سنگ نگارهها، کهن ترين آثار تاريخي و هنري به جا مانده از بشرند که در آنها رمز و رازهاي فراواني نهفته است و از بهترين پنجرههاي رو به گذشتههاي دور هستند که از طريق آنها ميتوان از منظرهاي گوناگون زندگي انسانهاي اعصار کهن را رصد کرد.
به زبان ساده به هر تصوير و نگارشي بر روي سنگ، سنگنگاره ميگويند. سنگنگارهها اغلب در درون غارهاي قديمي از نقاشي يا نوشتههايي با رنگ استفاده شده که عموماً عمر آنها در برابر عوامل طبيعي بسيار کوتاه است و علت ماندگاري آنها از هزاران سال قبل تاکنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبيعي بوده است.
اما سنگنگارههاي کنده کـاري شده علاوه بر اينکه در غارها کشف شدهاند، در محوطههاي باز و بيرون غارها نيز وجود دارند. تعداد زيادي از سنگنگارههاي محيطهاي باز در برابر عوامل طبيعي مثل سرما، گرما، باد، باران و يخ زدگي از بين رفته و ميروند.
علي اکبر وحدتي معاون ميراث فرهنگي، اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسانشمالي در گفت و گو با خبرنگار ايسنا اظهار کرد: سنگ نگارههاي جربت يکي از مجموعههاي بزرگ و متنوع هنر صخرهاي در شمال شرق کشور است که در فاصله 9 کيلومتري شرق روستاي جربت از توابع شهرستان جاجرم قرار گرفته است. اين آثار در منطقه اي قرار گرفته که از دورههاي پيش از تاريخ تا دوره اسلامي همواره به عنوان يک گذرگاه راهبردي براي ارتباط بين شرق و غرب مورد توجه بوده است.
وي ادامه داد: تمام آثار موجود در اين مجموعه به صورت کنده نگاره بوده و با سبکهاي مختلف از جمله روش کوبشي و گاه با خراش بر سطح سنگها به وجود آمده است. سنگنگارهاي جربت در حاشيه منطقه حيات وحش مياندشت قرار گرفته است.
وحدتي بيان کرد: پناهگاه حيات وحش مياندشت منطقهاي استپي و دشتي در جنوب شرقي شهرستان جاجرم است. اين پناهگاه از قديمي ترين مناطق تحت نظر سازمان حفاظت محيط زيست است که مورد حفاظت قرار گرفته و از مناسبترين زيستگاههاي يوزپلنگ و آهو و روباه به شمار ميرود و اکنون اين منطقه تنها زيستگاه دشتي و عادي يوزپلنگ آسيايي است.
وي تصريح کرد: تخته سنگهايي که نقوش بر آنها حک شده است از نوع سنگ آهک و متعلق به دوران "مزوزوييک" است و در حال حاضر سطحشان با يک زنگار قهوه اي يا سياه، نسبت به قدمت آنها به ضخامت يک تا دو ميلي متر پوشيده شده است.
اين مقام مسئول تاکيد کرد: در بررسيهاي انجام شده در منطقه حدود 100تخته سنگ يافت شد که نقوش بر آنها حک شده بودند و نقوش موجود در اين منطقه، که يا به شکل تک نقش يا به صورت يک صحنه، ترسيم شده اند در يک طبقه بندي کلي به طور عمده به پنج گروه اصلي تقسيم ميشوند که شامل نقوش حيواني، نقوش انساني، نمادها و نشانهها، نقش ابزار و وسايل و همچنين کتيبههاي عربي و فارسي است که در اين ميان نقوش حيواني بيشترين حجم را به خود اختصاص داده است.در اين ميان نقوش حيواني نقش بز کوهي بيش از سايرين به چشم ميخورد.
وي بيان کرد: يکي ديگر از نقوشي که بسيار در اين مجموعه خودنمايي ميکند، حضور شتر دوکوهانه است که به ندرت از ديگر مکانهاي هنر صخره اي فلات ايران گزارش شده است و در ارتباط با نقوش جانوري تعداد کمي نقوش گياهي نيز ترسيم شده است.
معاون ميراث فرهنگي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسانشمالي ادامه داد: نقوش انساني موجود بيشتر مرتبط با شکار يا چوپاني است و گاه انسانها در حال پيکار نيز به چشم ميخورند و از سوي ديگر تمام نقوش انساني مربوط به مردان است.
وي درباره نقوش ابزار و وسايل نيز گفت: شمار زيادي از نقوش مربوط به نقشهاي وسايل و ابزار است و نقشهايي همچون کمان، شمشير، سپر، سر نيزه و پيکان که اغلب همراه با انسان ديده ميشوند به چشم ميخورد. آخرين گروه نقوش مربوط به نمادها و نشانههايي است که بعضي از آنها به وضوح معناي خود را به مخاطب منتقل ميکنند مانند يک رديف چهارتايي از مثلثهايي که شکل کوه را تداعي ميکنند، برخي با تعميم دادن آنها به نمونههاي مشابه در ساير مجموعههاي هنر صخره اي، مانند نقش دايره با يک ضربدر در داخل آن که در بيشتر نقاط به عنوان گردونه خورشيد و يا چرخ تفسير شده اند، معني ميشوند و تعدادي نيز مفاهيم نهفتهاي در خود پنهان دارند که هنوز معني نشدهاند.
