مديرکل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان قم با اشاره به ثبت جهاني کاروانسراي ديرگچين در قالب پرونده «کاروانسراهاي ايراني» گفت»: کاروانسراي ديرگچين قم به‌عنوان مادر کاروانسراهاي ايراني شناخته مي‌شود.
به‌گزارش گالري آنلاين به نقل از ميراث‌آريا، عليرضا ارجمندي امروز دوشنبه 27 شهريور 1402 در گفت و گو با خبرنگاران افزود: دير گچين يکي از بزرگ‌ترين کاروانسراهاي ايران است و ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد اين اثر باعث شده آن را «مادر کاروانسراهاي ايران» بنامند. دير گچين در بخش مرکزي شهرستان قم، ۸۰ کيلومتري شمال شرقي شهر قم (کيلومتر ۶۰ بزرگراه گرمسار)، و ۳۵ کيلومتري جنوب غربي ورامين واقع شده‌است.
او گفت: پرونده «کاروانسراهاي ايران» به عنوان بيست و هفتمين اثر تاريخي و طبيعي ايران در يونسکو به ثبت جهاني رسيد که در نام اين پرونده و در اولين فهرست آن نام کاروانسراي ديرگچين قم به چشم مي‌خورد.
ارجمندي ادامه داد: روز يکشنبه ۲۶ شهريور در چهل و پنجمين نشست کميته ميراث جهاني يونسکو که در رياض عربستان در حال برگزاري است، پرونده «کاروانسراهاي ايران» تأييد شد و کاروانسراي دير گچين قم به ثبت جهاني رسيد.
ارجمندي خاطرنشان کرد: در اين جلسه، رسول وطن‌دوست به نمايندگي از هيأت اعزامي ايران گزارشي از پرونده کاروانسراهاي ايران ارائه کرد.
مديرکل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان قم اضافه کرد: دِيرِ گچين کاروانسرايي در ايران است که بر سر راه جاده تاريخي ري به قم در مرکز پارک ملي کوير قرار دارد.
ارجمندي خاطرنشان کرد: اين بنا را به خاطر داشتنِ گنبدي از جنس گچ دير گچين ناميده‌اند، اما اکنون چنين گنبدي در بنا وجود ندارد. بناي کاروانسرا مربوط به دوره ساساني است و آن را در دوران سلجوقيان، صفويان، و قاجاريان مرمت و بازسازي کرده‌اند.
شکل کنوني آن متعلق به دوران صفويه است. اين کاروانسرا در راه باستاني ري به اصفهان مشهور به «راهِ دير» قرار دارد. اين کاروانسرا يکم مهر سال ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۴۰۸ به فهرست آثار ملي ايران افزوده شد.