از دولت ژاپن و نماينده وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي.
۲ـ موافقت‌نامه کمک مالي (Grant Agreement) با امضاي رييس جايکا شعبه تهران و رييس‌کل موزه ملي ايران (مقام رسمي دستگاه اجرايي پروژه)
سوابق همکاري با وزارت متبوع: جايکا طي ساليان گذشته به ويژه از سال ۲۰۱۲ ميلادي دوره‌هاي آموزشي گردشگري براي همکاران سازمان وقت و وزارت متبوع برگزار کرده است. (طرح جامع توسعه پايدار جامعه محور جزيره قشم، مديريت و برنامه‌ريزي اکوتوريسم، توسعه موزه و جامعه، بازاريابي و توسعه گردشگري، توسعه گردشگري از طريق مديريت مناسب محوطه‌هاي ميراث جهاني). اين دوره‌ها در ايران و ژاپن نيز برگزار شده است و همکاران از بخش‌هاي مختلف به اين دوره‌ها اعزام شده‌اند. با حمايت دفتر جايکاي تهران، کتاب راهنماي موزه ملي ايران به زبان ژاپني منتشر شد و گام نخست براي همکاري موزه با جايکا براي معرفي موزه به گردشگران ژاپني برداشته شد.
ضرورت و اهداف پروژه: با توجه به نبود دانش کافي براي ساخت ويترين‌هاي ضد زلزله، استاندارد نبودن ويترين‌هاي موزه‌ها در مقابل زلزله، تجارب ارزشمند طرف ژاپني با اجراي پروژه علاوه بر ارتقاي امر حفاظت از اموال فرهنگي تاريخي منقول، سبب بهبود کيفيت ارائه خدمات به بازديدکنندگان و گسترش همکاريهاي علمي بين دو کشور خواهد بود. افزون بر اين آموزش نيروي انساني براي ساخت ويترين ضد زلزله در ايران نيز در اين پروژه لحاظ شده است که اين موضوع مي‌تواند در بومي‌سازي آموزش ساخت ويترين ضد زلزله براي موزه‌هاي کشور کمک شاياني کند و مي‌توان آن را به فناوري بومي تبديل کرد و با توانمندسازي مهندسان کشور، ديگر موزه‌هاي ايران را در برابر خط ايمن کنيم.
لازم به ذکر است آثار در معرض نمايش و نگهداري در مخازن امن موزه ملي ايران از جمله آثار ميراث بشري به حساب مي‌آيند و بر همگان (به ويژه کشورهاي عضو يونسکو) تکليف است در جهت حفاظت و صيانت آن اقدام کنند.
موزه‌ها امانتدار ميراث بشري هستند براساس سند نارا مصوبه سال ۱۹۹۴ درباره اصالت يک مکان ميراث فرهنگي و ميراث فرهنگي يک کشور به مثابه ميراث فرهنگي همه کشورها و بالعکس است که نمادي از تنوع فرهنگي جهان است و حفاظت از اين گنجينه‌هاي بشري وظيفه کل جامعه بشري است. حمايت از آن به منزله الزام به تعهد اخلاقي براي همگان است.
از دولت ژاپن که مسئوليت اجتماعي خود را به موزه ملي ايران اختصاص داده بسيار سپاسگزاريم و اميدواريم اين‌گونه همکاريهاي فرهنگي در جهان گسترش يابد که بي‌شک باعت صلح و دوستي و امنيت در جهان مي‌گردد.
پيوست
۲٫ دوم:متن سخنراني تارو آزوما، نماينده ارشد جايکا در تهران
جايکا، آژانس همکاريهاي بين‌المللي ژاپن است و از سال ۱۹۵۷ به منظور توسعه اجتماعي ـ اقتصادي با ايران همکاري مي‌کند. جايکا حدود ۲۷۲ ميليون دلار براي همکاري فني هزينه کرده و ۳۷۷۶ شرکت‌کننده رسمي ايراني، دوره‌هاي آموزشي جايکا را در ژاپن گذرانده‌اند. از آنجايي که برنامه ۵ ساله توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ايران بر حفاظت، تحقيق، احياي ميراث فرهنگي و توسعه گردشگري به عنوان حوزه اولويت‌دار بوده و به اشتغال‌زايي و توسعه اقتصادي ايران کمک مي‌کند، جايکا به شدت از اين حوزه حمايت مي‌کند.
يکي از نمونه‌هاي همکاري جايکا در اين زمينه، تهيه تجهيزات به عنوان کمک بلاعوض براي حفاظت و مرمت ارگ بم پس از زلزله ويران کننده ۲۰۱۳ است. در سال ۲۰۱۷، جايکا براي انتشار کتاب راهنماي موزه ملي ايران به زبان ژاپني کمک مالي و فني کرد.
از حالا به بعد ما در صدد شروع پروژه «بهبود وضعيت مناطق تاريخي در برابر زلزله» با همراهي وزارت راه و شهرسازي هستيم و حمايت وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي را نيز خواستاريم. جايکا، کارشناسان ژاپني ــ يکي از زلزله‌خيزترين کشورهاي جهان ــ که داراي تجربيات کاري در زمينه حفاظت بناهاي تاريخي هستند را براي اين پروژه اعزام مي‌کند.
همچنين جايکا در صدد شروع پروژه «تدوين و عمليات اجرايي طرح جامع مديريت و توسعه گردشگري در استان‌هاي شمال غربي ايران با مرکزيت تبريز است.
پروژه کنوني نيز با ارائه ابزارهاي نورپردازي و نمايشگاهي به موزه ملي ايران، گنجينه نفيس ميراث ايران، به مدرن‌سازي و افزايش جذابيت نمايشگاهي آن کمک خواهد کرد.
من دو سال پيش که براي اولين‌بار از موزه ملي ايران ديدن کردم، بسيار مجذوب تمدن کهن ايران‌زمين شدم. بنابراين، عميقاً احساس غرور مي‌کنم که با موزه در اين زمينه همکاري مي‌کنم. نورپردازي‌هاي ارائه شده از نوع ال‌اي‌دي خواهند بود که اشعه ماوراء بنفش کمتري از خود ساتع مي‌کند و آسيب به اشياء را به حداقل مي‌رساند. به‌علاوه اين چراغ‌ها بسيار منعطف هستند و با تغير موقعيت آنها مي‌توان سالن‌هاي نمايشگاهي را زيباتر کرد. ويترين‌هايي که ساخته خواهند شد مجهز به تهويه هوا، دفع آلاينده‌ها و مقاوم در برابر زلزله خواهند بود. با ويترين‌هاي جديد موزه اين امکان را خواهد داشت که اشياي با حساسيت بالا را به نمايش بگذارد که پيش از اين به دلايل حفاظتي از نمايش آنها صرف‌نظر کرده بود. بي‌گمان اين مسئله به جذابيت موزه خواهد افزود و باعث جذب بازديدکننده بيشتر خواهد شد.
اميدواريم اين پروژه نه تنها به نصب تجهيزات و ارتقاي فضاهاي نمايشگاهي موزه کمک کند، بلکه به ارتقاي روابط فرهنگي ـ علمي ايران و ژاپن کمک کند. نيازي به گفتن نيست که با ارائه بهتر، ميراث ارزشمند ايران، گردشگران بيشتري را به خود جذب خواهد کرد که منجر به ارتقاء صنعت گردشگري در ايران خواهد شد. من اميدوارم اين ميراث مهم توسط مردم بيشتر کشورهاي جهان بازديد شود. جايکا قول مي‌دهد که اين پروژه را با تمام تلاش به عهده گيرد، از تمام دست‌اندرکاران آن سپاسگزارم و اميدوارم با موفقيت براي هم ايران و هم ژاپن به انجام رسد.
پيوست ۳٫ سخنراني سفير ژاپن در تهران
بسيار مفتخرم که در مراسم امضاي اين تفاهم‌نامه حضور دارم و به نمايندگي از طرف دولت ژاپن چند کلمه‌اي را عرض کنم. ابتدا امضاي مبادله اسناد کمک بلاعوض فرهنگي در موزه ملي ايران را به همه شما صميمانه تبريک مي‌گويم. همچنين مايلم صميمانه از وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، موزه ملي ايران، جايکا و همه افرادي که با تلاش سخت اين پروژه را به مقصود رساندند تشکر و قدرداني کنم.
ژاپن همکاري نزديکي با دولت ايران و سازمان مربوطه براي حفاظت از ميراث فرهنگي در ايران داشته است. به عنوان مثال، ژاپن از پروژه بازسازي ارگ باستاني بم که در اثر يک زلزله بزرگ به شدت آسيب ديده بود، حمايت کرده است. دو کشور همچنين تبادلات بسيار فعالي بين دانشگاه‌ها و موسسات تحقيقاتي دارند و شنيدم که در ژانويه سال گذشته سميناري آنلاين بين دانشگاه تيکيو و موزه ملي ايران براي تبادل نظر در مورد گسترش همکاري‌ها برگزار شد.
در اين زمينه، دولت ژاپن تصميم گرفته است تا مبلغ نود و پنج ميليون و پانصد هزار ين ژاپني کمک بلاعوض را با توجه به درخواست رسمي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به جمهوري اسلامي ايران اهدا کند (۲۰۱۸).
امروز افتخار بزرگي است که از طرف دولت ژاپن سند تبادل يادداشت‌ها را امضا کنم. در اين پروژه، جايکا تجهيزات لازم نمايشگاهي را در اختيار موزه ملي ايران قرار خواهد داد. انتظار مي‌رود که تجهيزات اهدايي به موزه، امکان نمايش ميراث ارزشمند فرهنگي از جمله آثار باستاني کشف شده در ايران را در محيطي مناسب فراهم نمايد و در حفاظت از ميراث فرهنگي ايران مفيد واقع شود. موزه ملي يکي از مهمترين مقاصد ژاپني‌ها و ديگر توريست‌هاي خارجي است که از ايران بازديد مي‌کنند. من صميمانه اميدوارم که بهبود تجهيزات نمايشگاهي، موزه را قادر سازد که گردشگران بيشتري را براي معرفي تاريخ کهن ايران به سوي خود جذب کند. علاوه بر اين، من معتقدم که موفقيت در اين پروژه منجر به توسعه بيشتر تبادلات علمي و فرهنگي دو جانبه خواهد شد.
در پايان مايلم که آرزوي قلبي خود را براي ديدن توسعه روابط دوستي ميان دو کشور ابراز نموده و يک بار ديگر از همه شرکت‌کنندگان و افراد دخيل در اين پروژه صميمانه قدرداني نمايم.
