كتاب خوب، يكى از بهترين ابزارهاى كمال بشرى است و کتابخواني يکي ارزش‌هاي بزرگ هر جامعه است. جامعه‌ي ايران با گوناگوني وسيعي که در الگوهاي زندگي دارد، نيازمند الگوهاي مختلف بسط کتاب‌خواني‌ست. بيش از ۱.۵ درصد جمعيت ايران را عشاير مي‌سازند؛ مردماني سخت‌کوش و قانع که در الگوي زيستي تنگاتنگي با طبيعت و بوم ايران هستند. اگرچه بسياري از مشاهير و مفاخر علم و ادب و هنر ايراني از جامعه‌ي عشايري هستند، اما زيرساخت‌هاي فرهنگي و خدمات عمومي آن‌طور که براي شهرها و روستاها تعريف مشخص دارد، در جامعه عشايري هنوز جاي توسعه بسيار دارد. نهاد کتابخانههاي عمومي كشور، با مشارکت فب‌لب ايران، در نظر دارد طراحي کتابخانه‌اي قابل حمل براي خدمات‌رساني به مردم شريف عشاير کشور را از طريق برگزاري يک مسابقه ملي به انجام برساند.
موضوع مسابقه
نهاد کتابخانههاي عمومي كشور، که متولي ساخت، تجهيز، بازسازي، توسعه کتابخانههاي عمومي و مديريت و نظارت بر اداره‌ي آن‌هاست، به عنوان نهاد عمومي غيردولتي، با هدف برآوردن نياز اطلاعاتي، علمي، آموزشي و فرهنگي جامعه ايراني به ارائه خدمات کتابداري و اطلاع‌رساني مي‌پردازد. اين نهاد در حال حاضر از شبکه ۳۵۰۴ کتابخانه عمومي که شامل ۲۶۰۶ کتابخانه‌ي نهادي، ۸۷۵ کتابخانه‌ي مشارکتي، ۲۳کتابخانه‌ي مستقل است، با ۴۱۹۵۲۲۴۹ منبع در زيربناي ۲۸۸۰۲۵۳ مترمربع به بيش از ۹ ميليون کاربر و ۲ ميليون عضو خدمات ارائه مي‌کند.
کتابخانههاي امروز متناسب با تغييرات وسيعي که در تعاملات فرهنگي جامعه شکل گرفته است، ديگر تنها فضاهايي براي امانت يا مطالعه کتب نيستند؛ نگاهي که امروز به مفهوم کتابخانه است آن را نوعي پيش‌ران فرهنگي جامعه مي‌بيند که پيرامون کتاب -به عنوان اصيل‌ترين و بنيادي‌ترين تجسم فرهنگ و دانش- شکل مي‌گيرد. کتابخانه‌ها امروز مراکز خلاق فرهنگي هستند که رويدادهاي مختلف فرهنگي، تعاملات ادبي و دانشي و نيز موضوعات جديد فرهنگ و رسانه را در کنار فعاليت سنتي خود دنبال مي‌کنند و اين نگاه کلان اگرچه با تجربه‌ي کالبدي امروز کم‌تر ممکن است، اما در مورد کتابخانههاي سيار نيز وجود دارد.
نهاد کتابخانههاي عمومي کشور به منظور توسعه‌ي کتابخواني در جوامع روستايي و عشايري برنامه‌هاي ويژه‌اي دارد. از جمله‌ي اين برنامه‌ها طعم کتاب با عشاير، طرح سفيران کتاب با هدف دست‌رسي آسان به منابع کتابخانه‌اي و ترويجي کتابخواني در جامعه عشايري و راه‌اندازي کتابخانه سيار و ارائه خدمت به جامعه روستايي و عشايري که مورد استقبال بسياري نيز تاکنون قرار گرفته و زمينه‌ساز تجربه‌ي فرهنگي مناسب نيز شده است.
يکي از اولويت‌هاي نهاد کتابخانههاي عمومي کشور در دسترس‌کردن امکانات کتابخانه‌اي براي جوامع عشايري با شيوه‌ي مداوم يا فصلي زيست مبتني بر کوچ در گستره‌ي ايران زمين است. بر اساس نتايج آخرين سرشماري اجتماعي-اقتصادي عشاير کوچنده، تعداد ۱۱۸۶۳۹۸ نفر جمعيت عشايري در قالب ۲۱۲۷۷۲ خانوار، ۱۰۴ ايل، ۵۵۲ طايفه‌ي مستقل، ۱۹۸۴۰ کوچک‌ترين رده ايلي در ۳۰ استان کشور استقرار دارند. بررسي وضعيت جمعيت عشاير کشور از سال ۱۲۴۵ شمسي تا آخرين سرشماري، نشانگر کاهش نسبت جمعيت عشاير در مقايسه‌ي با جمعيت کل کشور از حدود ۳۸.۶ درصد به ۱.۶۸ درصد است. اين ميزان، هر چند حاکي از گزينش يکجانشيني و زيست متفاوت عشاير است، در عين حال بر پشتوانه‌ي فرهنگي جمعيتي عظيم ايران دلالت دارد و نيز چيزي از ضرورت تمهيد و ارائه خدمات مناسب به اجتماعات کوچنده يا محله‌هاي اسکان عشاير نمي‌کاهد.
پرداخت به جمعيت عشايري کشور يکي ماموريت‌هاي نهاد کتابخانههاي عمومي کشور است که نيازمند تجهيرات کتابخانه‌اي خاص با تناسب کامل با ماهيت کوچندگي عشاير مي‌باشد. براي دست‌يابي به اين نوع کتابخانههاي سيار، نهاد کتابخانههاي عمومي کشور در صدد برگزاري مسابقه طراحي مي‌باشد. مسابقه در پي بازتعريف کالبد کتابخانههاي سيار با تمرکز بر پاسخ به نياز کارکردي و فرهنگي جامعه عشاير و برنامه‌ها و خدمات ويژه‌ي كتابخانه‌اي جامعه عشايري‌ست.
هدف و معيارهاي مسابقه
کتابخانههاي سيار، که در حال حاضر در قالب اتوبوس‌هاي کارکرده و فضاسازي شده يا کانکس‌هاي موقت تعريف مي‌شوند، تنها جواب کارکردي عمليات امانت کتاب را مي‌دهند و از حيث فرهنگي نيز هويت نامتجانسي با فرهنگ و فضاي زندگي عشاير دارند. براساس نگاه کلاني که تعريف کتابخانه را متفاوت کرده است و به جز عمليات سنتي کتابخانه‌اي، انتظارات وسيع فرهنگي و کارکردي نيز از آن دارد، بازتعريف کتابخانههاي سيار نيز در کنار چالش‌هاي موجود بايد به پاسخ‌هايي جديد در تعامل کتابخانه و بستر، کتابخانه و جامعه عشايري و نيز کتابخانه و نقش فرهنگي جديدي که پذيرفته است رهنمون باشد. در کنار نقش‌هاي مرسوم کتابخانه‌اي، نقش کتابخانههاي سيار به عنوان عامل تحقق دولت الکترونيک در بستر زندگي عشاير کشور يکي ديگر از کارکرد‌هاي اين کتابخانه‌ها است. همچنين امکانات ارائه محتواي آموزشي نظير تخته و امکانات چند رسانه‌اي از جمله نمايش فيلم و تصوير در نمايشگر يا پرده‌‌ي نمايش و ويدئو پروژکتور براي گروه‌هاي سني، فضا و امكاناتي براي تسهيل سوادآموزي براي نوسوادن و كم‌سوادن و بهبود اوقات فراغت همه اقشار به‌خصوص كودكان از طريق برگزاري رويدادهاي فرهنگي مختلف از نيازهاي طرح است.
بر اين اساس، هدف از برگزاري اين مسابقه، مشارکت اهالي طراحي، هنر و فرهنگ به خصوص طراحان معماري، طراحان صنعتي، فعالان فرهنگي عرصه‌ي کتاب و فعالان فرهنگي حوزه‌ي عشايري براي بسط دامنه‌ي پاسخ‌هاي ممکن به اين سوال است: يک کتابخانه سيار عشايري که بخواهد به عنوان يک مرکز فرهنگي موقت عشايري و به صورت مداوم در ارتباط با آن جامعه باشد، چه کالبدي دارد؟ به اين ترتيب محورهاي زير از شاخص‌ترين اهداف برگزاري مسابقه و موضوعات مورد توجه در داوري آن هستند:
- توجه به اقليم، بستر و بوم طبيعي زندگي عشاير
- توجه به گوناگوني ايلات ايران، ارزش‌ها، هنرها و زيبايي‌شناسي آنها
- توجه به نقش فرهنگ‌ساز کالبدي کتابخانه و ارزش‌هايي که مي‌تواند در بستر خود بيافريند
- توجه توامان به تکنيک‌هاي ساختي، فناورانه و نوين
- توجه به ويژگي‌هاي کاربردي و استفاده آسان
- رعايت اصل صرفه‌جويي و هزينه‌کرد بهينه در ساخت
ضوابط طراحي
مسابقه به صورت طراحي کانسپت و الگوي اجرايي و ساخت‌پذيري يک واحد کتابخانه قابل حمل عشايري‌ست.
کتابخانه قابل حمل عشايري، يک واحد ساختي کوچک‌‌مقياس است که لازم است حجم ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ نسخه کتاب و اقلام فرهنگي را در خود جا دهد. اين واحد بايد بتواند با وسائل نقليه موجود و بدون چالش خاصي حمل شود و در نواحي مختلف زندگي عشايري پياده‌سازي موقت شود (لازم نيست از يک جاده‌ي قابل عبور و مرور به فاصله زيادي خارج شود). فراخور رفتارهاي فرهنگي مورد نظر اين کالبد بايد بتواند در پيرامون خود مساحتي مابين ۴۰ تا ۶۰ مترمربع را فضاسازي و قابل بهره‌برداري موقت کند. همچنين امکانات ارائه محتواي آموزشي نظير تخته و امکانات چند رسانه‌اي از جمله نمايش فيلم و تصوير در نمايشگر يا پرده‌‌ي نمايش و ويدئو پروژکتور براي گروه‌هاي سني مختلف از نيازهاي طرح است. تجهيزات رايانه‌اي جهت خدمات دولت الکترونيک براي عشاير نيز از ديگر نيازهاي طرح مي‌باشد.
به اين ترتيب معيارهاي اصلي طراحي عبارتند از:
- نوآوري در طراحي و ساخت پذيري
- قابل حمل بودن با وسائل نقليه مرسوم
- امکان حمل و نگه‌داري ۲۵۰۰ تا ۴۰۰۰ کتاب و اقلام فرهنگي
- طراحي درست مکانيزم احتمالي باز و بسته شوندگي طرح
- فضاسازي کالبدي و پيراموني ۴۰ تا ۶۰ مترمربعي
- امکانات چندرسانه‌اي
- امکان ارائه خدمات دولت الکترونيک
قالب ارائه
قالب ارائه آثار به صورت شيت‌بندي و سند ديجيتالي در سايزي با ارتفاع ۶۰ سانتي‌متر در طول ۴۲ تا ۱۲۶ (يک تا سه برگ A2 عمودي)است که در فرم مخصوص مسابقه بارگذاري خواهد شد. هيچ گونه اطلاعاتي اعم از نام شرکت‌کننده يا گروه طراحان، کد دريافتي و هرگونه نشاني که هويت تيم طراحي را به نحوي فاش کند بر روي سند طراحي نخواهد آمد
هرگونه اسناد تکميلي در قالب ويدئو، تور مجازي، ماکت و يا اسناد ديگر نيز در کنار سند اصلي مسابقه قابل دريافت مي‌باشد و از امتياز اضافه در داوري برخوردار خواهد بود. طبعا ارسال آثار فيزيکي با هماهنگي دبيرخانه و به آدرس ارائه شده از دبيرخانه بر عهده‌ي شرکت‌کننده است.
چگونگي برگزاري مسابقه
مسابقه طراحي کتابخانه قابل حمل عشايري، در يک مرحله و به صورت آزاد و در سطح ملي برگزار خواهد شد. داوطلبان شرکت در مسابقه مي‌بايست پس از ثبت‌نام، در مهلت تعيين شده طرح‌هاي خود را تهيه و در فرم مخصوص ارائه شده توسط دبيرخانه به صورت آنلاين بارگذاري نمايند. طرح‌هاي عرضه شده طبق ضوابط مسابقه، داوري خواهد شد و نتايج آن طبق تقويم به اطلاع شرکت‌کنندگان خواهد رسيد.
شرکت در مسابقه براي عموم طراحان و سازندگان حرفه‌اي، دانش‌جويان و دانش‌گاهيان، فعالان طراحي و ساخت و فعالان فرهنگي آزاد خواهد بود. هيچ محدوديتي براي شرکت در مسابقه به صورت فردي ،گروهي و شرکتي وجود ندارد. همچنين محدوديتي در ارائه چند طرح توسط يک گروه يا شرکت‌کننده نخواهد بود و لازم است به ازاي هر طرح ثبت‌نام مستقلي صورت گيرد. در صورت شرکت در قالب گروه يا شرکت، لازم است فردي به عنوان نماينده براي کليه مکاتبات و ابلاغات بعدي معرفي گردد.
ثبت‌نام در مسابقه
ثبت نام در مسابقه، رايگان و براي تمام علاقه‌مندان آزاد خواهد بود. ثبت‌نام از طريق درگاه مجازي ثبت‌نام مسابقه، قابل دست‌يابي به نشاني fablab.ir/ketabashayer خواهد بود. کليه اطلاع رساني‌ها علاوه بر انتشار از طريق فضاي مجازي، به صورت اختصاصي نيز براساس اطلاعات ثبت شده از شرکت‌کنندگان به صورت رايانامه نيز در اختيار آنها قرار مي‌گيرد.
قوانين مسابقه
- لازم است شرکت‌کنندگان تمامي مدارک طراحي خود را مطابق دستورالعمل مسابقه، آماده نموده و در قالب فرم آنلاين «ثبت اثر در مسابقه طراحي کتابخانه عشايري» بارگذاري نمايند.
- در صورت عدم رعايت قوانين مربوط به حقوق معنوي و محرز شدن وجود کپي‌برداري عيني و کلان از طرح‌هاي ديگر در طرح‌هاي برگزيده، هيأت برگزارکننده، مي‌تواند علاوه بر درخواست بازگشت جايزه از برگزيدگان، به دريافت خسارت نيز اقدام نمايد.
- مالکيت معنوي طرح‌هاي برگزيده پس از مسابقه در اختيار برگزار کننده خواهد بود.
- هيات برگزار کننده براي عقد قرارداد و انجام مراحل بعدي طراحي با طرح‌هاي برگزيده تعهدي ندارد و ممکن است از بين کليه‌ي طرح‌ها، با گروه يا گروه‌هايي از شرکت کنندگان براي ادامه فرآيند طراحي و ساخت اقدام به عقد قرارداد کند.
هيئت داوران
هيئت داوران مسابقه ترکيبي از اساتيد دانشگاهي و طراحان معماري و طراحي صنعتي است. ترکيب هيئت داوران به شرح زير خواهد بود:
دکتر حامد مظاهريان (دانشيار معماري دانشگاه تهران/ معاون برنامه‌ريزي و توسعه شهري شهردار تهران)
مهندس محمدرضا قدوسي (معمار حرفه‌اي و کارشناس ارشد معماري/ دارنده عنوان جوايز متعدد معماري)
دکتر فاطمه فهيم‌نيا (دانشيار علم اطلاعات و دانش شناسي دانشگاه تهران/ نماينده نهاد کتابخانههاي عمومي کشور)
مهندس مهدي مومني (طراح حرفه‌اي و کارشناس ارشد طراحي صنعتي/ دارنده عنوان جوايز متعدد طراحي)
دکتر زهير متکي (استاديارمعماري دانشکده معماري شهرسازي دانشگاه شهيد بهشتي/ مسئول هماهنگي‌هاي بين‌المللي دانشکده معماري و شهرسازي)
جوايز مسابقه
انتخاب طرح‌هاي برتر و رتبه‌بندي آنها زير نظر هيئت داوران مسابقه انجام خواهد شد. از ميان طرح‌هاي رسيده به دبيرخانه مسابقه، حداکثر ۸ طرح برگزيده و رتبه‌بندي خواهد شد و جوايزي به آنها تعلق خواهد گرفت. اين جوايز به ترتيب رتبه به شرح زير است:
- طرح برگزيده اول ۲۵ ميليون تومان + تقدير + حمايت از ساخت نمونک اوليه
- طرح برگزيده دوم ۱۵ ميليون تومان + تقدير + حمايت از ساخت نمونک اوليه
- طرح برگزيده سوم ۱۰ ميليون تومان + تقدير + حمايت از ساخت نمونک اوليه
- طرح برگزيده چهارم تا هشتم ۱ ميليون تومان + تقدير
تقويم مسابقه
تاريخ‌هاي مهم برگزاري مسابقه به شرح زير است:
- تاريخ انتشار فراخوان مسابقه: ۲۶ اسفند ۱۳۹۹
- مهلت ثبت نام: ۲۴ اردي‌بهشت ۱۴۰۰
- مهلت ارسال آثار: ۳۱ اردي‌بهشت ۱۴۰۰
- اعلان نتايج در پايگاه اطلاع رساني: ۱۵ خرداد ۱۴۰۰
- مراسم اعلان نتايج و اهداي جوايز: ۲۳-۳۱ خرداد ۱۴۰۰
دبيرخانه
دبيري علمي و اجرايي مسابقه، بر عهده‌ي فب‌لب ايران است و دبيرخانه مسابقه در محل کارخانه هنر، طراحي و ساخت (فب‌فکتوري) واقع خواهد بود.
آدرس دبيرخانه: تهران، ميدان تيموري، بلوار اکبري، ابتداي خيابان قاسمي، کارخانه هنر، طراحي و ساخت
تلفن دبيرخانه: 40774767(021)
ايميل دبيرخانه: info@fablab.ir
ثبت‌نام الکترونيکي: fablab.ir/ketebashayer
جهت کسب اطلاعات بيشتر و ثبت نام در مسابقه به سايت فراخوان مراجعه نماييد.