برنامه پژوهش‌هاي دوران سنگ ايران و توبينگن در قالب چهارمين فصل کاوش در «غار بوف» در شهرستان رستم استان فارس؛ به منظور دست‌يابي به تصويري روشن از ساختار معيشتي و فرهنگي نخستين انسان‌هاي مدرن در درون فلات ايران در حال انجام است.
به گزارش ايسنا، به نقل از روابط عمومي پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري؛ محسن زيدي سرپرست ايراني هيأت کاوش با اعلام اين خبر گفت: پس از انجام سه فصل بررسي‌هاي پارينه سنگي و بازديد مکان‌هاي پارينه سنگي در نقاط گوناگون کشور در سال‌هاي ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ برنامه پژوهش‌هاي دوران سنگ ايران و "توبينگن" در سال ۱۳۸۵ به انجام کاوش در غاربوف يکي از غارهاي مهم شهرستان رستم در استان فارس اختصاص يافت.
به گفته اين باستان‌شناس، هدف اصلي انجام اين کاوش مطالعه دوره گذار از پارينه سنگي مياني به جديد، بررسي شباهت‌ها و تفاوت‌هاي پارينه سنگي جديد زاگرس جنوبي و ديگر بخش‌هاي کشور به خصوص غرب زاگرس مياني و مطالعه فرهنگ و رفتار انسان در آغاز پارينه سنگي جديد بود.
از دست‌افزارهاي سنگي چند ميليمتري تا دوره صنعت رستمي
اين باستان شناس با بيان اينکه با استفاده از دقيق ترين روش‌ها در انجام اين کاوش تلاش شد تا تمامي داده‌هاي باستاني گردآوري شود،افزود: در نتيجه علاوه بر دست‌افزارهاي سنگي که ابعاد آنها گاهي تنها چند ميليمتر بود، بقاياي گياهي، جانوري و تعداد محدودي اشياي کوچک مانند صدف نيز به دست آمد.
وي در بخش ديگري از صحبت‌هايش با اشاره به اين نکته که نتايج حاصل از اين کاوش‌ها، حاکي از وجود صنعتي متفاوت در فناوري دست افزارسنگي در اين منطقه داشت، افزود: اين صنعت که بر پايه تمرکز بر ساخت ريزتيغه بوده بر اساس منطقه‌اي که غاربوف در آن واقع شده، صنعت رستمي ناميده شد.
سرپرست هيأت کاوش با بيان اينکه تعداد ۱۳ نمونه تاريخ نگاري به روش کربن ۱۴ از اين غار مورد مطالعه قرار گرفت، بيان کرد: براساس تاريخ نگاري‌هاي انجام شده، قدمت اين محوطه بين ۳۵ تا ۴۱ هزارسال تقويمي است.
او گفت: در نتيجه صنعت رستمي در آغاز ظهور پارينه سنگي جديد بوده و يکي از نوآورترين صنايع سنگي و فرهنگ پارينه سنگي جديد در کشور و يکي از قديمي ترين آن در اين دوره است ، اين در حالي است که کاوش در اين غار به اتمام نرسيد و سنگ بستر غار جز در بخش کوچکي در انتهاي غار، در بخش هاي ديگر مشاهده نشد.
زيدي در ادامه با اشاره به لايه‌نگاري و تخمين ضخامت لايه‌ها در اين محوطه‌ي تاريخي؛ افزود: هنوز چندين متر رسوبات پارينه سنگي در بخش دهانه غار موجود است که اهميت زيادي در شناسايي و مطالعه لايه گذار از پارينه سنگي مياني به جديد دارد به همين دليل در ادامه کاوش در فصل سوم تمرکز بر بخش جلويي غار گذاشته شد تا بتوان به ماهيت نهشته هاي قديم تر پي برد.
نشانه استقرار دوران پارينه سنگي مياني
اين باستان‌شناس با بيان اينکه در فصل سوم، گروه کاوش موفق شد به بخشي از رسوبات عميق تر محوطه دست يابد که احتمالاً نشان از وجود استقرار دوران پارينه سنگي مياني دارد، ادامه داد: کار کاوش هنوز به پايان نرسيده و سنگ بستر در عميق‌ترين بخش کاوش شده در بخش جلويي غار نيز هنوز نمايان نشده است و نهشته‌هاي فرهنگي همچنان ادامه دارند.
وي اظهار کرد: بر اساس داده‌هاي به دست آمده از کاوش، تاريخ نگاري و روش کاوش، اين غار در زمره يکي از مهمترين منابع براي ارائه داده‌هاي باستاني مربوط به گذار از دوران پارينه سنگي مياني به جديد و همچنين آغاز دوره پارينه سنگي جديد در کشور بوده که در نتيجه بر اساس آن بازسازي چهره فرهنگي انسان در اين دوره ميسر شده است.
وي گفت :در ادامه فصل سوم، کار کاوش در فصل چهارم نيز تنها در بخش جلويي غار و در محدوده اي به ابعاد ۶ متر مربع در حال انجام است که تاکنون تنها در يک متر مربع آن به نهشته هاي قديمي تر مربوط به دوران پارينه سنگي مياني دست يافته ايم.
نهشته‌هاي باستاني وعمق هاي متفاوت
اين باستان شناس با اشاره به اين نکته که طي سه فصل کاوش در غار بوف مشخص شد، نهشته‌هاي باستاني داراي عمق‌هاي متفاوتي هستند، بيان کرد: سنگ بستر غار به سمت دهانه داراي شيب بيشتري است، از آنجايي که در انتهاي غار و نزديک به ديواره، سنگ بستر هرچند در نقطه کوچکي نمايان شده، بر اساس محاسبه ميزان شيب، هنوز مقدار قابل توجهي رسوب در بخش جلويي غار براي کاوش وجود دارد.
وي اضافه کرد: در اين بخش است که موفق به يافتن لايه‌گذار از پارينه سنگي مياني به جديد شديم و به همين خاطر، فصل چهارم کاوش نيز در اين قسمت متمرکز شد.
زيدي اظهارکرد: همه‌ي نمونه‌هاي زغالي و گياهي به دست آمده از کاوش براي انجام تاريخ نگاري کربن۱۴ به دقت از ميان لايه هاي گوناگون کاوش انتخاب شدند تا توالي زماني لايه ها را پوشش داده و روند تغيير و تحول معيشتي ساکنان غاربوف مورد مطالعه قرار گيرد.
او با بيان اينکه نمونه‌ها براي تاريخ نگاري به آزمايشگاه سن سنجي دانشگاه کيل در آلمان و آکسفورد در انگلستان فرستاده شد افزود: از ميان نمونه‌هاي تاريخ‌نگاري شده، سه نمونه از بخش کاوش شده انتهايي غار، تاريخي مربوط به مراحل آغازين پارينه سنگي جديد را نشان مي‌دهند.
اين باستان شناس، سن به دست آمده از آنها را بين ۳۵ هزار تا ۴۱ هزار سال پيش اعلام و اظهار کرد: اين تاريخ‌ها نشان مي‌دهد که غاربوف يکي از قديمي‌ترين فرهنگ‌هاي پارينه سنگي جديد در کوهستان زاگرس و ايران را در خود دارد.
يافته‌هاي به دست آمده از کاوش
زيدي دست افزار سنگي را بيشترين تعداد يافته‌هاي ثبت شده در محوطه دانست و بيان کرد: مقادير زيادي بقاياي استخوان جانوري و بقاياي گياهي نيز در دوران شناورسازي رسوبات حاصل از کاوش به دست آمده است.
او با اشاره به اين نکته که در کنار دست‌افزارهاي سنگي بقاياي استخواني بخش مهمي از يافته‌هاي باستاني غاربوف را تشکيل مي‌دهند، گفت: مطالعات بقاياي جانوري در غاربوف هنوز به پايان نرسيده و تنها بخش کوچکي از آن به صورت نمونه مطالعه شده است.
وي افزود: نتايج حاصل از اين مطالعات به بازسازي سيستم معيشتي ساکنان غاربوف کمک فراواني مي‌کند و از نظر ثبت تغييرات آب و هوايي در اواخر دوره پليستوسن در منطقه دشت رستم نيز اطلاعات مفيدي را به دست خواهد داد.
اين باستان‌شناس در ادامه با بيان اينکه نتايج اين مطالعات نشان مي‌دهد بيشتر آنها متعلق به جانوران سم‌دار، خوک و پرندگان است و در ميان سم داران غزال، بز و گوسفند بيشترين تعداد را به خود اختصاص داده‌اند، گفت: روش شناورسازي و سرند آبي نهشته‌هاي باستاني به دست آمده از غاربوف بقاياي گياهي بسيار خوبي را به دست داده است، به همين دليل مطالعه آنها در زمينه بازسازي اقليم، سيستم معيشتي و کوچ نشيني و محيط زيست ساکنان غاربوف اهميت زيادي دارد.
برنامه‌هاي آينده براي ادامه کاوش در غاربوف
اين باستان شناس بابيان اينکه از آنجايي که کاوش در غاربوف در سه فصل و فقط در بخش کوچکي به سنگ بستر رسيده است، افزود: اين غار نيازمند ادامه کاوش است تا بتوان به يکي از پرسش‌هاي اساسي دوره پارينه سنگي جديد در ايران و جهان پاسخ دادکه اين پرسش روند تغيير از پارينه سنگي مياني به جديد را مورد بحث قرار مي دهد.
وي يکي از اهداف اوليه و مهم گروه "پژوهش‌هاي دوران سنگ ايران و توبينگن" را يافتن دوره گذار از پارينه سنگي مياني به جديد دانست و ادامه داد: کاوش در غاربوف و يافته‌هاي ارزشمند آن به ويژه در فصل سوم توانمندي بالاي آن براي رسيدن به اين هدف را آشکار کرد.
به گفته وي، با توجه به مکان قرار گرفتن اين غار در جنوب زاگرس و جنوب کشور و شمال خليج فارس، اين غار در معرض مهمترين تحولات تاريخ بشر يعني خروج انسان مدرن از آفريقا در دوره پليستوسن فوقاني است.
زيدي همچنين با اشاره به اين نکته که تاريخ‌نگاري‌هاي حاصل از اين غار قدمت آن را به عنوان يکي از قديمي‌ترين مکان‌هاي پارينه سنگي جديد کشور اثبات کرده است، بيان کرد: در نتيجه با توجه به حجم رسوبات برجاي مانده و توجه به اين نکته که تنها بخش کوچکي از غاربوف کاوش شده است.
او بيان کرد: اميدواريم با ادامه کاوش در غاربوف تا رسيدن به سنگ بستر بتوانيم به اين اهداف مهم برنامه دست پيدا کرده و به تصويري روشن از سيستم معيشتي و فرهنگي نخستين انسان هاي مدرن در درون فلات ايران دست يابيم.
براساس اين گزارش؛ چهارمين فصل کاوش در غار بوف استان فارس شهرستان رستم با مجوز رياست پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري ، به سرپرستي محسن زيدي و پروفسور نيکلاس کُنارد از موسسه پيش از تاريخ و بوم شناسي کواترنر و مرکز پژوهش هاي تحول انسان و ديرين اقليم زنکنبرگ در دانشگاه توبينگن آلمان در حال انجام است .