همه چيز از هشدارها و درخواست‌ها براي حفاظت از آثار تاريخي موزه ملي افغانستان آغاز شد. از نامه ايکوم جهاني گرفته تا رؤساي موزه‌هاي مختلف که هدف‌شان جلوگيري از تکرار فاجعه ۲۰ سال قبل در افغانستان بود.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، تجربه ۲۰ سال قبل تخريب دو مجسمه بزرگ «صلصال» و «شهمامه» بودا در ولايت باميان افغانستان باقي مانده از سال‌هاي ۳۰۰ تا ۷۰۰ ميلادي که به فتواي ملا محمد عمر، رهبر وقت اين گروه با جاسازي ديناميت منفجر و به سنگريزه تبديل شدند، ترس بيشتري را اين‌بار به تن فعالان و علاقه‌مندان به حفاظت از ميراث فرهنگي در افغانستان و ديگر کشورها انداخت.
مدير موزه ملي افغانستان براي حفاظت از آثار تاريخي اين کشور و به خصوص موزه ملي از جامعه جهاني؛ مردم علاقه‌مند به حفاظت از آثار تاريخي افغانستان نيز در پيام‌هاي مختلف درخواست کردند تا اين آثار تا حد امکان از معرض ديد پنهان شوند.
حتي در يکي از نخستين قدم‌ها محمد فهيم رحيمي – مدير موزه ملي افغانستان -، بعدازظهر دوشنبه ۲۵ مرداد؛ در پيامي که در صفحه موزه ملي افغانستان در فيس‌بوک منتشر کرد، از جامعه جهاني و مسوولان امنيتي براي حفاظت از آثار تاريخي افغانستان و به خصوص موزه ملي اين کشور درخواست کمک کرد.
او در اين مطلب تاکيد کرده بود که «متاسفانه شهر کابل امروز شاهد هرج و مرج بي‌سابقه بوده و در ساحات مختلف شهر با استفاده از اين فرصت غارتگران کوشش‌هايي را براي غارت و تخريب اموال عامه و خصوصي نموده‌اند. اگرچه تا کنون کارمندان موزيم (موزه) ملي افغانستان آثار و اموال اين نهاد مصون مي‌باشند ولي ادامه اين هرج و مرج سبب نگراني جدي مسوليت موزيم ملي افغانستان از مصونيت آثار و اموال موزيم ملي افغانستان گرديده است. بنإ از تمام مسولين امنيتي، جامعه جهاني، طالبان و ساير نهادهاي تاثيرگذار خواهشمنديم تا به امنيت و مصونيت موزيم ملي افغانستان توجه جدي نموده و نگذارند تا اين وضعيت سبب غارت و تخريب آثار و اموال اين نهاد ملي گرديده و فرصت‌طلبان از آن استفاده نمايند.»
محمد فهيم رحيمي – رييس موزه ملي افغانستان – چند روز بعد از تصرف کابل توسط طالبان، درباره‌ي سرنوشت اين موزه در افغانستاني که تاريخ آن غني و همگام با تاريخِ ايرانِ فرهنگي است، در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا توضيحاتي ارائه کرد.
مجسمه‌هاي بوميان قبل و بعد از تخريب توسط طالبيان در سال ۲۰۰۱
احتمال سوء استفاده گروه‌هاي ديگر وجود دارد/بايد مسئول طالبان را پيدا کنيم
رحيمي مي‌گويد: متاسفانه در طول روزهاي گذشته کشور افغانستان در هواي سياسي يا هواي قدرت قرار گرفت، رييس جمهور کشور را ترک کرد. نيروهاي طالبان در کابل مستقر شدند و همين باعث شد که يک نوع هرج و مرج در شهر کابل ايجاد شود که آن براي حفاظت از آثار موزه ملي افغانستان بسيارنگران کننده بود.
او انتشار اعلاميه‌اي را با مضمون درخواست کمک‌هاي جهاني براي حفاظت از موزه ملي افغانستان، به همين دليل عنوان مي‌کند و ادامه مي‌دهد: ما در روز نخست حضور طالبان در کابل، در صفحه فيس‌بوک موزه ملي افغانستان يک هشدار داديم که بايد از آثار موزه حفاظت کنيم و خوشبختانه آن موثر شد و توانستيم آثار موزه ملي را حفاظت کنيم.
وي با بيان اين‌که متاسفانه در طول روزهاي گذشته تا اندازه زيادي حاکميت در افغانستان وجود ندارد، اظهار مي‌کند: اگر چه طالبان در شهر کابل هستند اما احتمال سوء استفاده‌ي گروه‌هاي مختلف با يونيفرم يا لباس طالبان وجود دارد، همان‌طور که چندين بار برخي افراد به خانه‌هاي مردم وارد شده و دارايي‌هاي آنها را چور (غارت) کرده‌اند.
رحيمي با بيان اين‌که تشويش داشته‌اند که آثار موزه ملي غارت نشود، ادامه مي‌دهد: توانستيم که در همان زمان و در مدت دو يا سه روز اول، با ارتباطات شخصي و امکاناتي که داشتيم چند نفر را به عنوان محافظ در موزه بگماريم تا بتوانيم از ورود چپاولگران احتمالي به موزه ملي افغانستان جلوگيري کنيم و خوشبختانه تا کنون به اين شکل ادامه داده‌ايم و هيچ کدام از آثار موزه ملي گم يا سرقت نشده‌اند.
وي تاکيد مي‌کند: تلاش مي‌کنيم تا مسئول اين گروه را پيدا کنيم و آنها را متقاعد کنيم که بتوانند از موزه ملي افغانستان محافظت کنند. تا کنون اين کارها را کرده‌ايم و خوشبختانه آثار محفوظ مانده‌اند.
رييس موزه ملي افغانستان با تاکيد بر وجود نگراني‌هايي که براي تخريب ميراث فرهنگي افغانستان، به واسطه‌ي غارت ساير موزه‌ها در کشور وجود دارد، ادامه مي‌دهد: بايد آهسته آهسته ببينيم چه اتفاقاتي رخ مي‌دهد و کجاها صدمه ديده‌اند، فعلا ما در يک سردرگمي هستيم.
«گنجينه باختر» در آخرين بررسي، در ذخيره‌گاه موزه بود
رحيمي درباره‌ي سرنوشتِ وضعيت «گنجينه باختر» يا «گنج تپه طلا» با تاکيد بر افسانه بودن «افسانه هفت کليد و هفت معتمد» براي قرار دادن اين گنيجنه در مخازن موزه؛ اظهار مي‌کند: اين آثار از زماني که حفريات انجام شد و آنها به موزه‌ي ملي داده شدند، متعلق به اين موزه است و کليدهاي آن نيز نزد معتمدان موزه ملي افغانستان است.
وي با تاکيد بر نظارت‌هاي مدت‌دار از گنجينه‌هاي تاريخي موزه ملي افغانستان، اظهار مي‌کند: به اين دليل که از آثار خود مطمئن باشيم هميشه آثار قرار گرفته در مخازن داخل موزه ملي را بررسي مي‌کنيم، اما آثاري چون گنجينه باختر را که در ذخيره‌گاه (مخزني) به جز موزه ملي است، چند ماه يک بار بررسي مي‌کنيم.
او آخرين زمان بازرسي گنجينه باختر را مربوط به چند ماه قبل مي‌داند، زماني‌که شايعاتي مبني بر غارت اين گنجينه از افغانستان به کشورهاي اروپايي مطرح شده بود: براي اين که خودمان مطمئن باشيم و به مردم نيز اطمينان دهيم که آثار حفظ است آنها را براي يک روز به نمايش گذاشتيم. در واقع اطمينان دارم و مي‌دانم تا قبل از اين که دولت قبلي سقوط کند آن آثار محفوظ بود، مگر اين‌که در اين تحولات غارت شده باشد.
رييس موزه ملي افغانستان با اين وجود تاکيد مي‌کند: من بارو ندارم که اين گنجينه غارت شده باشد، بايد يک بار ديگر آنها راچک کنيم، اکنون نمي‌توانيم به صورت دقيق بگوييم که اين آثار موجود هستند يا غارت شده‌اند؟ در واقع آثاري که در خود موزي هستند هر روز بررسي مي شوند اما آثاري که در ذخيره‌گاه‌هاي ما قرار مي‌گيرند در نقاط مصون‌تري هستند که نياز است آنها بررسي شوند.
موزه ملي افغانستان فعلا تعطيل است
رحيمي همچنين درباره‌ي شرايط فعاليت موزه ملي افغانستان در بحران کنوني اين کشور اظهار مي‌کند: فعلا وضعيت نرمال نيست و موزه با خطرات زيادي مواجه است، ما ترجيح مي‌دهيم که در شرايط کنوني موزه تا مدتي تعطيل باشد تا مي‌بينيم طالبان چه تصميمي دارد. در واقع نخست بايد معلوم شود که آنها چه کاري مي‌کنند.
به گزارش ايسنا، ترس از غارت و تخريب آثار تاريخي افغانستان، آن هم در شرايطي که طالبان در پيش از دو دهه پيش رد خوبي از خود به جا نگذاشته و با تلاش و در طول ۲۵ روز دو مجسمه ثبت جهاني شده افغانستاني‌ها را تخريب کرد، بيش از گذشته هشدارها را نسبت به وضعيتِ ميراثِ تاريخي اين کشور غني علني‌تر کرده است، به حدي که با انتشار پيام موزه ملي افغانستان براي درخواست کمک از جامعه جهاني و حتي خود طالبان؛ مردم در پيام‌هايي جداگانه درخواستِ پنهان کردن آثار تاريخي افغانستان را از معرض ديد کرده‌اند.
«همراز نجيب» از مسوولان موزه درخواست کرده؛ «ريس صاحب، آثار را از تمام نمايشگاه ها به ديپو ها منتقل کنيد و در جاي نامعلوم. امروز قيامت بود بالايم چون هرگز فکر نمي‌کردم اينقدر دزد و راهزن در داخل کابل وجود داشته باشد»
«اختر جواد» هم درخواست خود را اين طور مطرح کرده است: «اگر ما (جامعه موزه هاي جهان) صميمانه مي‌خواهيم به آنها کمک کنيم، بايد درخواست تجديدنظر کرده و در رسانه‌هاي اجتماعي به دادگاه بين‌المللي حقوق ، سازمان ملل متحد ، يونسکو و کشورهاي تأثيرگذار مانند قطر، ترکيه، پاکستان، ايران، روسيه، چين راي دهيم. براي کمک به آنها!»
«مير احمد» نيز اين درخواست را يکي دو روز قبل مطرح کرده بود که «کاش اندک عقلانيتي بين رهبران افغانستان باقي مانده باشد و قبل از سقوط کابل آثار موزه ملي افغانستان را از کشور خارج کنند.»
يا شخص ديگري با نامي مستعار، هشدارها نسبت به وضعيت موزه ملي افغانستان را اين طور تشريح مي‌کند: «نگراني موزه ملي افغانستان، مسوولانه است، جنگ و ماهيت جنگ و سابقه رفتار خشونت‌طلبان تا امروز با ارزش‌هاي تاريخي و ملي همسو نبوده است. کاش ريشه‌ها و ارزش‌هاي مردم رنج‌کش افغانستان را يپايند.»
اطلاعيه طالبان بعد از تصرف کابل درباره آثار تاريخي افغانستان
از رسمي بودن اطلاعيه طالبان نسبت به حفاظت آثار تاريخي موزه بي‌اطلاعيم
در کنار همه اين درخواست‌ها در اعلاميه‌اي منسوب به سرکردگان طالبان، از چند روز نخست مطرح شدن هشدارها در فضاي مجازي پيچيد؛ به اين نکته تاکيد شده است؛ «هر آن‌کسي که به آرشيف ملي، موزيم ملي، کتابخانه‌ها، به اماکن و دارايي دولتي و املاک و دارايي‌هاي مردم تعرض و دست‌درازي کند، بر وي شديدترين مجازات شرعي بالفعل اجرا خواهد شد.»
رييس موزه ملي افغانستان درباره اين اعلاميه نيز اين‌طور به ايسنا توضيح مي‌دهد: هر چند هنوز از صحت ان نسبت به انتشار اعلاميه از سوي طالبان اطمينان نداريم، اما ابتکاري خوب بود که صورت گرفت و همان اعلاميه که کسي به موزه‌ها داخل نشود و دارايي‌هاي آنها را غارت نکند، خود تاثيرات خاص خود را داشت.
رحيمي با تاکيد بر تاثير خوبي که اين اطلاعيه براي حفاظت از موزه ملي افغانستان داشته است، ادامه مي‌دهد: چنين چيزي هنوز به صورت رسمي به ما اعلام نشده بود، ما نيز آن را در همان رسانه‌هاي اجتماعي ديديم.
