جايزه‌ي يک ميليون دلاري در انتظار کسي است که بتواند خط باستاني «دره‌ي سند» را رمزگشايي کند که بيش از يک قرن همچنان رمزگشايي نشده است.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، بيش از يک قرن است که خط باستاني تمدن «دره‌ي سند» پژوهشگران را شگفت‌زده کرده است. اين نمادهاي تصويري که از سوي تمدن «دره‌ي سند» (تمدني که بيش از پنج هزار سال پيش در مناطق امروزي هند و پاکستان شکل گرفت) به جا مانده‌اند، روي هزاران لوح مسي، سفال، برنز و مُهرهاي حکاکي‌شده يافت شده‌اند. اما متأسفانه، هيچ متني شبيه به متن چندزبانه «سنگ روزِتا» کشف نشده است تا به رمزگشايي خطوط يک کتيبه کمک کند.
اکنون، براي تحريک روند رمزگشايي اين خط، ايالت «تاميل نادوي» هند جايزه يک ميليون دلاري را براي کارشناساني که بتوانند خط «دره‌ي سند» را با موفقيت تفسير کنند، در نظر گرفته است.
«ام. کِي. استالين» رئيس وزراي اين ايالت گفت: «ما قادر به رمزگشايي خط تمدن دره سند که روزگاري شکوفا بود، نيستيم. اين خط حتي پس از ۱۰۰ سال همچنان يک معما باقي مانده است. باستان‌شناسان، متخصصان کامپيوتر تاميلي و زبان‌شناسان سراسر جهان در تلاش بوده‌اند تا اين خط را رمزگشايي کنند. براي تشويق اين پژوهش، دولت يک ميليون دلار جايزه ارائه خواهد کرد.»
«استالين» اين سخنان را در مراسم صدمين سالگرد کشف تمدن «دره‌ي سند» توسط باستان‌شناسي به نام «جان مارشال» بيان کرد. حفاري‌هاي مارشال در دهه‌ي ۱۹۲۰ ميلادي، شهرهاي هَرَپّا و موهنجودارو، که هر دو از عناصر کليدي جامعه‌ي باستاني «دره‌ي سند» بودند، به همراه آثاري که خط رازآلود «سند» روي آن‌ها نقش بسته بود آشکار کرد.
تمدن «دره سند» که از ۳۳۰۰ پيش از ميلاد تا ۱۳۰۰ پيش از ميلاد ادامه داشت، يکي از نخستين تمدن‌هاي اين منطقه به‌شمار مي‌رود که در دشت‌هاي حاصلخيز رود «سند» شکوفا شد. سکونتگاه‌هاي آن، از جمله هَرَپّا و موهنجودارو، در اوج دوران شکوفايي خود با زيرساخت‌هايي که شامل معماري پيشرفته، برنامه‌ريزي شهري، سيستم‌هاي فاضلاب و تأمين آب و بقاياي فنون متالورژي بود، احتمالاً تا ۶۰هزار نفر جمعيت داشته‌اند. به نظر مي‌رسد اين تمدن با خشک شدن منطقه رو به زوال رفت.
با اين وجود، خط مرموز آن که روي حدود چهارهزار اثر باستاني که تا دهه ۱۹۹۰ جمع‌آوري شده‌اند، ديده مي‌شود، همچنان دانشمندان را سردرگم کرده است. آنچه تاکنون شناسايي شده، بيش از ۴۰۰ نماد متمايز است که به نظر مي‌رسد از راست به چپ خوانده مي‌شوند. هرگونه ارتباط آن با سيستم‌هاي نوشتاري بعدي همچنان نامشخص است.
عوامل متعددي مانع رمزگشايي اين خط شده است. از يک سو، مجموعه نوشتارهاي سند کوچک است و کتيبه‌ها به طرز چشمگيري کوتاهند، به طوري که ميانگين طول آن‌ها تنها پنج نماد است. افزون بر اين، زبان گفتاري تمدن سند يا هَرَپّايي ناشناخته است، بنابراين نمي‌توان دانست که اين خط دقيقاً چه چيزي را بيان مي‌کند. به دليل کوتاهي کتيبه‌ها، حتي اين پرسش مطرح است که آيا اين خط اصلاً زبان گفتاري را منتقل مي‌کند يا نه.
برخلاف رمزگشايي هيروگليف‌هاي مصري، تاکنون هيچ متن دوزبانه‌اي در کتيبه‌ها مانند «سنگ روزِتا» يافت نشده است. در حالي که متون بازمانده از فرمانروايان باستاني مصر، مانند بطلميوس و رامسس، سرنخ‌هايي براي رمزگشايي هيروگليف‌ها فراهم کردند، هيچ سندي درباره رهبران يا شخصيت‌هاي تمدن «سند» در دسترس نيست.
«آسکو پارپولا»، هندشناس برجسته به «بي‌بي‌سي» گفت: «خط دره سند شايد مهم‌ترين سيستم نوشتاري باشد که هنوز رمزگشايي نشده است.»
با اين حال، پيشرفت‌هاي فناوري به پژوهشگران کمک کرده است تا اندکي پيش بروند. براي نمونه، «نيشا ياداو»، استاد مؤسسه تحقيقات بنيادين Tata هند، يک مدل يادگيري ماشيني را براي تحليل ساختار خط دره سند به کار گرفته است. تاکنون اين گروه از محققان ۶۷ نماد را شناسايي کرده‌اند که ۸۰ درصد نوشتار را تشکيل مي‌دهند و يک نماد که به نظر مي‌رسد کوزه‌اي با دو دسته باشد، رايج‌ترين علامت است.
با اين وجود، «ياداو» به بي‌بي‌سي گفت: «ما هنوز نمي‌دانيم که اين نمادها کلمات کامل هستند، يا بخشي از يک کلمه يا قسمتي از يک جمله‌اند.»
دولت هند درحالي اين چالش را مطرح کرده است که پيش‌تر در سال ۲۰۲۳ پژوهشگران دانشگاه کنتاکي براي رمزگشايي طومارهاي هرکولانيوم رقابت مشابهي را برگزار کردند. اين طومارهاي دوهزار ساله به شدت سوخته و آسيب‌ديده هستند که در اثر فوران آتشفشان وزوو به سختي تا به امروز باقي مانده‌اند.
اين رقابت که «چالش وزوو» نام گرفته است، از تصويربرداري پرتو ايکس همراه با هوش مصنوعي براي تشخيص جوهر روي سطوح استفاده کرده است و از شرکت‌کنندگان دعوت کرده است تا اين طومارها را رمزگشايي کنند و براي آن جايزه ۳۵۰هزار دلاري تعيين شده است. اين رقابت تاکنون منجر به رمزگشايي واژه «Porphyrasـ» (واژه‌اي يوناني به معناي «بنفش») و خواندن بيش از دوهزار حرف يوناني باستاني در يکي از طومارهايي شده که احتمالاً توسط فيلسوف «فيلودموس» نوشته شده است.