هانيبال الخاص ۲۶ خرداد ماه، سال ۱۳۰۹ از پدر و مادري آشوري در کرمانشاه متولد شد. او هنرمند عرصه هنرهاي تجسمي (نقاش) ، مدرس و مولف کتابهاي هنري ادبي، مترجم و نويسنده ايراني بود.
هانيبال الخاص از نقاشان نوگراي معاصر ايران بود وي که آغازگر طراحي فيگوراتيو در نقاشي نوگراست يکي از تاثيرگذارترين نقاشان و مدرسان هنري بر جريان هنر معاصر نقاشي ايران بود.
الخاص براي اولين بار در سن چهارده سالگي توسط جواني به نام آلکسي گيورگيز که نقاشي را در روسيه فرا گرفته بود، با رنگ و روغن آشنا شد. هانيبال با اشتياق به نزد آلکسي مي‌رفت و به نقاشي‌هايش نگاه مي‌کرد، پالت او را پاک مي‌کرد و رنگ‌ها را برايش مي‌چيد؛ و به گفته خودش «گاهي هم کاغذ و رنگ به من مي‌داد و مي‌گفت نقاشي کن.»
هانيبال بعدها نقاشي را به صورت جدي نزد جعفر پتگر از استادان بنام نقاشي فراگرفت وي دو سال و نيم در کلاس پتگر آموزش کلاسيک نقاشي ديد و سپس به آمريکا رفت و در آنجا مشغول تحصيل در رشته طب شد، اما هيچ گاه تحصيل در اين رشته را به پايان نرساند و پس از آن به تحصيل در رشته فلسفه و بعد به تحصيل در رشته نقاشي مشغول شد و توانست در رشته تصويرسازي ليسانس و فوق ليسانس دريافت کند. هانيبال الخاص در سال ۱۹۵۶ ميلادي ليسانس هنرهاي تجسمي و در سال ۱۹۵۸ فوق ليسانس همين رشته را از انستيتوي هنر شيکاگو (ايلينوي) گرفت.
از فعاليت هاي کاري هانيبال الخاص در طول حيات وي ميتوان به موارد زير اشاره کرد:
توليد صدها متر نقاشي بر روي بوم، کاغذ و نقاشي ديواري
برپايي بيش از ۱۰۰ نمايشگاه خصوصي و ۲۰۰ نمايشگاه گروهي در ايران، اروپا، کانادا، آمريکا و استراليا
وي ۳۵ سال به تدريس مشغول بود از جمله:
۵ سال در هنرستان پسران
۶ سال در دانشکده مانتيسلو ايالت ايلينوي آمريکا با سمت مديرگروه و دانشيار
۱۷ سال در دانشکده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران،
۷ سال به‌طور موقت در دانشکده هنر دانشگاه آزاد تدريس کرد.
افزون بر تدريس نقاشي او:
در سال ۱۳۵۹ نگارخانه گيلگمش را که يکي از نخستين نگارخانه‌هاي معاصر ايران بود در تهران تأسيس کرد و ۲ سال مدير آن بود.
از سال ۱۳۵۳ به مدت ۴ سال در روزنامه کيهان نقد هنري نوشت.
طراحي روي جلد ده‌ها کتاب و مصورسازي اشعار مختلف را انجام داد.
۴ کتاب در باره آموزش هنر تأليف کرد و چندين کتاب به زبان فارسي يا آشوري ترجمه کرد.
او به همراه عده‌اي از هنرمندان ديوارهاي سفارت آمريکا در تهران را که توسط دانشجويان پيرو خط امام اشغال شده بود با طرح‌ها و نگاره‌هاي ضدامپرياليستي نقاشي کرد.
هانيبال الخاص روز سه شنبه، ۲۳ شهريور سال ۱۳۸۹، در سن ۸۰ سالگي به دليل حاد شدن بيماري سرطانش و کهولت سن در کاليفرنياي آمريکا چشم از جهان فروبست.
شاگردان هانيبال الخاص
از نام آورترين شاگردان هانيبال الخاص ميتوان به احمد وکيلي، مسعود سعدالدين، نصرالله مسلميان، نيلوفر قادري نژاد، ناصر پلنگي، بهرام دبيري، هادي ضياالديني و محمدعلي بني اسدي اشاره کرد.
درباره آثار هانيبال الخاص
انسان در آثار هانيبال همواره از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و خود او در اين باره گفته بود:
«خيلي دوست داشتم به قيافه و نگاه آدم‌ها فکر کنم و عمق عواطف، اندوه، تکبر، خودخواهي، مهرباني آنها را دريابم.»
وي همچنين به اين موضوع اشاره کرده بود:
«در دانشگاه، از کلاس کشيدن اندام انسان‌ها لذت مي‌بردم. بيشتر دوست داشتم بروم در کلاس‌هاي مدل زنده، نقاشي کنم. در همان کلاس بود که براي اولين بار کارهاي ذهني کردم. آن کار ذهني پر از صورت‌هاي آدم بود. تخيلات بيشتر روي کارهايي بود که در آن اندام انسان و چهره انسان بود، ولي اولين باري که در کارهايم موضوعي را نگه داشتم و تکرارش کردم و بعدها به صورت امضا کارهاي من شد، وفور آدم بود.»
هانيبال الخاص درباره آغاز کارش نيز اينگونه گفته بود:
«يک صورت اينجا و يک صورت آنجا مي‌گذاشتم؛ يک اندام را اينجا و يک اندام را آنجا. بعد کم‌کم پرداختم به پيوند آنها، اولين رابطه‌اي که در ايران زياد به آن برخوردم، صف بود. آدم‌هاي پشت سر هم ايستاده، صف دراز آدم‌ها. از اينجا تا ابتدا و تا بي‌نهايت، تا قيامت دارند مي‌روند و حتي يک زماني تابلوهايي داشتم که چيزي نبود جز صف‌هاي مختلف آدم. چپ و راست مي‌رفتند تا ناپديد مي‌شدند.»
ميتوان گفت نشانه‌هايي چون نقاشي فيگوراتيو هيجان‌گرا، مضمون‌باوري نقاش و توجه به نوعي هنر متعهد و آرمان‌گرا در مدرنيسم ايراني، همواره نام هانيبال الخاص را پيش مي‌کشد، هنرمندي که باورها و گزاره‌هاي فکري او، آغازگر فصل تازه‌اي از هنر مدرن ايرانيست.
منبع: 100هنر