موزه‌ها با چالش‌هاي زيادي روبه‌رو هستند؛ از مشکلات مالي گرفته تا جذب مخاطب، نگهداري و امنيت اشياء، آن هم در شرايطي که سرقت آثار هنري و تاريخي به يک تجارت جدي تبديل شده و تخمين زده شده سالانه بيش از ۵۰ هزار اثر هنري در سراسر جهان به سرقت مي‌رود. گمانه‌زني مي‌شود بازار سياه آثار هنري دزديده‌شده سالانه بين ۶ تا ۸ ميليارد دلار ارزش داشته باشد.
دو شيء سرقت‌شده در سال ۲۰۱۱ از موزه هنرهاي زيبا در مونترال کانادا که بعدها توسط پليس کشف شد
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، موزه‌ها و آثار فرهنگي و تاريخي تنها براي بازديد و گذران اوقات فراغت و آموزش کاربرد ندارند، بلکه اينگونه اماکن، محل مناسبي براي حفاظت و حراست علمي از نفايس هنري و اسناد، مدارک و اشياء علمي و فرهنگي‌اند که گاه بازمانده‌هاي چندين قرن و ادوار گذشته هستند. وجود اين گنجينه‌هاي ارزشمند در عصر حاضر خود نشان‌دهنده مراقبت‌هايي است که از آنها صورت گرفته و همين موضوع براي ما شرح وظيفه مي‌کند تا با مراقبت هرچه تمام‌تر آنها را به دست نسل‌هاي آينده برسانيم. مجموعه‌هاي نگهداري شده توسط موزه‌ها مي‌توانند بسيار ارزشمند باشند، بنابراين موزه‌ها بايد اقداماتي را براي محافظت از مجموعه‌هاي خود در برابر آسيب، سرقت و فرسودگي انجام دهند که در اين گزارش به شرح مفصل روش‌هاي محافظت از اشياء ارزشمند موزه‌ها اشاره مي‌شود.
کنترل عوامل محيطي
يکي از راه‌هاي محافظت از مجموعه موزه‌ها، کنترل محيطي است که آثار در آن نگهداري مي‌شود. اين کنترل، شامل حفظ دما و رطوبت پايدار و همچنين محافظت از اشياء در برابر آسيب نور است.
مجموعه‌هاي موزه بيشتر در اتاق‌هاي امن و قفل‌شده يا خزانه‌هايي براي جلوگيري از سرقت نگهداري مي‌شوند.
موزه‌ها همچنين اقداماتي را براي جلوگيري از آسيب ديدن مجموعه‌هايشان از آفات انجام مي‌دهند که شامل بازرسي منظم براي آفات و همچنين استفاده از ظروف و مواد نگهداري ضد آفات است. بخور دوره‌اي نيز از جمله روش‌هاي محافظتي است که به منظور از بين بردن آفت‌هايي انجام مي‌شود که ممکن است وجود داشته باشند، اما در معرض ديد نباشند. در نهايت، موزه‌ها بايد مراقبت مناسبي از مجموعه‌هاي خود داشته باشند که شامل استفاده از تکنيک‌هاي مناسب تميز کردن، ذخيره‌سازي و رسيدگي با دقت به اشياء است. آمادگي مجموعه‌داران و موزه‌داران در صورت وقوع آتش‌سوزي، سيل يا ساير بلايايي که مي‌تواند به مجموعه‌ها آسيب برساند نيز از جمله نکات مهمي است که گاه مغفول مي‌ماند.
انتقال اشياء در معرض خطر به مکاني امن‌تر
سرقت يکي از نقاشي‌هاي ون گوگ از موزه سينگر لارن در هلند که هنگام پاندمي کرونا و شروع قرنطينه رخ داد، منجر به مطرح شدن چالش‌هايي براي موزه‌ها شد. بسياري از مردم دوستدار تاريخ و ميراث فرهنگي نگران اين موضوع هستند که مجرمان فرصت‌طلب از اين قرنطينه بهره کافي برده باشند. بسياري از مؤسسات در حال بازنگري بيمه‌نامه‌هاي خود و برخي نيز به دنبال انتقال اقلام با ارزش بالا به مراکز امن‌تر هستند. به گفته شوراي هنر انگليس، دستورالعمل‌هاي امنيتي و حفاظتي جديدي در همين راستا تدارک ديده شده که براي برخي از مکان‌ها لازم‌الاجرا است.
ضرورت بيمه همه آثار و اشياء
يکي از معايب رايج در بيمه کردن اشياء موزه‌ها اين است که موزه‌داران مجبور به تحت پوشش قرار دادن کل موارد حاضر در مجموعه‌هاي خود نيستند. اگرچه هزينه انجام اين کار بسيار زياد است، اما بايد به اين نکته هم توجه شود اگر بيمه اشياء ارزشمند محدود به چند مورد استثنايي شود، کاهشي در احتمال خطر رخ نمي‌دهد. لازم است مسؤولان مجموعه‌هاي موزه با نماينده بيمه درباره فرآيند آن و آنچه مي‌توان از بيمه انتظار داشت مشورت کنند و پس از ارزيابي و بررسي توصيه‌ها بهترين اقدام را انجام دهند. کما اينکه بررسي حوادث رخ‌داده در موزه‌ها نشان مي‌دهد، آنهايي که تمام مجموعه خود را بيمه کرده بودند، در حوادث گوناگون کمتر آسيب ديدند.
توجه به رويه سوابق امنيتي
اشياء ارزشمند در معرض آسيب ديدن توسط عوامل محيطي مانند تغييرات آب و هوا، هجوم آفات و عوامل ديگر هستند. موزه‌ها در اين دوره زماني، بايد سوابق دقيقي از رويه‌هاي امنيتي خود داشته باشند. به عنوان مثال رؤساي گروه‌هاي حفاظتي موزه‌ها در انگليس دستورالعمل‌هايي را براي حفظ و حفاظت از مجموعه‌ها تدوين کرده‌اند که موزه‌داران بايد آنها را تمام و کمال اجرا کنند.
توجه به فضاي ذخيره‌سازي
آثار باستاني براي اينکه به خوبي حفظ شوند بايد در محيطي مناسب نگهداري شوند و شرايط نگهداري طولاني‌مدت آنها مهيا باشد. فضاي ذخيره‌سازي مجموعه بايد از محل نمايشگاه و دفتر هر موزه جدا باشد و در نظر گرفتن اين نکته لازم است که "قرار دادن تمام جزئيات مجموعه‌ها در اين فضا ضروري نيست. "
نگهداري اقلام ارزشمند در خزانه
سرقت آثار هنري به يک تجارت جدي تبديل شده و تخمين زده مي‌شود، سالانه بيش از ۵۰ هزار اثر هنري در سراسر جهان به سرقت مي‌رود. گمانه‌زني مي‌شود بازار سياه آثار هنري دزديده‌شده سالانه بين ۶ تا ۸ ميليارد دلار ارزش دارد. بنابراين ضروري است که موزه‌ها از مجموعه‌هاي خود در برابر سرقت به روش‌هاي مختلفي محافظت کنند. ممکن است حضور نگهبانان امنيتي را تدارک ببينند، دوربين‌هاي امنيتي نصب کنند يا از سيستم‌هاي هشدار استفاده کنند. موزه‌داران همچنين ممکن است اقلام باارزش را در گاوصندوق يا خزانه نگهداري کنند.
ايجاد و حفظ خط مشي مجموعه موزه
خط مشي مجموعه موزه بايد براي اطمينان از آگاهي کارکنان موزه از چارچوب مجموعه و اطلاع‌رساني آن به عموم باشد. از آنجايي که کارکنان موزه و مردم هر دو جنبه حياتي محافظت از موزه‌ها هستند، يک خط مشي خوب بايد استانداردهاي حرفه‌اي موزه را بيان کند و به عنوان راهنما براي هر دو اين گروه‌ها عمل کند.
موزه‌ها، ابزاري براي به حاشيه راندن
خانمي با نام «پروکتر» در سال ۲۰۱۶ توسط موزه هنر تولدو به عنوان نخستين زن سياهپوست براي مديريت مجموعه‌هاي موزه استخدام شد. در نتيجه حمايت او از تنوع استخدام در اين زمينه، اکنون سرپرستي از موزه‌هايي را برعهده دارد که راوي بخش‌هاي نه چندان زيباي تاريخ هستند. پروکتر تاکيد مي‌کند که بسياري از مردم موزه‌ها را سنگرهاي تاريخ و فرهنگ مي‌دانند، اما در عين حال موزه‌ها مي‌توانند ابزاري براي به حاشيه راندن نيز باشند.
موزه‌هايي که بر تاريخ تمرکز مي‌کنند به‌طور گسترده به‌عنوان اثري مثبت پذيرفته شده‌اند، مانند تاريخ جهان غرب، غالباً ديدگاه‌هاي کمتر نقل‌شده را کنار مي‌گذارند و بدون هيچ توجهي از کنار آن عبور مي‌کنند. اين امر به ويژه در مورد موزه‌هايي که آثار هنري را به نمايش مي‌گذارند و بيشتر به عنوان حوزه‌اي فراتر از نقد در نظر گرفته مي‌شوند، صدق مي‌کند. ازآنجايي که موزه‌ها محيطي امن و دلپذير را فراهم مي‌کنند، با استعمارزدايي از ساختارهاي خود مي‌توانند اطمينان حاصل کنند که بازديدکنندگان تا حد امکان احساس امنيت مي‌کنند و فضاهاي مهمي براي جوامع حاشيه‌نشين هستند.
آيا موزه‌ها داراي مجموعه‌هاي دائمي هستند؟
مجموعه دائمي متشکل از شيء يا اثر هنري است که توسط فردي جمع‌آوري و به موزه اهدا شده است. زماني که يک موزه مجموعه‌اي دائمي را در خود جاي داده است، مسؤوليت‌هاي قانوني، اخلاقي، امانتداري و حرفه‌اي اثر هنري را بر عهده مي‌گيرد. به طور کلي، مجموعه دائمي مجموعه‌اي از اشياء مادي يا ناملموس (اسناد بايگاني و غيره) است که توسط يک فرد يا موسسه جمع‌آوري، طبقه‌بندي، انتخاب و نگهداري شده است. براي طبقه‌بندي به عنوان يک مجموعه، اين اشياء بايد در دسته‌بندي منسجم و معنادار قرار بگيرند. به گفته شوراي بين‌المللي موزه‌ها، تعريف موزه به طور محکم بر اين اصل استوار است.
همانطور که در بروشور ايکوم هم آمده است، موزه‌ها بايد يک سياست تملک داشته باشند که در آن خط مشي مجموعه نيز ذکر شده است و بايد اشياء را انتخاب، خريداري، جمع‌آوري و دريافت کنند. مجموعه به اشيائي اطلاق مي‌شود که در يک موزه جمع‌آوري و نگهداري مي‌شوند؛ زيرا پتانسيل ارزشمندي را به عنوان اشياء مرجع يا آموزشي دارند.
اهميت طبقه‌بندي
ايجاد يک سيستم طبقه‌بندي که هر موردي را در يک مجموعه در کمتر از يک دقيقه توصيف و پيدا مي‌کند بسيار مهم است. به گفته برخي از مجموعه‌داران موزه‌هاي برجسته و مهم، مجموعه، هر نوع شيء طبيعي يا مصنوعي است که به طور موقت يا دائم خارج از فعاليت اقتصادي نگهداري مي‌شود. توسعه نظام‌هاي اکتسابي جديد در نتيجه مجموعه‌هاي ناملموس هنرهاي قوم‌نگاري و معاصر (دانش‌هاي سنتي، آيين‌ها و اسطوره‌ها در قوم‌شناسي) منجر به توسعه مجموعه‌هاي ناملموس شده است.
ترکيب اشياء، ديگر تنها نکته مورد توجه باستان‌شناسي نيست و مستندسازي فرآيند جمع‌آوري آنهايي که هميشه در باستان‌شناسي بسيار مهم بوده اکنون به مهمترين جنبه مطالعه تبديل شده است. علاوه براين مجموعه موزه‌ها به عنوان يک منبع ارزشمند براي تحقيق درباره تاريخ عمل مي‌کنند و محققان مي‌توانند با تجزيه و تحليل نمونه‌هاي جمع‌آوري شده در مقاطع مختلف زماني، تغييرات تاريخي مهمي را بازسازي کنند. تاريخ جامعه ما قرن‌ها به لطف موزه‌ها حفظ شده که تکامل ملت، جوامع و فرهنگ‌ها را به تصوير مي‌کشند و بدون آنها روايت اين تکامل ممکن نبود.
همانطور که از نزديک مشاهده کرده‌ايم، موزه‌ها به طور گسترده‌اي به عنوان يک جزء حياتي از جوامع در نظر گرفته مي‌شوند، اما با اين حال امروزه موزه‌ها در وضعيت نابساماني قرار دارند. با کاهش تعداد موزه‌ها در سراسر جهان، هزينه‌هاي نگهداري مجموعه‌ها در حال افزايش است. در نتيجه، احتمال اينکه بخش‌هاي مهمي از تاريخ از دست برود وجود دارد و اين ديگر يک همت جمعي را مي‌طلبد تا موزه‌ها را همچنان باز و در دسترس عموم نگهداريم. اگرچه موزه‌ها و مؤسسات تحقيقاتي هم بايد در تناسب بودجه خود محافظت شوند تا مجموعه‌هايي مقرون به‌صرفه باشند.
اهميت مجموعه‌هاي موزه
به طور کلي مجموعه‌هاي موزه به دو دسته مجموعه‌هاي دائمي و مجموعه‌هاي امانت طبقه‌بندي مي‌شوند، مجموعه دائمي موزه به عنوان پايه و اساس مؤسسه عمل مي‌کند که داراي طيف گسترده‌اي از مصنوعات، نقاشي‌ها، طراحي‌ها، نسخه‌هاي خطي و موارد ديگر است. اشياء موجود در مجموعه دائمي معمولاً آنهايي هستند که در مدت زمان طولاني نگهداري شده‌اند و داراي اهميت تاريخي يا فرهنگي قابل توجهي هستند و مي‌توانند به روش‌هاي مختلفي از جمله روي زمين، در جعبه، روي پايه‌ها و در گالري‌ها نمايش داده شوند. اندازه شيء، مقدار فضاي موجود و نوع نمايشگاهي که برگزار مي‌شود، همگي بر نحوه نمايش آن تأثير مي‌گذارند.
در مجموعه دائمي موزه، هميشه نمايشگاه برگزار نمي‌شود، اما در برخي موارد ممکن است اشيائي از موزه‌هاي ديگر به نمايشگاه‌ها امانت داده شوند. از آنجايي که تغيير قابل توجهي در دنياي اطراف ما ايجاد شده است، اين کار براي انعکاس مجموعه موزه و اطمينان از اينکه تاريخ کل جهان را منعکس مي‌کند انجام مي‌شود. موزه‌ها منبع ارزشمندي براي جوامع هستند، به‌ويژه اينکه براي دانش‌آموزان در هر سني ارزشمند به شمار مي‌آيند و اين امکان را به مردم مي‌دهد تا دنياي اطراف خود را کشف کنند.
حمايت و حفاظت از موزه‌ها از آنجايي مهم مي‌شود که بخش مهمي از ميراث فرهنگي ما هستند و بايد براي همه قابل دسترسي باشند. از طرف ديگر موزه‌ها و مؤسسات فرهنگي مکان ايده‌آلي براي حفظ و نمايش دارايي‌هاي فرهنگي ملموس و ناملموس هستند.
نحوه محافظت از آثارهنري و تاريخي
آثار هنري به طور خودکار داراي حق چاپ هستند تا به اين روش از حق استفاده از يک ايده محافظت شود. يک ايده را مي‌توان در اشکال مختلف هنري از جمله عکس، آهنگ، شعر، مجسمه و نقاشي بيان کرد.
نحوه محافظت از نقاشي‌ها در موزه‌ها
موزه‌ها اقدامات احتياطي زيادي را براي محافظت از نقاشي‌ها در برابر آسيب انجام مي‌دهند. نقاشي‌ها معمولاً در اتاق‌هاي تميز و با دماي کنترل شده با رطوبت کم نگهداري مي‌شوند و از قرار گرفتن در معرض نور که مي‌تواند به مرور زمان باعث محو شدن آنها شود، محافظت مي‌شوند. کارکنان موزه همچنين ممکن است نقاشي‌ها را با يک کاور مقاوم در برابر اشعه ماوراء بنفش بپوشانند تا از آسيب نور بيشتر محافظت کنند.
يک کودک تايواني هنگام بازي با يک اسباب‌بازي، به يک تابلوي نقاشي ارزشمند متعلق به قرن هفدهم که اثر پائولو پورپورا بود آسيب زد، اين حادثه نياز موزه‌ها و گالري‌ها را براي نگه‌داشتن آثار هنري در معرض نمايش و در عين حال محافظت از آنها برجسته کرد و پس از آن شاهد اعمال تغييرات در به نمايش‌گذاري آثار برخي از موزه‌ها بوديم کودکان همچنين صدمات زيادي به مرکز موزه ملي ولز وارد کردند که تا بسته شدن ساختمان پيش رفت. معمولاً موزه‌داران به دليل حفظ زيبايي بصري هم که شده از موانع هنگام بازديد استفاده نمي‌کنند و اين همان‌نقطه‌ايست که هشدار خطر را پررنگ مي‌کند.
امنيت موزه‌ها
امنيت موزه بخشي ضروري اما اغلب ناديده گرفته شده در اداره موزه است. در حالي که تمرکز اصلي بيشتر موزه‌ها روي نمايشگاه‌ها و مجموعه‌ها است، مهم است که به اين نکته هم توجه شود که ايمني بازديدکنندگان و کارکنان نيز در اولويت قرار دارد. چندين قدم وجود دارد که موزه‌ها مي‌توانند براي اطمينان از ايمني همه افراد در محل انجام دهند، از جمله استخدام نگهبانان امنيتي، نصب دوربين‌هاي امنيتي و اجراي روش‌هاي اضطراري واضح. با انجام اين اقدامات احتياطي، موزه‌ها مي‌توانند تجربه‌اي امن و لذت بخش را براي همه کساني که از آن بازديد مي‌کنند فراهم کنند.
چالش‌هاي موزه‌ها
موزه‌ها با چالش‌هاي زيادي روبه‌رو هستند، از مشکلات مالي گرفته تا همگام شدن با تکنولوژي در حال تغيير. اين اماکن همچنين ممکن است در جذب و نگهداري بازديدکنندگان و حفظ مجموعه‌هاي خود مشکل داشته باشند، اما با اين‌وجود موزه‌ها در سراسر جهان مورد احترام و يکي از پربازديدترين موسسات فرهنگي هستند. از همين جهت بسيار مهم است که اين اماکن همگام با پيشرفت فناوري پيش بروند؛ اين منطبق‌سازي موزه‌ها را قادر مي‌سازد تا تلاش‌هاي روابط عمومي خود را بهبود بخشند.
لزوم اجراي بهتر سياست‌ها و رويه‌ها
برخي از موارد ذکرشده در حال حاضر اجرا مي‌شوند، اما در برخي موارد بايد نظارت جدي اعمال شود تا به مرحله پياده‌سازي برسند. علاوه بر اين، مجموعه‌داران بايد سياست‌ها و رويه‌هاي خود را شفاف کنند تا همه بفهمند به انجام چه کارهايي مجازند و براي انجام چه کارهايي مجاز نيستند. پياده‌سازي و اجراي همه اين عوامل در کنار هم مي‌تواند منجر به انتقال اشياء موزه‌ها به مثابه ميراث تاريخي بشر به نسل‌هاي آينده شود.