يک ماه تا پايان سال ۱۴۰۲ مانده است و هنوز از بازگشت باقي‌مانده الواح هخامنشي به ايران خبر تازه‌اي نيست. عزت‌الله ضرغامي در تازه‌ترين اظهارنظر درباره استرداد اين الواح به ايران گفت که «هيچ مانع فني براي بازگرداندن آنها وجود ندارد و تلاش مي‌شود تا پايان سال اين کار انجام شود.» هرچند او تاييد کرد آمريکا در استرداد الواح هخامنشي به ايران هميشه مانع ايجاد کرده است.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي درباره بازگشت باقي‌مانده الواح هخامنشي به ايران با توجه به اين‌که پيش‌تر از اعزام هيأتي از ايران به آمريکا در پاييز ۱۴۰۲و استرداد الواح تا پايان امسال سخن گفته بود، اظهار کرد: آمريکايي‌ها هميشه براي اين‌گونه اقدامات مانع ايجاد مي‌کنند، هميشه. از همان ابتدا که الواح هخامنشي (براي رمزگشايي) به آمريکا فرستاده شد تا امروز، آمريکايي‌ها (براي استرداد) مانع ايجاد کرده‌اند، ولي با پيگيري‌هاي ديپلماتيک و اقدامات انجام‌شده، اين الواح در چند مرحله عودت داده شد، که آخرين محموله اخيرا وارد ايران شد و پرتعدادترين محمولۀ الواح هخامنشي استردادشده به شمار مي‌آيد.
ضرغامي اين توضيح را اضافه کرد: البته به دليل مشکلات تحريم در سال‌هاي اخير، امکان حمل اين محموله وجود نداشت و آقاي رييس‌جمهور شجاعت به خرج دادند و با هواپيماي خودشان، که شايد بايد برخي مسائل را رعايت مي‌کردند، الواح را به ايران برگرداندند.
او تاکيد کرد: اقدامات بعدي براي بازگشت باقي‌مانده الواح هخامنشي درحال انجام است و ان‌شاءالله همه الواح را به ايران برمي‌گردانيم.
وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي درباره ممانعت‌هايي که براي اعزام هيأت کارشناسي ايران به آمريکا شده است، درحالي‌که قبلا گفته بود آنها در آبان‌ماه ۱۴۰۲ به آمريکا سفر خواهند کرد، گفت: اين ممانعت‌ها هميشه بوده است، ولي تلاش ما، با توجه نشست‌هاي کارشناسي اين است که تا آخر سال هيچ مانع فني براي عودت آنها وجود نداشته باشد. تلاش‌هايمان را ادامه مي‌دهيم.
ضرغامي در پاسخ به اين پرسش که با توجه به مدت زمان باقي‌مانده تا پايان سال ۱۴۰۲، آيا ممکن است الواح هخامنشي امسال به ايران بازگردانده شود، اظهار کرد: تلاشمان اين است که اين کار حتما انجام شود و بايد انجام شود.
الواح هخامنشي در سال ۱۳۱۳ خورشيدي در تخت جمشيد کشف شد. تعداد اين الواح بيش از ۳۰ هزار قطعه اعلام شده بود، که در اندازه‌هاي مختلف و شکسته بود. اين الواح در ۵۰ صندوق چوبي که شامل حدود ۲۰۰۰ جعبه مقوايي و چند پيت نفتي، که در تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) به پارافينِ مذاب آغشته شده بودند، از طريق بوشهر به آمريکا فرستاده شدند. انتقال با موافقت دولت وقت ايران انجام شد و در قرارداد و موافقت‌نامه طرفين نيز آمده بود که «ايران لوح‌هايي گلي را براي رمزگشايي و خواندن، به امانت به دانشگاه شيکاگو که مشغول کاوش تخت جمشيد (پارسه، پرسپوليس) بود، مي‌سپارد.»
رمزگشايي الواح طبق مستندات از سال ۱۹۳۷ آغاز مي‌شود، اما با شروع جنگ جهاني دوم، کار تا سال ۱۹۴۵ ميلادي متوقف مي‌ماند و رمزگشايي و بازگشت کامل اين الواح با تأخير مواجه مي‌شود. چند کارشناس روي لوح‌هاي گلي تخت جمشيد کار مي‌کردند؛ يک استاد بزرگ سومرشناسي به نام آرنولد پوبل (Poebel) و دو شاگرد او که يکي «جورج کامرون» و ديگري «ريچارد هلک» بودند، ابتدا لوح‌ها را که به خط ميخي بودند، رمزگشايي کردند تا زبان آنها مشخص شود. وقتي دريافتند که گل‌نبشته‌ها عيلامي هستند، روي آنها کار کردند، اما چون در آن زمان، آگاهي‌ها از دوره عيلامي هخامنشي فقط سنگ‌نوشته‌هاي پادشاهان هخامنشي بود، کار به کندي پيش مي‌رفت.
مطالعه گل‌نوشته‌ها در دانشگاه شيکاگو با شروع جنگ جهاني متوقف و پس از پايان جنگ در سال ۱۹۴۵ ميلادي دوباره آغاز شد. در آن دوره، کامرون و هلک مطالعه گل‌نوشته‌ها را آغاز کردند که گل‌نبشته‌هاي خزانه تخت جمشيد نيز به دانشگاه رسيدند. کامرون پس از اين‌که ۱۵۰ گل‌نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل‌نوشته‌هاي خزانه تخت جمشيد معطوف کرد و سرانجام کتاب آن در سال ۱۹۴۸ ميلادي چاپ شد. در اين مسير، عبدالمجيد ارفعي، پژوهشگر و متخصص زبان‌هاي باستاني که از آخرين مترجمان بازمانده خط ميخي عيلامي در ايران است، نيز در مطالعه و خوانش اين گل‌نبشته‌ها نقش داشت.
طبق اعلام مؤسسه شرق‌شناسي، مقرر شده بود آن مؤسسه دو بار در سال از خزانه‌داري آمريکا، صدور مجوز انتقال الواح به ايران را تقاضا کند تا بتواند سالانه ۵۰۰۰ لوح را مسترد کند، رويه‌اي که در مقاطعي به درستي طي نشده و روند بازگشت اين الواح را طولاني کرده است.
تا کنون پنج محموله از اين گل‌نبشته‌ها در سال‌هاي ۱۳۲۷ (۱۷۹ قطعه)، ۱۳۳۰ (۳۷هزار قطعه)، ۱۳۸۳ (۳۰۰ قطعه)، ۱۳۹۸ (۱۷۸۳ قطعه) و ۱۴۰۲ (۳۵۰۶ قطعه) به ايران بازگردانده شده است. گفته شده است هنوز بيش از ۱۰ هزار قطعه گل‌نبشته در موسسه شرق‌شناسي شيکاگو وجود دارد.
قرار بود آخرين محموله پس از مطالعه و بررسي، در موزه ملي ايران به نمايش گذاشته شود، که هنوز زمان دقيق رونمايي از اين الواح مشخص نشده است.
عبدالمجيد ارفعي ـ پژوهشگر و متخصص زبان‌هاي باستاني عيلامي و اکدي ـکه در رمزگشايي بخشي از اين الواح نقش داشته است، به تازگي در کارگاه گل‌نبشته‌هاي باروي تخت جمشيد که به دنبال بازگشت ۳۵۰۶ قطعه لوح هخامنشي در اواخر تابستان ۱۴۰۲ به ايران، مشترک با موسسه شرق‌شناسي شيکاگو، موزه ملي و پژوهشگاه ميراث فرهنگي برگزار شد، با طرح اين پرسش که چرا با وجود مجوز خزانه‌داري آمريکا براي بازگشت تمام الواح هخامنشي به ايران، هنوز بخشي از آنها در اختيار موسسه شرق‌شناسي شيکاگو مانده است، گفته بود: اين موسسه برخلاف توافق و تعهدي که داشت، مستندات و مطالعات الواح هخامنشي را کامل در اختيار ايران قرار نداده است.
مديرکل موزه‌هاي وزارت ميراث فرهنگي نيز چندي پيش از پيگيري حقوقي ۲۰ پرونده استراد آثار تاريخي ايران خبر داده و گفته بود: بازگرداندن باقي‌ماندۀ الواح هخامنشي يکي از اين پرونده‌ها به شمار مي‌آيد.