رييس موزه هنرهاي معاصر به برخي ابهام‌ها و شايعه‌هاي به‌وجود آمده درباره خروج برخي آثار گنجينه اين موزه و نمايش آن‌ها در برلين و رم پاسخ داد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام‌شده قرار است موزه هنرهاي معاصر تهران بخشي از گنجينه‌اش را از مرزهاي کشور خارج کند و در برلين و رم به‌نمايش بگذارد؛ خبري که رسانه‌اي شدن آن، واکنش‌هاي متفاوتي را در جامعه‌ي هنري درپي داشت. مسوولان اين موزه تصميم گرفته‌اند دست به تعاملات بين‌المللي بزنند و بخشي از آثار را براي نمايش به اروپا بفرستند، ولي گروهي از هنرمندان و کارشناسان با اين سفر مخالف‌اند.
نمايشگاه بخشي از گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران، اول دي‌ماه در برلين برپا مي‌شود و سه‌ماه در اين شهر ادامه خواهد داشت. سپس نمايشگاه به رم انتقال پيدا مي‌کند و چهارماه نيز در آنجا برپا خواهد بود. با اين حساب، پايان نمايشگاه‌ها به دولت بعد کشيده مي‌شود.
مهم‌ترين بحثي که اين روزها در صحبت‌هاي هنرمندان و در جلسات آن‌ها با مديران و مسوولان هنري وزارت ارشاد مطرح شده، نگراني از سالم ماندن آثار است. آثار موزه هنرهاي معاصر ارزش هنري بالايي در تاريخ هنر معاصر و مدرن دنيا دارند و همواره براي نمايش آن‌ها در بيرون از مرزهاي کشور و موزه‌هاي اروپايي، درخواست‌هاي متعددي مطرح بوده است. حالا بعد از سال‌ها، موزه تصميم گرفته است تعدادي از آثار گنجينه را به اروپا بفرستد و مسوولان اين قول را داده‌اند که سفر آثار کاملا بي‌خطر باشد و آن‌ها سالم به کشور بازگردانده شوند.
مجيد ملانوروزي – رييس موزه هنرهاي معاصر و مديرکل دفتر هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد – با حضوردر خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) توضيح‌هايي را درباره‌ي اين نگراني‌ها و ديگر ابهام‌ها و شايعاتي که درباره‌ي موزه مطرح است، ارائه کرد.
آقاي ملانوروزي، يکي از مباحثي که توسط جامعه‌ي هنري مطرح شده، نگراني در زمينه‌ي خروج آثار گنجينه از کشور و سالم برگشتن آن‌هاست. برخي کارشناسان معتقدند با توضيحات شما و آقاي مرادخاني (معاون امور هنري وزارت ارشاد) قانع نشده‌اند و همچنان خارج شدن آثار گنجينه از کشور را در آستانه‌ي پايان يافتن دولت يازدهم و در پيش بودن انتخابات رياست جمهوري به صلاح نمي‌دانند. ضمانتي که از طرف شما و آقاي مرادخاني داده مي‌شود، چقدر مي‌تواند براي جامعه‌ي هنري قابل اعتماد باشد؟
من و آقاي مرادخاني نمي‌توانيم ضمانتي بدهيم که وجهه‌ي قانوني داشته باشد. ضمانت را دولت‌ها و بيمه‌ها به ما مي‌دهند. تا امروز اين‌طور بوده که وقتي قرار بود يک تابلو به نمايشگاهي در خارج از کشور برود، بيمه مي‌شد تا از نظر سلامت، اصالت و بازگشت به‌موقع تضمين شود. اگر در اين مسير، اتفاقي براي تابلو بيفتد مانند گم شدن، سقوط کردن يا آسيب ديدن، بيمه مسؤوليت آن را برعهده مي‌گيرد.
به‌جز موضوع بيمه، يک کنوانسيون ملل متحد وجود دارد که طبق آن، هيچ دولتي نمي‌تواند آثار فرهنگي و هنري را که براي فروش نيستند و در يک نمايشگاه روي ديوار مي‌روند، ثبت و ضبط کند. ايران هم در سال ۲۰۰۸ عضو اين کنوانسيون شد. با همين قانون بود که توانستيم تعدادي از آثار خريده‌شده توسط موزه هنرهاي معاصر در قبل از انقلاب را پس از سال‌ها به موزه برگردانيم.
دولت‌هاي مقصد آثار گنجينه موزه هم عضو اين کنوانسيون هستند؟
بله؛ آلمان و ايتاليا براي اين نمايشگاه ضمانت‌هاي دولتي به سفارت و دولت ما مي‌دهند که آثار واردشده به کشور آن‌ها طبق اين تعهد به کشور بازگردانده شوند و هيچ شکايتي درباره‌ي اين آثار در اين دو کشور به هيچ‌وجه جاي طرح ندارد.
تا به حال ۸۰ درصد از مهم‌ترين آثار گنجينه‌ي موزه هنرهاي معاصر به امانت داده شده و برگشته است. هيچ‌وقت اين اتفاق نيفتاده که اثري برنگردد، چون همه‌ي اين آثار متعلق به موزه است نه اشخاص حقوقي. شنيدم که برخي عنوان کرده بودند اين آثار را مسؤولان رژيم سابق خريده‌اند، در حالي که مهم است بدانيم اين آثار در هر دوره‌اي خريداري شده باشند، در حال حاضر به نام موزه هستند. دولت‌هاي آلمان و ايتاليا براساس تعهدات الزام‌آور حقوقي، برگرداندن آثار را تضمين کرده‌اند و کسي نمي‌تواند تقاضاي تغيير شرايط حقوقي آن‌ها را داشته باشد. تا جايي که ما اطلاع داريم و دفترهاي موزه نشان مي‌دهد هرگز اين اتفاق نيفتاده که اثري از موزه خارج شود و برگردانده نشود.
چرا هنوز آماري از آثاري که قرار است به نمايشگاه‌هاي برلين و رم فرستاده شود، توسط موزه ارائه نشده است و معلوم نيست ۳۰ اثر خارجي و ۳۰ اثر ايراني دقيقا کدام آثار هستند؟
ما براي اين نمايشگاه‌ها يک برنامه‌ي رسانه‌اي داريم. موضوع مهم، تفاهم‌نامه است که بسته شده و ۳۰ اثر خارجي و ۳۰ اثر ايراني به اين نمايشگاه‌ها فرستاده مي‌شود. آمار آثار طبق برنامه‌ريزي‌ها در زمان مناسب اعلام مي‌شود، چون بايد در اين زمينه به قطعيت برسيم. تعدادي از آثار انتخاب‌شده براي نمايشگاه مشکل مرمتي دارند و بايد مرمت شوند که ممکن است آثار ديگري جايگزين آن‌ها شود. بعد از به قطعيت رسيدن درباره‌ي آثار، مي‌توان آمار نمايشگاه را به‌صورت جزئي‌تر اعلام کرد.
آيا برگزاري اين نمايشگاه‌ها جنبه‌ي سياسي دارد و موزه در جهت اهداف «برجام» تصميم گرفته نمايشگاه‌هايي را در غرب داشته باشد؟
موزه هنرهاي معاصر يک موزه بين‌المللي است. آثار شاخص هنرمندان جهان در اين موزه نگهداري مي‌شود و جزو موزه‌هاي مطرح دنياست. با اين حال موزه نتوانسته در جريان‌هاي جهاني تاثيرگذار باشد. اين موزه با توجه به جايگاهي که دارد بايد روابط خود را با موزه‌هاي جهان داشته باشد و نسبت به جريان‌هاي هنري و فرهنگي دنيا از خود حساسيت نشان دهد. در اين صورت است که آثار موزه‌اي هنرمندان ايراني هم مي‌تواند به جريان‌هاي هنري دنيا ورود پيدا کند.
متاسفانه موزه هيچ‌وقت نقشي را که بايد داشته باشد، نداشته است. خارج از موضوعات سياسي، ديپلماسي فرهنگي و هنري و نقش موزه‌ها در جهان ايجاب مي‌کند که موزه هنرهاي معاصر به عرصه‌هاي جهاني وارد شود و نمايشگاه‌هاي خوب دنيا را در ايران برگزار کند. وقتي مي‌گوييم موزه هنرهاي معاصر دهمين موزه مهم دنياست، بايد حداقل يک تاثير يک درصدي داشته باشد که تا به حال اين اتفاق نيفتاده است.
جريان برجام به تضمين‌ها و مراودات دولت‌ها کمک کرده و باعث شده آن اعتماد و تعهد بين دولت‌ها بيشتر شود، وگرنه برنامه‌ريزي براي اين نمايشگاه‌ها قبل از برجام آغاز شده بود. خوشبختانه اين برنامه‌ريزي‌ها با موضوع برجام گره خورد و باعث شد ارتباط ما با دولت‌هاي آلمان و ايتاليا بهتر شود.
درآمد حاصل از اين نمايشگاه باز هم به خزانه‌ي دولت واريز مي‌شود و دست موزه خالي مي‌ماند يا براي اين موضوع برنامه ديگري داريد؟
در حال حاضر بسياري از دولت‌ها مايل هستند آثار هنري‌شان را در موزه هنرهاي معاصر به‌نمايش بگذارند، اما متاسفانه ما مشکل بودجه داريم و بيمه‌ي آثار نيز برعهده‌ي ماست. از نظر درآمد هم جمعيت آنچناني که به موزه بيايند وجود ندارد و درآمد کم و هزينه‌ها سنگين است. يکي از برنامه‌هاي ما در راستاي برگزاري اين نمايشگاه‌ها آن است که بتوانيم درآمد حاصل از آن را صرف مرمت موزه و نوسازي گنجينه کنيم و بعد از ۴۰ سال به اين‌گونه مشکلات موزه رسيدگي شود.
در صحبتي که با ديوان محاسبات داشتيم قرار شد موزه يک حساب خزانه‌اي داشته باشد و درآمد حاصل از اين نمايشگاه‌ها به اين حساب ريخته شود و به خود موزه برگردد. علاوه بر اين قرار است يک کمک بلاعوض چند ميليون دلاري از اين موزه‌ها بگيريم که صرف مرمت آثار هنري و نوسازي گنجينه خواهد شد.
ساختمان‌هاي موزه فرسوده شده‌اند و برخي از آثار گنجينه به مرمت نياز دارند. شرايط نگهداري آثار هم بايد مورد توجه قرار گيرد. ما دنبال بودجه براي موزه هستيم.
هدف موزه براي نمايش برخي از آثار گنجينه در خارج از کشور که نيمي از آن‌ها آثار هنرمندان ايراني است، چيست؟ آيا صرفا علاقه و تمايل طرف مقابل بوده يا موزه هم سياست‌هايي را دنبال مي‌کند؟
برگزاري اين نمايشگاه‌ها مي‌تواند معرفي خوبي براي موزه هنرهاي معاصر در دنيا باشد و موزه بتواند در تعاملات جهاني تاثير بگذارد. علاوه بر اين، در کنار نمايش آثار خارجي که در گنجينه خاک مي‌خورند مي‌توانيم آثار ايراني را به دنيا معرفي کنيم. در اين صورت اين آثار از نظر مادي و معنوي رشد پيدا مي‌کنند. در کنار همه‌ي اين‌ها نمايش آثار مي‌تواند خط بطلاني بر شايعات به‌وجود آمده درباره‌ي آثار گنجينه باشد. شايعاتي مبني بر اين‌که جمهوري اسلامي برخي از آثار گنجينه را فروخته، تعويض کرده يا از بين برده است.
اگرچه اين روزها نمايش گنجينه در خارج از کشور مطرح است، اما همواره بر لزوم نمايش آثار گنجينه در ايران براي رفع ابهام‌ها و شايعه‌هاي به‌وجود آمده درباره‌ي وضعيت آن‌ها نيز تاکيد شده است. موزه برنامه‌اي براي نمايش گنجينه در ايران دارد؟
ما هر سال بخشي از گنجينه‌ي موزه هنرهاي معاصر را به‌نمايش مي‌گذاريم. سال گذشته بخش مهمي از آثار را در نمايشگاه «ذهنيت ملموس» نمايش داديم. در نمايشگاه آثار فريده لاشايي نيز بخش ديگري از گنجينه روي ديوار رفت و در همين نمايشگاه عکس «کوير» هم آثار ايراني مرتبط با کانسپت نمايشگاه را به‌نمايش گذاشته‌ايم. در واقع به هر بهانه‌اي دنبال اين هستيم که آثار گنجينه نمايش داده شوند. در نمايشگاه بعدي موزه که «هنر مدرن ايران و عرب» است نيز قرار است ۵۰ اثر ايراني و ۵۰ اثر از هنرمندان عرب به‌نمايش گذاشته شود.
آيا در مسير بازگشت آثار ممکن است مشکلات داخلي هم وجود داشته باشد و آثار در گمرک ايران مشکل پيدا کنند؟ فکر اين‌گونه مشکلات را کرده‌ايد؟
وقتي تنها يک اثر به نمايشگاهي خارجي برود و هيچ نگاه مادي و معنوي روي آن نباشد، يعني نه مردم خبر داشته باشند و نه سودي داشته باشد، اين‌گونه مشکلات به‌وجود مي‌آيد. خوشبختانه وقتي نمايشگاه کلاني قرار است برگزار شود که در آن ۳۰ اثر خارجي و ۳۰ اثر ايراني نمايش داده خواهد شد، بيمه تمام مسير رفت و برگشت اين آثار را دنبال مي‌کند و دولت‌ها هم تضمين مي‌کنند. بسياري از نهادهاي دولتي از جمله ديوان محاسبات، کميسيون فرهنگي مجلس و … در جريان اين نمايشگاه هستند و گمرک که بخشي از بدنه‌ي دولت است نمي‌تواند مشکلي براي بازگشت آثار به‌وجود آورد.
همچنين تضمين‌هايي وجود دارد که حتي با تغيير رژيم‌ها و دولت‌ها مشکلي براي آثار به‌وجود نمي‌آيد و اين تغييرات در بازگشت آن‌ها تاثيري ندارند.
طبق قول‌هاي قبلي و مصاحبه‌هايي که انجام داده بوديد، آيا کتاب گنجينه موزه براي ارائه در نمايشگاه‌هاي برلين و رم آماده مي‌شود؟
سعي ما اين بود که کتاب گنجينه موزه هنرهاي معاصر را توسط يک انتشارات خارجي براي نمايشگاه‌هاي برلين و رم آماده کنيم. عکاسي و صفحه‌آرايي کتاب تمام شده، اما چاپ آن در خارج از کشور در محاق است. البته پيگيري اين موضوع ادامه دارد.
آقاي ملانوروزي يکي از حاشيه‌هاي اخير مربوط به موزه، اعتراض برخي هنرمندان به برگزاري نمايشگاه عکس‌هاي محمدرضا جوادي در موزه بود؛ اين‌که انتخاب اين هنرمند بر چه مبنايي صورت گرفته و چرا بايد موزه‌اي در حد موزه هنرهاي معاصر، آثار کوير او را به‌نمايش بگذارد؟
موزه طرح‌هاي پژوهش‌محوري را دنبال مي‌کند که چند سال روي آن‌ها کار شده باشد. آقاي جوادي دو سال پيش طرحي را به موزه با موضوع عناصر چهارگانه داد که ما به خاطر ثبت جهاني کوير لوت، تصميم گرفتيم تنها کانسپت خاک و کوير اين هنرمند را در موزه نمايش بدهيم.
هيچ‌کدام از آثار اين نمايشگاه در هيچ گالري‌اي در ايران جا نمي‌شد. آن‌هايي که انتقاد مي‌کنند بايد ببينند تفاوت نمايشگاه موزه با نمايشگاه گالري چيست. در نمايشگاه‌هاي موزه، دبير نمايشگاه بايد يک موضوع واحد را دنبال کند و ايده داشته باشد. با توجه به اين‌که آقاي جوادي هم مثل عباس کيارستمي – فيلم‌ساز و عکاس – در جامعه‌ي عکاسي ايران نبود و عکاسي را در کنار معماري دنبال مي‌کرد، اعتراض‌هايي نسبت به انتخاب او مطرح شد که بسياري از آن‌ها بعد از ديدن نمايشگاه بر کيفيت آثار صحه گذاشتند. ما براي اين نمايشگاه از کساني مانند دکتر عالمي، آقاي هزاوه‌اي، حليمي، صمديان، راستاني و … مشاوره گرفتيم.
برگزاري بي‌ينال مجسمه‌سازي با چند دوره وقفه مواجه شده و از صحبت‌هاي هنرمندان به نظر مي‌رسد انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز و دفتر هنرهاي تجسمي در اين زمينه به تعامل نمي‌رسند، در حالي که اين رويداد، مهم‌ترين رويداد مجسمه‌سازي کشور در سال‌هاي گذشته بوده است.
يک‌ونيم سال قبل دفتر هنرهاي تجسمي قراردادي را با انجمن مجسمه‌سازان براي برگزاري بي‌ينال بست و قرار شد دبير را خودشان انتخاب کنند. دبير به دلايل شخصي کنار رفت و قرار شد به‌صورت شورايي برگزار شود که آن هم به نتيجه نرسيد، يعني مشکلات خود انجمن باعث شد. تا اين‌که بعد از انتخابات جديد هيات مديره‌ي انجمن و در همان هفته‌ي اول جلسه‌اي با هم داشتيم و براي برگزاري دوسالانه اعلام آمادگي کرديم. قرار شد زمانش را انجمن تعيين کند که براي سال آينده برنامه‌ريزي شده است.
برگزاري بي‌ينال و آرت‌فر تهران به کجا رسيد؟
بي‌ينال تهران هنوز به نتيجه‌ي خاصي نرسيده و آرت‌فر هم قرار بود پاييز و زمستان امسال برگزار شود، اما بخش خصوصي برگزارکننده تصميم گرفت برگزاري آن را به بعد از انتخابات و در زمان دولت بعد موکول کند.
براي بي‌ينال ونيز هم برنامه‌هايي داريم و به‌دنبال اين هستيم که بدون هزينه‌هاي دولتي و با کمک بخش خصوصي برگزار شود.