بقعه صفوي «شاه شهيدان» به بهانه مرمت تخريب شد و ساختماني دو طبقه به سبک و سياق مرسوم امروزيِ تمام امام‌زاده‌ها و مساجد جاي آن را گرفت. عکس‌هاي به جاي مانده از بقعه قديمي تاييد مي‌کند که هويت تاريخي اين بنا کاملا از دست رفته است.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، امامزاده «شاه شهيدان» در روستايي در استان گيلان واقع شده، نام اين روستا هم برگرفته از نام اين امامزاده است؛ جايي که محل دفن دو تن از امام‌زادگان به نام‌هاي محمد و هادي است. روايت است در دوران صفوي روي مزار آن‌ها بقعه‌اي ساخته شد که اين روزها اثري از آن باقي نمانده است. حدود ۳۰ سال پيش به بهانه مرمت، اين بقعه تاريخي را تخريب و بنايي دو طبقه با معماري معمولي همراه با ضريح و گلدسته را جايگزين کردند. اين اتفاق در بناهاي تاريخي ـ مذهبي بسيار تکرار شده است که آن‌ها را به جاي مرمت، به شيوه امروزي بازسازي و نوسازي کرده‌اند!
مرتضي صمدپور سال ۱۳۷۲ عکسي از بقعه «شاه شهيدان» با معماري صفوي گرفته که درست يک سال بعد، وقتي براي فيلمبرداري صحنه‌اي از يک فيلم سينمايي به اين روستا بازگشته، شاهد تخريب ديوارهاي اين بقعه شده است.
اين هنرمند به عنوان يکي از شاهدان تخريب بقعه صفوي «شاه شهيدان»، به ايسنا مي‌گويد: سال ۱۳۷۳، يعني يک سال بعد از عکسي که از بقعه «شاه شهيدان» گرفتم، براي فيلمبرداري فيلم سينمايي «عصيان» به کارگرداني حميد خيرالدين دوباره به اين روستا رفتم، در يکي از روزهايي که مشغول کار بوديم، بولدوزري وارد تصوير شد و جلوي چشمانمان ديوارهاي اين بقعه را که نقوشي روي آن وجود داشت، تخريب کرد. اوقاف براي مرمت اين امامزاده دست به کار شده بود، اما به جاي مرمت، آن را تخريب و سازه جديدي جايگزين کرد.
صمدپور علاوه بر تخريب و تغيير بناي امامزاده به حذف تدريجي آئين محلي و سنتي اين منطقه نيز اشاره مي‌کند و درباره آنچه ديده و شنيده است، توضيح مي‌دهد: در روستاي شاه شهيدان و امامزادۀ آن، هر سال آئيني قديمي به نام «علم واچيني» برگزار مي‌شد. در آن سال براي ديدن اين آئين به آنجا رفته بودم و از اين امامزاده عکس‌هايي را در بازه تاريخي ۸ تا ۱۲ تيرماه ۱۳۷۲ ثبت کردم. نکته مهمي ديگري که درباره شاه شهيدان مطرح است، آئين «علم واچيني» است که بعد از کرونا ديگر برگزار نشده و از برخي شنيده‌ام که ديگر اين آئين سنتي برگزار نخواهد نشود و اين ناراحت‌کننده است. اين آئين که يک روز در سال در شاه شهيدان برگزا مي‌شد، مردم زيادي را در اين روستا جمع مي‌کرد، شايد بالغ بر ۱۵هزار نفر براي اين مراسم مي‌آمدند و وقتي مه روستا را مي‌گرفت، همه مي‌رفتند و مراسم تمام مي‌شد.
«علم‌واچيني» يا «علم‌بندي» که از رسم‌هاي بسيار کهن گيلان است به سه شکلِ سنتي، نيمه‌سنتي و مذهبي رايج در بسياري از امام‌زاده‌هاي اين استان برگزار مي‌شود. علم‌ها چوب‌هايي از جنس درختان مقدّس و سبزي چون شمشاد بوده و نشانۀ سوگِ يک خانواده و فاميل، در غم از دست دادن جوانان و گاه عزيزانشان است. در اين روز پارچه‌هاي سياهِ اندوه را که به آن‌ها «لباس» مي‌گويند از دورِ علم‌ها باز مي‌کنند. يکي ديگر از نشانه‌هاي برکت‌جويي در اين جشن آئيني، آغشته کردن علم به گياهان سبز و سپس خوراندن گياه به گاو و گوسفند است تا دام‌ها دچار بيماري و مرگ نشوند. بقعه «شاه شهيدان» يکي از مهمترين نقاطي بوده که اين مراسم به دو شکل جشن و عزا و حتي به نشانه شکرگزاري در آن برپا مي‌شده است.
روستاي شاه شهيدان سال ۱۳۷۲/ عکس از مرتضي صمدپور
نقاشي‌هاي ديوار بقعه شاه شهيدان سال ۱۳۷۲/ عکس از مرتضي صمدپور
بقعه شاه شهيدان بعد از نوسازي و بازسازي که به اسم مرمت انجام شد