فرقي نمي‌کند، «گنبد کبود» خوانده شوند، «آرامگاه مادر هلاکوخان» يا «برج مدور» در مراغه! آن‌هم وقتي براي ايجاد طرحِ مجتمع تجاري دورشان را گودبرداري مي‌کنند و برايشان اهميتي ندارد حرکتِ ماشين‌هاي سنگين دور اين دو برج ايلخاني لرزش دارند و آسيب!
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، شايد صد قدم هم فاصله ندارند بيل‌مکانيکي‌ها و جرثقيل‌ها با «برج مقبره‌هاي کبود و مدور» مراغه در آذربايجان شرقي؛ همان استاني که «مسجد ارگ عليشاه»اش را هم تا نزديکي تخريب بردند براي ساختِ پارکينگ! و اين بار در مراغه‌ي تاريخي؛ دو بناي قديمي و ارزشمند در وسطِ شهر قرار است طعمه‌ي طرح‌هاي درآمدزاي سرمايه‌داران شود، با نام «طرح ساماندهي محوطه برج کبود و مدور».
ناصر دبير، دبير کارگروه مطالعات ايلخاني انجمن تاريخ‌پژوهان شهرستان مراغه در اين زمينه به ايسنا توضيح مي‌دهد: بيش از 10 سال گذشته طرحي با نام «طرح ساماندهي محوطه برج کبود و مدور» در حريم درجه يک، در دو بناي تاريخيِ «گنبد کبود» و «برج مدور» آغاز به کار کرد، اما پس از مدتي اين طرح را اصلاح کردند تا بر اساس آن 30 درصد از محدوده‌ي درنظر گرفته شده، مکاني تجاري و درصد بيشتر فضاي آن براي طرح ساماندهي محوطه به صورت باغ در نظر گرفته شود، اقدامي که فقط روي کاغذ بود و هيچ عملياتي در راستاي اجرائي کردن آن مشاهده نشد.
اين فعال حوزه‌ي ميراث فرهنگي شهرستان مراغه در ادامه با بيان اين‌که متاسفانه تا امروز فقط بحث تجاري‌سازي اين طرح، مطرح شده و عمليات آن در دست اجرايي شدن است، مي‌افزايد: هيچ بخشي از فضاي فرهنگي، فرهنگسرا و حتي خريد دو خانه تاريخي که قرار بود به اين محوطه اضافه شود، تا امروز در دستور کار قرار نگرفته‌اند.
او همچنين به تاکيد مسئولان اين پروژه نسبت به داشتن مجوز براي انجام اين عمليات اشاره مي‌کند و مي‌گويد: اين در حالي است که معتقديم آن‌ها هيچ مجوزي ندارند، چون مجوز ساخت هر ساختمان از درخواست، شروع و با صدور پروانه‌ي ساخت تمام مي‌شود، در حالي که گودبرداريِ در حال انجام در اين محوطه، در وسعت بزرگتري شکل گرفته است، اين نشان مي‌دهد نه تنها براي ساختمان و اصلاحِ فضاها مجوز ندارند بلکه براي گودبرداري‌ها نيز مجوزي در اختيار ندارند.
وي با اشاره به روندي که در طول ۱۰ سال گذشته براي اين پروژه در پيش گرفته شده است، ادامه مي‌دهد: در طول چند سال گذشته با آغاز عمليات اجرائي شدن طرح؛ دادستانِ شهر با اعتراض سازمان و دوستداران ميراث فرهنگي پروژه را متوقف مي‌کرد، ولي مسئولان آن بار ديگر کار خود را از سر مي‌گرفتند، اما اين بار با اعتراضات مردمي، کارشناسان و انجمن‌هاي مردم‌نهاد و دوستداران ميراث فرهنگي، تاريخ‌پژوهان و گروهي از اساتيد و معلمان وضعيت تفاوت دارد و از آخرين توقف پروژه در اسفند ماه سال گذشته، طرح کاملا متوقف شده و دادستاني مراغه نيز با دوستداران ميراث فرهنگي همراه است.
او اضافه مي‌کند: از حدود ۱۷ روز پيش خوشبختانه اجراي طرح متوقف شده و براساس نتايج جلسات برگزار شده، قرار است به زودي نمايندگاني از سازمان ميراث فرهنگي کشور به مراغه بيايند و موقعيت را بررسي کنند و در نهايت اظهارنظرهاي پاياني درباره‌ي ادامه‌ي کار، اصل طرح و مشکلات موجود را اعلام کنند.
دبير «رفع تخلف» را مقدم بر «رفع توقف»ِ پروژه در اين زمينه مي‌داند و ادامه مي‌دهد: اهميت در رفع تخلف بيشتر است، بايد نخست آن را اصلاح کرد. يک جلسه در اداره ميراث فرهنگي بايد با شرکت خصوصي پروژه برگزار شود، پس از آن خواسته‌هاي انجمن اِعمال و در نهايت رفع توقف عمليات اعلام شود.
او وضعيت کنوني «گنبد کبود» و «برج مدور»ِ مراغه را آشفته توصيف مي‌کند و مي‌گويد: با اعتراضاتي که در اين مدت نسبت به وضعيت اين بناي تاريخي انجام شده، يک ديوار آبي‌رنگ به نشانه توقف دور محوطه کارگاه کشيده‌اند، حتي در نوروز نيز گردشگران از اين بناي تاريخي بازديد کردند، اما آن‌ها مجبور بودند براي ديدن اين اثر تاريخي ارزشمند از فضاي کارگاهي عبور کنند.
دبير کارگروه مطالعات ايلخاني انجمن تاريخ‌پژوهان شهرستان مراغه درباره‌ي موقعيت اين کارگاه نسبت به دو بناي تاريخي «گنبد کبود» و «برج مدور» اظهار مي‌کند: براساس مصوبات، اين طرح قرار است در حريم درجه يک اين دو بناي تاريخي عملياتي شود؛ بنابراين از ابتدا نيز تاکيد شده بود تا همه ضوابط ميراث فرهنگي در اين زمينه رعايت شود و بر اساس توافقي که از ابتدا سازمان ميراث فرهنگي و بخش خصوصي براي اجرايي شدن اين پروژه داشته‌اند، بايد 30 درصد طرح تجاري در اين فضا، با فاصله ۲۵ متر از بناي تاريخي؛ نخست يک ساختمان در يک طبقه و به ارتقاع ۴.۵ متر و دو طبقه بعدي به صورت پلکاني، طبقه دوم در ارتفاع هفت متر و طبقه سوم نيز با ارتفاع ۱۱ متر ساخته شود، در صورتي‌که به نظر مي‌رسد تا امروز اقدامات براي اجرائي شدن چنين طرحي انجام نمي‌شوند.
او همچنين به لرزش‌هايي که به احتمال زياد به علت تردد ماشين‌آلات سنگين در منطقه به گنبد کبود و برج مدور وارد مي‌شود، اشاره مي‌کند و ادامه مي‌دهد: به دنبال اين ترددها و لرزش‌ها احتمال آن زياد است که تزئينات حجيم بنا که بسيار پرکار هستند و در بناهاي عصر سلجوقي يک دوره گذار به ايلخاني محسوب مي‌شوند، آسيب ديده باشند.
وي مي‌گويد: هفت گنبد يکي از «پنج گنج» نظامي است که به «علاءالدين» حاکم وقت مراغه در عصر سلجوقي هديه داده شده است، بنابراين شايد عنوان اثر «نظامي» به دليل تعدد گنبدهاي مراغه بوده است، در حال حاضر نيز به دليل وجود گنبدهاي تاريخي که با هر يک از آن‌ها فصل جديدي از خلاقيت‌ها و نوآوري‌هاي معماري ايراني اسلامي آغاز يا جلوه‌گري کرده است، به شهر برج مقبره‌ها معروف است.
دبير با بيان اين‌که دست‌کم تا چند سال پيش هفت برج مقبره در مراغه وجود داشته که امروز چهار بناي آن باقي مانده است، «گنبد سرخ»، «برج مدور»، «گنبد کبود» و «گنبد غفاريه» را چهار گنبد سالم و استوار باقي مانده از گنبدهاي قديمي در اين شهرستان مي‌داند و مي‌گويد: سه اثر تخريب شده‌ي ديگر اين برج مقبره‌ها؛ يکي به نام «گوي برج» در سال 1310 و پس از ثبت ملي تخريب شد و دو بناي ديگر نيز در کنار کبود قرار داشته و امروز تخريب‌شده‌اند، که در صورت ادامه‌دار بودن اتفاقات چند سال گذشته تا امروز در محدوده‌ي برج مقبره‌هاي مراغه، مشخص نيست اين برج‌هاي باقي مانده تا چه زماني مي‌توانند دوام بياورند؟
به گزارش ايسنا، «گنبد کبود» از بناهاي دوره‌ي سلجوقيان در شهر مراغه است که تزيينات به‌کار رفته در اين بنا در مقايسه با ساير بناهاي دوره‌ي سلجوقيان و ايلخانان مغول بي‌نظير است. درباره‌ي زمان احداث گنبد کبود نظرات ديگري نيز وجود دارد؛ عده‌اي آن‌را مربوط به‌زمان مغول مي‌دانند و عده‌اي تاريخ بناي برج را مربوط به قبل از هلاکوخان ذکر کرده‌اند. اين بناي تاريخي 15 دي 1310 به شماره 135 درفهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
همچنين «برج مدور» در فاصله‌ي ده متري شمال گنبد کبود قرار گرفته‌است. روي کتيبه‌ي برج به خط کوفي تاريخ احداث بنا سال ۵۶۳ هجري نوشته شده، اما درباره‌ي نام باني و مدفون داخل آن هيچ‌گونه اطلاعي در دست نيست و مزاري کاملاً ناشناخته است.
اين بنا برجي است مدوري‌شکل با ظاهري ساده که با گنبدي دوپوش پوشيده شده بود؛ ولي از گنبد و سقف آن در اثر مرور زمان چيزي برجاي نمانده است. اين بناي آجري روي سکوي بلندي از سنگ که سردابي در ميان دارد، قرار گرفته‌است. آن همزمان با «گنبد کبود» در 15 دي 1310 و به شماره 136 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
