کيوريتور، نمايشگاه‌گردان يا هنرگردان، کسي است که از طريق تخصص، اطلاعات و ذوق شخصي، اقدام به گردهم‌آوري و برگزاري نمايشگاه براي آثار هنري (عمدتاً تجسمي) مي‌کند. لزوماً کيوريتور کار چند هنرمند را دور هم جمع نمي‌کند بلکه کيوريتور مي‌تواند کار يک هنرمند را به نمايش بگذارد.
نمايشگاه‌گردان بودن احتياج به انجام دادن وظايف گوناگون به طور همزمان دارد. زيرا اين حرفه شامل داشتن مسئوليت‌هاي گوناگوني ميشود؛ از جمله: انتخابِ نوعِ هنري که قرار است در نمايشگاه به نمايش گذاشته شود، سازماندهي نمايشگاه‌هاي هنري در گالري‌ها و يا مکان‌هاي عمومي، تحقيق دربارۀ هنرمندان و تنظيم و نوشتن کاتالوگ‌ها و مقالات و …
ويژگي هاي يک کيوريتور موفق چيست؟
براي يک کيوريتورِ موفق بودن بايد، توانايي سازماندهي امور را داشته باشيد. علاوه بر کار با هنرمندان در حوزه هاي مختلف هنر، کيوريتور ها به طور فزاينده‌اي وظايف مديريتي هم دارند. وظايفي از جمله مطلع بودن از ميزان بودجۀ لازم براي نمايشگاه، چگونگي جذب سرمايه و کمک هزينه‌هاي مقالاتي که نوشته مي‌شوند و …
پُر شور و شوق باشيد: موفق‌ترين کيوريتور ها نسبت به هنر و نمايشگاه هنريشان اشتياق و شور فراوان دارند.
آگاه باشيد: نسبت به مقوله‌هاي هنر و فرهنگ آگاهي کامل داشته باشيد. حتي گاهي ممکن است که کيوريتور ها در زمينه‌هاي فلسفه و يا تارخ هنر تحصيل کرده باشند.
در زمينۀ انجامِ چند کار در يک زمان مهارت داشته باشيد: امروزه،کيوريتور ها ي هنري به داشتن اين قابليت احتياج دارند؛ مهارت داشتن در زمينۀ کسب و کار، بازاريابي، روابط عمومي و مسائل مربوط به بودجه و تأمين مالي کاملا مورد نياز اين حرفه‌است. همچنين لازم است که کيوريتورها روابط عمومي خوبي داشته باشند؛ زيرا بايد بتوانند با موزه‌داران، هنرمندان و مردم (مخاطبان) ارتباط خوبي برقرار کنند.
در نوشتن، مهارت داشته باشيد:کيوريتور ها بايد از مهارت نوشتاري خوبي برخوردار باشند؛ زيرا گاهي لازم ميشود که مقالاتي براي کاتالوگ‌ها، متوني براي تبليغات و يا انواع درخواست‌ها نوشته شوند.
چه تفاوتي ميان کيوريتور ارشد برنامه و دستياران کيوريتور وجود دارد؟
مجموعه هاي هنري از يک سيستم سلسله مراتبي استفاده مي‌کنند و معمولا يک کيوريتور ارشد و چند دستيار کيوريتور دارند.
کيوريتور ارشد مسئوليت نظارت بر برنامه‌ها، نمايشگاه‌ها، کلکسيون‌هاي موجود در مجموعه و علاوه بر آن نظارت بر ساير کيوريتور ها را بر عهده دارد.
دستياران کيوريتور به مدير اصلي کمک مي‌کنند تا مأموريت خود را هر چه بهتر به انجام برساند. کار کردن به عنوان دستيار کيوريتور راهي بسيار مفيد و کاربردي براي يادگيري در مورد مقدمات برگزاري نمايشگاه هنريست.
کيوريتورها ممکن است مسئول تأييد اعتبار عمر و مبدا آثار نيز باشند همچنين آنها با کلکسيون‌دارهاي هنري و نمايشگاه‌هايي که در موزه‌هاي هنري برگزار ميشود ارتباط دارند و کار مي‌کنند.
کيوريتورها بايد تفکر انتقادي، مهارت‌هاي ارتباطي سازماني و عمومي داشته باشند. در هنگام بازسازي و يا راه‌اندازي نمايشگاه‌ها، حتي ممکن است لازم باشد که کيوريترها براي نسب آثار از نردبان بالا روند و و يا اجسام سنگيني را بلند کنند. به طور کلي، زمان زيادي در حالت ايستاده به سر ببرند.
اداره آمار نيروي کار ايالات متحده (BLS) گزارش مي‌دهد که کيوريتورها به طور متوسط در سال 2015، درآمدي حدود 51 هزار و 525 دلار داشته‌اند. از سال 2014 تا 2024 نيز، کيوريتورها مي‌توانند انتظار رشد 8 درصدي اشتغال را داشته باشند.
چگونه کار خود را به عنوان يک کيوريتور شروع کنيم؟
در ادامه 10 گام ساده براي برگزاري يک نمايشگاه ذکر شده است و شما را با جزئيات و عوامل متعدد درگير در فرايند برگزاري يک نمايشگاه هنري موفق آشنا مي‌کند.
کيوريتوري مانند کارگرداني فيلميست که لازم است شما بر هر بخش توليد شده نظارت داشته باشيد تا بتوانيد اوضاع را به خوبي سازماندهي کنيد؛ همچنين، شما مي‌توانيد با ديگران کار کنيد، زيرا بسياري از افراد متخصص هستند و به برگزاري نمايشگاه علاقه و يا احتياج دارند.
رويکردي استاندارد و خاص براي کيوريتوري وجود ندارد؛ اما روش‌هاي مختلفي براي اينکار موجود است. در اين متن يک روند ساده براي برگزاري نمايشگاه از ابتدا تا انتهاي آن ذکر شده است که در صورت عملي بودن، حداقل به شش ماه زمان براي سازماندهي تمام جزئيات آن احتياج است.
1. مفهوم سازي
براي بسياري از کيوريتوها، اين قسمت، بخش سرگرم کننده و خلاقانۀ کار است. دربارۀ ايده و موضوع کلي نمايشگاهتان فکر کنيد. يک بيانيه در مورد مأموريت اين نمايشگاه و هدف از برگزاري آن بنويسيد؛ به عنوان مثال: يک کار تحقيقاتي، به نمايش گذاشتن استعدادهاي جديد، تبادل متقابل فرهنگي، به تصوير کشيدن يک موضوع و يا مسئله‌اي خاص.
قبل از شروع، شما بايد به طور دقيق به همۀ جزئيات فکر کرده باشيد و پيشامد هيچ چيز را به شانس واگذار نکنيد. اين موضوع به تحقيقاتِ اوليۀ بسيار کاملي احتياج دارد.
Kwanyi Pan که از اهالي بيجينگ است، به عنوان يکي از کيوريتورهاي مستقل مستقر در پکن، که در سراسر جهان نمايشگاه‌هايي برگزار مي‌کند، توصيه مي‌کند که دربارۀ هنرمندان و مخاطبانتان در کشور مطالعه کنيد تا محيطي که در آن کار مي‌کنيد، مسائل و مشکلات احتمالي که شايد پيش رويتان قرار گيرند را بهتر درک کنيد. او مي‌گويد که کار کردن به عنوان کيوريتور در آسيا بسيار متفاوت است از کار کردن با همين عنوان در کشورهاي غربي. زيرا که در اينجا، زمينه‌هاي اجتماعي مان وابستگي کاملي با پديدۀ پول و مسائل مالي دارند.
انتخاب کنيد که مي‌خواهيد آثار کداميک از هنرمندان را به نمايش بگذاريد؟ آيا آنها آثار جديدي خلق کرده‌اند که در افزايش درآمد شما تأثير گذار باشد و يا همان آثار قديميشان را به نمايش خواهند گذاشت؟ آيا شما کاملا و صرفا با هنرمندان مربوط به منطقه‌اي خاص کار مي‌کنيد؟ اگر نه، آيا بايد برنامۀ ويزا، سفر و اقامت آنها را ترتيب دهيد؟
محل نمايشگاه کجاست؟ اگر در يک موزه يا گالري باشد، آنها تا سقف چه هزينه‌اي حامي مالي شما خواهند شد؟ آيا گالري در فضاي سنتي واقع شده و يا در مکان‌هاي جايگزين مانند پارک‌هاي عمومي و مراکز خريد مي‌باشد؟ راه‌هاي حمل و نقل و رسيدن به آنجا چگونه است؟
تنوع و جذابيت بصري ميان آثار هنري يک مجموعه را در نظر بگيريد. بحثي جالب دربارۀ آثار، بين مخاطبان به راه اندازيد. در ذهنتان در آن فضا قدم بزنيد؛ آيا بين آثار چيده شده جريان منطقي وجود دارد؟ آيا مخاطبان آنچه را که شما در حال تلاش براي انتقال آن هستيد درک مي‌کنند؟
2. مکان و زمان برگزاري نمايشگاه را رزرو کنيد
عکس از: Hero Images/Getty Images
نقشۀ نمايشگاه را تهيه، شروع به طرح‌ريزي اوليه براي چهارچوب و چيدمان آن بکنيد. وقتي که يک مدير و کيوريتور هستيد، بايد بتوانيد تمام زير و بم آنچه را که در نمايشگاهتان قرار دارد به نمايش بگذاريد. چه چيزي بايد درکجا قرار گيرد؟ بعضي از طراحان، مدل‌هايي سه بُعدي از فضاي گالري و آثار هنري ايجاد مي‌کنند، در حالي که بقيه ممکن است از نرم افزارهايي مانند SketchUp استفاده کنند.
در کارهايتان از کارکنان گالري يا موزه هم کمک بگيريد تا محيطي مثبت و سازنده براي همۀ مشارکت‌کنندگان ايجاد شود. هر چه در کارهايتان ضرب‌العجل بيشتري باشد، بيشتر امکان دارد که عصبي شويد. با داشتن برنامه‌اي از پيش تدوين شده براي همه چيز، کاري بدون استرس را تجربه کنيد.
تاريخ و زمان افتتاح نمايشگاه هنريتان را تعيين کنيد. تقويمي به منظور علامت‌گذاريِ مهلتِ انجام هر پروژه تهيه کنيد. اينکار مي‌تواند براي عقب نماندن از برنامه‌هايتان تا روز افتتاحيه و يا تدارکات و انجام کارهاي ضروري که بايد در طول برگزاري يک نمايشگاه صورت گيرد، مفيد باشد.
3. در نظر بگيريد که مخاطبانتان چه کساني هستند؟
مخاطبان هنري يکي از مهمترين نگراني هاي کيوريتورها هستند. Kwanyi Panمي‌گويد: "کيوريتور يک خالق نيست بلکه يک تسهيل کننده است؛ هم براي مخاطبان و هم هنرمندان و پيام‌بري که ايده‌هايي از جامعۀ معاصر را ارائه مي‌دهد. يک کيوريتور خوب بايد مخاطبان را درک و به طور کامل با هنرمندان ارتباط برقرار کند تا کارهايش بتوانند براي مردم جلب نظر کنند".
هنگامي که وي به عنوان سرپرست در "Mission Gallery"_ که يک مکان دولتي در "ولز" بود_ فعاليت مي‌کرد، تمرکزش بر روي مخاطبان و هر آنچه که از نمايشگاه دريافت مي‌کردند، بود. نگراني اصلي او اين بود که چگونه به مخاطبان اجازه دهد تا با آثار هنري تعامل داشته باشند.
4. تامين مالي و تخصيص بودجه
برگزاري نمايشگاه به پول احتياج دارد. بنابراين بهتر است که دربارۀ چگونگي دريافت کمک هزينه‌هاي مالي در زمينۀ هنر نيز مطالعاتي هر چند کوتاه داشته باشيد.
تخصيص بودجه هنگام برگزاري يک نمايشگاه هنري يکي از مشکل‌ترين وظايف کيوريتور است. از سازمان‌هاي دولتي و غيرانتفاعي درخواست پرداخت کمک هزينه‌هاي فعاليت‌هاي هنري داشته باشيد. تحقيقات خود در اين زمينه را کامل کرده و پيگير هر گونه امکاني براي دريافت کمک باشيد. شرکت‌هايي که معمولا اسپانسر اين برنامه‌ها هستند را بيابيد و امکاناتي مانند کامپيوتر و پروژکتورهاي ديجيتالي را از آنها بخواهيد که برايتان تهيه کنند. حمايت محلي از مدارس و سازمان هاي محله را دريافت کنيد. به دست آوردن جامعه آماري درگير با نمايشگاه و جذب آنها مي‌تواند کمک مضاعفي براي شما باشد.
بودجه شامل اين موارد ميشود: هزينه‌هاي مربوط به هنرمندان، پروژه، مخارج کلي، تبليغات، چاپ کاتالوگ و دعوت نامه‌ها، حمل و نقل و مسائل اداري، گمرکي، طراحي، نصب، روشنايي و هزينه‌هاي پيش‌بيني نشده.
Kwanyi Pan مي‌گويد که هنگاميکه او به عنوان يک دستيار کيوريتور در سازمان غير انتفاعي PS1 کار مي‌کرد، يکي از نکات کليدي براي تامين بودجه و ارتباط با اسپانسرها، مشخص بودنِ خواسته‌هاي دو طرف از يکديگر و صحبت کردن به صورت شفاف دربارۀ چيزي که در عوض دريافت مي‌کنند، بود. "اين، يک موقعيت داد و ستدي است."
5. بهترين افراد را براي هر مسئوليت انتخاب کنيد
عکس از: James L. Amos/Getty Images
Neil Webb، مدير فعلي "هنر آسياي شرقي" در شوراي بريتانيا، هشدار مي‌دهد: «اولين و مهمترين نکته، شناخت بهترين افراد و گماشتن آنها در مسئوليت‌هاي مرتبط با توانايي‌هاي آنهاست. مطمئن شويد که کاملا دربارۀ اينکه چه کسي مسئول ارائه و پرداخت هر چيزيست، مي‌دانيد؛ آوردن وسايل و تجهيزات، بردن آنها، نصب، تخليه، هزينۀ نگهداري، هزينۀ ترجمه، کاتالوگ، پذيرش در روز افتتاحيه، طراحي، مطبوعات، بازاريابي و غيره."
کيوريتور بايد مراقب هزينه‌هاي اضافي باشد. به طور مثال Webb توصيه مي‌کند: " مطمئن باشيد که براي يک کارنِت (نوعي بليت استفاده از وسايل نقليه در برخي کشورها) درخواست داده‌ايد ، مطمئن شويد که امور مربوط به بيمۀ کارها به طور کامل انجام شده است و … . "
6. مقالات کوتاهي بنويسيد و در فرمت کاتالوگ منتشر کنيد
عکس از: Thomas Barwick/Getty Images
توانايي خوب نوشتن، مهارتي ضروري براي يک کيوريتور هنريست. انتشار کاتالوگ نمايشگاه يکي از وظايف کيوريتور است و او بايد متن آن را به خوبي بنويسيد زيرا هر کاتالوگ سندي معتبر و ابزاري براي تبليغ و ترويج محسوب ميشود که مي‌تواند بر روي پروژه‌هاي آتي تأثيرگذار باشد.
با اين حال، در برخي مواقع لازم است که مراقب باشيد چه مي‌نويسيد. Neil Webb مي‌گويد: " قبل از اينکه هر چيزي را چاپ کنيد، بايد مطمئن شويد که تمام مجوزهاي لازم براي آن را کسب کرده‌ايد."
7. از تبليغات و دعوتنامههاي ايميلي استفاده کنيد
عکس از: Paul Bradbury/Getty Images
شما مدت زمان زيادي را صرف تحقيق و سازماندهيِ نمايشگاه خود در فرايند برگزاري آن کرده‌ايد. در حال حاضر شما مي‌خواهيد شاهد حضور حداکثري مخاطبان در نمايشگاه و رقم زدن رويدادي به ياد ماندني باشيد.
در روزنامه‌ها، مجلات هنري، اينترنت، از طريق اطلاعيه‌ها، در راديو و تلويزيون، بر روي پرچم‌هايي که در خيابان به احتزاز در مي‌آيند و يا حتي براي تبليغ بر روي وسايل نقليۀ عمومي هزينه کنيد. مصاحبه‌هاي راديويي و تلويزيوني داشته باشيد و دربارۀ کارتان صحبت کنيد.
دعوتنامههاي هنري چاپ شده را به تمام کساني که مي‌شناسيد ايميل کنيد. برخي از آنها را هم مي‌توانيد به صورت حضوري تحويل دهيد. همچنين، با افراد کليدي مانند روزنامه‌نگاران و کلکسيونرها که مي‌خواهيد در مراسم افتتاحيه شرکت کنند، تماس بگيريد.
8. راه‌اندازي و چيدمان تأسيسات و وسايل در محل نمايشگاه
عکس از: Ezra Bailey/Getty Images
يکي از وظايف و کارهاي کليدي هر کيوريتور، راه‌اندازي محلي براي نمايشگاه هنريست. به طور معمول لازم است که يک هفته قبل از افتتاحيه، کيوريتور و تيمش انجام کارهايي از قبيل تعميرات داخلي محل برگزاري و يا تعيين ساختار و نحوۀ نصب آثار بر روي ديوارها را شروع کنند. هنرمندان و دستياران آنها به نصب آثار هنري مي‌پردازند و تکنسين‌ها، روشنايي و تجهيزات فني را تنظيم خواهند کرد.
اگر قرار است که آثار هنري از طريق مختلفي از جمله دريايي، هوايي و يا زميني به آنجا منتقل شوند، در هنگام باز کردن بسته‌بندي آنها که ممکن است در جعبه، پلاستيک‌هاي حبابي و يا … باشند، مراقب باشيد؛ چرا که نبايد به آثار و يا بسته‌بندي آنها آسيبي برسد..
هر موزه کارکنان خود را براي انجام کارهاي راه‌اندازي نمايشگاه دارد؛ با اين حال، اگر شما خودتان اقدام به اينکار کرده‌ايد، در اين صورت به DIY احتياج خواهيد داشت (دي.آي.واي به فعاليت دکوراسيون، ساخت و ساز و تعميرات وسايل در منزل توسط خود به جاي استخدام يک حرفه‌اي اشاره دارد). هنرمندان در نصب و چيدمان آثار خود حرفه‌اي تر هستند و همچنين شرکت‌هايي براي راه‌اندازي نمايشگاه‌ها نيز وجود دارند که افرادي را براي انجام اينگونه کارها در استخدام دارند.
9. برگزاري کنفرانس خبري، پنل‌هاي گفتگو و کارگاه‌ها
عکس از: Hans-Georg Roth/Corbis/Getty Images
پيش از افتتاح نمايشگاه، کنفرانس خبري برگزار کنيد. همچنين پکيج کاملي از متن‌هاي نوشته شده دربارۀ مفهوم نمايشگاه، ليست هنرمندان و يک نسخه از عکس‌ها بر روي لوح فشرده آماده کنيد. کيوريتورها و هنرمندان مي‌گويند که اگر مي‌خواهيد پوشش خبري خوبي داشته باشيد، بهتر است که براي روزنامه‌نگاران متن و تصاوير دقيق و ميکروفُني با کيفيت تهيه کنيد.
در طول هفتۀ افتتاحيه، هنگامي که سطح اشتياق براي بازديد از نمايشگاه بالاست، يک پنل گفتگو بين هنرمندان و کارشناسان برگزار کنيد. آيا استادان و دانشجويان نيز در مذاکرات شرکت مي‌کنند؟ مخاطبان را با برگزاري کارگاه‌ها و ديگر فعاليت‌هاي مناسب هر چه بيشتر مشارکت دهيد.
Neil Webb مي‌گويد: " به منظور کارآمد ساختن محتواي کار، به آن زمان و بودجه تخصيص دهيد؛ اينکار ممکن است شامل مصاحبه با هنرمندان و يا کيوريتورها براي پخش در رسانه‌هاي محلي، بخش‌هاي نوشتاري، وبلاگ‌ها، مواد و يا ديگر حمايت‌ها براي تيم آموزشي گالري و يا موزه‌ها شود. "
Kwanyi Panمي‌گويد: يک کيوريتور خوب به طور کامل در مورد پديده‌هاي اجتماعي تحقيق، و يافته‌ها را بايگاني مي‌کند. اينکار را در حين سازماندهي يک برنامۀ جالب براي مخاطباني که مي‌خواهيد با آنها صحبت کنيد، انجام دهيد."
10. افتتاحيۀ با شکوه
وقتي که کيوريتور هستيد، بايد افتتاحيه‌اي جذاب، جالب و خاطره‌انگيز براي نمايشگاهتان رقم بزنيد. شما مي‌خواهيد يک همهمۀ هيجان‌انگيز ايجاد کنيد تا مردم دوباره به نمايشگاه بازگردند. برنامه‌ريزي کنيد تا مراسم افتتاحيه در عصر برگزار شود؛ يعني زماني‌که اکثر مردم براي شرکت در اين مراسم آزاد هستند.
افتتاحيه را با يک نمايش هنري زنده، موسيقي يا آتش‌بازي آغاز کنيد و سپس کيوريتور، هنرمندان و ديگر شخصيت‌هاي مهم را به مخاطبان معرفي کنيد. برنامه پذيرايي ترتيب دهيد و اجازه دهيد بازديد کنندگان آثار هنري را ببينند.
هنرمندان بهتر است نزديک به آثارشان بايستند تا بتوانند بهتر به سوالات بازديد کنندگان پاسخ دهند. تعدادي داوطلب هم که يونيفرم‌هايي شبيه به هم پوشيده‌اند، در اتاق‌هاي مختلف نمايشگاه براي کمک در فرايند توضيح آثار و اطمينان از آسيب نديدن آنها قرار بگيرند.
مترجم: هما سلوکي