در ايران صحبت از گرجستان که مي‌شود عموما سفرهاي بي‌نياز به رواديد به ذهن مي‌آيد؛ دمي استراحت در کشوري که فضايي نزديک به ايران دارد اما محدوديت‌هاي گوناگون در آن گريبانگير گردشگران نيست. به ويژه در زمان نوروز، پوسترهاي بزرگ کنسرت‌هاي پاپ، رستوران‌هاي ايراني، مراکز مشاوره براي ثبت شرکت و اقامت، شمه‌اي از آنچه بيشترِ گردشگران ايراني در جستجوي آن هستند را به دست مي‌دهد. در اين فضاي تفريحي و تجاري آنچه بسيار از نظر دور مانده اشتراکات تاريخي ايران و گرجستان است و نشانه‌هاي برجاي مانده از آن.
به گزارش گالري آنلاين، گرجستان در چندين دوره تاريخي در دست ايرانيان بود و يادگارهاي گوناگوني از حضور آنها در اين منطقه به چشم مي‌خورد: "آتشگاه" از دوره ساساني (در بخش کهن تفليس) و "کاخ فيروزه" (در شهر بورجومي در مرکز گرجستان) از جمله اين يادگارها هستند. جدا از بناهاي تاريخي، موزه دولتي هنر گرجستان نيز مجموعه‌هاي بزرگي از آثار ايراني در خود دارد؛ نقاشي‌هاي درباري قاجار يکي از اين مجموعه‌ها است.
پرتره محمدشاه يکي از منحصربفردترين نقاشي‌هاي قاجاري در موزه هنر گرجستان به شمار مي‌رود
آغاز توجه گسترده به نقاشي‌هاي قاجاري
توجه عمومي به نقاشي‌هاي درباري ايران در دوره قاجار از سال ۱۹۹۸ پديد آمد. در آن زمان ليلا ديبا و مريم اختيار، بزرگ‌ترين نمايشگاه از اين هنر را در موزه بروکلين (نيويورک) سازماندهي کردند؛ نمايشگاهي که به لوس‌آنجلس و لندن نيز برده شد و بازتاب گسترده‌اي در رسانه‌ها يافت. نقاشي‌ها از مجموعه‌ها و موزه‌هاي گوناگوني مانند لوور و هرميتاژ به نمايشگاه آورده شدند ولي با توجه به شرايط سياسي در گرجستان و همچنين وضعيت برخي از نقاشي‌ها، امکان انتقال تابلوهايي که در تفليس بودند به نمايشگاه ممکن نشد.
ليلا ديبا مي‌گويد: "موزه ملي گرجستان دقيقا در جايي واقع شده که مرکز ناآرامي‌ها در تفليس بود. کسي جرأت نداشت در آن شرايط آثار هنري را از ساختمان موزه بيرون بياورد. گذشته از اينها تعدادي از نقاشي‌هاي قاجاري در اين موزه به دليل هزينه بالا هنوز ترميم نشده‌اند و امکان ارائه آنها در نمايشگاه وجود نداشت."
بخشي از تابلوي «بهار» اثر ابوالقاسم اصفهاني (۱۸۹۵ ميلادي) در موزه هنر گرجستان
نقاشي‌هاي قاجاري چگونه از گرجستان سردرآوردند
انتقال نقاشي‌هاي قاجاري به گرجستان و همچنين روسيه به زمان فتحعلي‌شاه بازمي‌گردد. در جريان جنگ‌‌هاي ايران و روسيه، تبريز در سال ۱۸۲۷ اشغال شد. ليلا ديبا، پژوهشگر هنر قاجار معتقد است در اين ميان، نظاميان روس تابلوهاي زيادي را از ايران خارج کردند. او مي‌افزايد: "با وجود اينکه در اين رابطه آگاهي وجود دارد ولي به نظر نمي‌رسد مدارک مشخصي برجاي مانده باشد که مثلا کدام تابلو از کدام کاخ خارج شده است. به اين شکل پي‌گيري براي بازگرداندن آثار هم دشوار مي‌شود؛ ضمن اينکه روابط سياسي ميان ايران و روسيه اکنون بسيار نزديک است."
ايرينا کوشوريدزه، از سرپرستان بخش خاوري موزه هنر گرجستان اما بر اين باور است که آنچه در اشغال تبريز به دست قواي روس افتاده به سنت پترزبورگ رفته و مجموعه موجود در تفليس عموما به اشراف‌زادگان گرجي و ايراني که در گرجستان زندگي مي‌کرده‌اند تعلق داشته است. خانم کوشوريدزه که مقالات گوناگوني درباره نقاشي‌هاي درباري قاجار نوشته، حضور چند صد ساله گرجي‌ها در ايران و پيوندهاي گسترده ميان دو کشور را نيز از عوامل موثر در اين زمينه مي‌داند.
نخستين کار پژوهشي جدي درباره نقاشي‌هاي سلطنتي ايراني در گرجستان و روسيه توسط شالوا اميراناشويلي در سال ۱۹۴۰ به چاپ رسيد. از اين کتاب که به زبان روسي نوشته شده تعداد بسيار اندکي در کتابخانه‌ها و بايگاني‌هاي خصوصي برجاي مانده است
پژوهش درباره نقاشي‌هاي قاجاري در تفليس
نخستين کار پژوهشي جدي درباره نقاشي‌هاي سلطنتي ايراني در گرجستان و روسيه توسط شالوا اميراناشويلي در سال ۱۹۴۰ به چاپ رسيد. از اين کتاب که به زبان روسي نوشته شده تعداد بسيار اندکي در کتابخانه‌ها و بايگاني‌هاي خصوصي برجاي مانده است. بعدها در سال ۲۰۰۵ کتابي با شمارگان محدود در گرجستان با عنوان «چهره‌هاي قاجاري» به چاپ رسيد. گزيده‌اي از نقاشي‌هاي رنگ روغن قاجاري از مجموعه موزه هنر گرجستان در اين کتاب به زبان انگليسي و با پشتيباني سفارت آمريکا به چاپ رسيده است.
موزه هنر گرجستان به جز حدود پنجاه نقاشي رنگ روغن از دوره قاجار، دست کم هزار مينياتور و چهارصد نمونه هنر زيرلاکي از اين دوره را نيز در خود دارد. جزييات بخشي بزرگي از اين آثار هنوز به صورت کاتالوگ منتشر نشده است. بسياري از شخصيت‌هاي فرهنگي در گرجستان گله مي‌کنند که عليرغم گسترش ارتباطات با ايران، مقام‌هاي ايراني براي پشتيباني عملي از چنين پروژه‌هايي علاقه چنداني نشان نمي‌دهند.
ايرينا کوشوريدزه، پرتره محمد شاه را از جمله کمياب‌ترين نقاشي‌هاي درباري ايراني در موزه هنر گرجستان مي‌داند. او مي‌گويد: "اين تابلو در نخستين سال‌هاي پادشاهي محمد شاه کشيده شده و در آن، شاه که روي يک صندلي دسته‌دار در ايوان نشسته، لباس سنتي پادشاهان قاجار را به تن دارد؛ لباس و تاجي که به طور ويژه براي او طراحي شده بوده است".
منبع: بي بي سي