افزايش ۴ تا ۵ برابر نرخ ورودي موزهها بدون اعلام قبلي، با واکنشها و نقدهاي بسياري مواجه شده است، بهويژه آنکه عزتالله ضرغامي بارها درباره افزايش نرخ خدمات در تعطيلات نوروزي هشدار داده بود. از طرفي، نبود نرخنامه شفاف و مصوبه هيأت وزيران در اينباره، اين برداشت را به وجود آورده که نرخها در اماکن تاريخي مختلف، سليقهاي اعمال شده است. ضمن آنکه برخي بازديدکنندگان، سطح بهداشت و کيفيت تجهيزات و خدمات موزهها و اماکن تاريخي را با وجود افزايش قيمت بليت آنها زير سوال بردهاند.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، نرخ ورودي موزهها براي بازديدکنندگان ايراني و خارجي متفاوت است. تا پيش از اين، ورودي موزهها و اماکن تاريخي تحت پوشش وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي براي بازديدکنندگان ايراني ۵ و ۱۰ هزار تومان بود که اکنون به ۲۰ و ۳۰ هزار تومان رسيده است. قيمت بليت اين اماکن براي اتباع خارجي نيز تا پيش از اين ۱۰۰ هزار تومان بود که اکنون ۲۵۰ هزار تومان براي يک نفر شده است.
اين تغيير نرخ از سوي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي رخ داده است، درحاليکه عزتالله ضرغامي ـ وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي ـ در ارديبهشتماه ۱۴۰۲ گفته بود: «بر اساس قانون وزارت ميراث فرهنگي بايد بر اساس تورم ساليانه قيمت بليت ورودي به محوطههاي پايگاههاي ميراث فرهنگي همچون موزهها افزايش يابد، در حال حاضر اين ارقام بسيار پايين است. بعد از کارشناسيها با ارسال اين لايحه مخالفت کرديم؛ چراکه احساس کرديم با توجه به شعار سال تا جايي که ميتوانيم از افزايش قيمتها جلوگيري کنيم. بنابراين عليرغم آنکه هزينههاي مرمت و نگهداري افزايش پيدا کرده و اعتبارات وزارتخانه محدود است، بر خلاف روند سالهاي گذشته قيمت بليت ورودي موزهها و مجموعههايي که به وزارت ميراث فرهنگي مربوط ميشود افزايش پيدا نميکند و بر اساس قيمتهاي سال گذشته خواهد بود.»
افزايش قيمت ورودي موزهها و اماکن تاريخي تا پيش از اين هر پنج سال و با مصوبه هيأت وزيران اتفاق افتاده است. اکنون پرسش اين است آيا براي تغيير مبلغ ورودي موزهها از روز اول فروردينماه، همزمان با آغاز سفرهاي نوروزي، چنين مصوبهاي از هيأت وزيران وجود دارد؟
هرچند اين ديدگاه حاکم است که ورودي ۵ يا ۱۰ هزار توماني با توجه به تورم و هزينه نگهداري و مرمت اين اماکن تاريخي، مبلغ ناچيزي به شمار ميآمده، اما مسأله اين است که افزايش ۴ تا ۵ برابر نرخ ورودي برچه اساس و با چه تحليلي صورت گرفته و آيا نظر کارشناسي براي شيوه اجراي آن وجود داشته است؟
موضوع ديگر آن است که، اين تغيير قيمت در سکوت و برخلاف سياق گذشته بدون هيچ اطلاعرساني و توضيح قبلي رخ داده است و با وجود آنکه در چند روز گذشته موضوع آن رسانهاي شده است، اما همچنان دسترسي به نرخنامه موزهها و اماکن تاريخي براي عموم مردم امکانپذير نيست و حتي فهرست نرخهاي اصلاحشده از وبسايت برخي از اماکن تاريخي حذف شده است و مخاطبان و بازديدکنندگان اين اماکن تا در محل حاضر نشوند، از قيمتها نميتوانند مطلع شوند. ارائه نرخهاي متفاوت در برخي از شهرستانها نيز اين برداشت را به وجود آوره که قيمتها در برخي اماکن تاريخي، سليقهاي اعمال شده است.
در ديگر سو، سوم فروردينماه ۱۴۰۳ وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي در واکنش به نقدهاي مکرر که به شيوه تغيير و افزايش نرخهاي ورودي اماکن تاريخي و موزهها وارد شده بود، بدون آنکه مصوبه هيأت وزيران را ارائه کند و يا در اينباره روشنگري داشته باشد، همزمان با انتشار تصاويري از ازدحام جمعيت در برخي از اماکن تاريخي همچون تخت جمشيد، حافظيه و کاخهاي سعدآباد و گلستان، يک اينفوگرافي را منتشر کرد که قياسي از نرخ بليت ورودي موزههاي مطرح جهان همچون موزه لوور (فرانسه)، شهر ممنوعه چين، ارميتاژ روسيه، موزه آينده دبي و موزه توپکاپي ترکيه را نشان ميدهد، که آن هم واکنشبرانگيز شد و برخي آن را «قياس معالفارق» دانستند و کاربران فضاي مجازي نيز اين پرسشها را مطرح کردهاند که آيا استاندارد موزههاي ايران با موزههايي که برشمرده شد، قابل مقايسه است؟ آيا موزههاي ايران به همان اندازه براي بازديدکننده تجهيزات و خدمات جانبي دارند و از فناوريهاي نوين و بهروز بهره بردهاند؟ آيا به اندازه آن موزهها براي جذب و ماندگاري مخاطب از اين فناوريهاي بهره ميبرند و يا به همان اندازه هزينه صرف ارتقاء کيفيت بازديدِ مردم ميکنند؟
برخي از کاربران نيز اين نکته را يادآور شدهاند با آنکه نرخ ورودي موزه لوور ۲۲ يورو است، اما اين بليت اعتبار زماني بيش از يک روز دارد و قابل واگذاري به غير است. ضمن آنکه بسياري از موزههاي مطرح دنيا همچون موزه بريتانيا و يا موزه ملي چين (به جز نمايشگاههاي آن) و يا موزه گتي لسآنجلس و به شکلي موزه متروپوليتن نيويورک براي شهروندانشان و يا تمام بازديدکنندگان بينالمللي رايگان هستند و يا مشوقها و بخششهايي را براي اعضا و دوستداران موزه درنظر ميگيرند.
موزههاي کشورهاي ديگر، که وزارت ميراث فرهنگي از برخي از آنها براي مقايسه نام برده است، امکان بازديد رايگان براي دانشجويان، دانشآموزان، راهنمايان گردشگري، خبرنگاران، افراد معلول، کهنسال و کودکان زير ۱۲ سال را فراهم کردهاند. بعضي از اين موزهها عضويت «دوست موزه» اعطا ميکنند که در آن فرد با پرداخت حق عضويت ميتواند بدون پرداخت ورودي از نمايشگاهها ديدن کند و از خدمات ديگري مانند خبرنامه بهرهمند شود. يا کارت موزه يکساله اعطا ميکنند و برخي از آنها يک روز ثابت در هفته و يا در ماه، براي تمام مخاطبان و بازديدکنندگان رايگان هستند.
اين درحالي است که مزيت «بازديد رايگان» از موزههاي ايران براي گروههاي خاص از سال ۱۳۹۵ حذف شده و تماشاي موزههاي وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي با بليت «نيمبها» براي دانشآموزان، دانشجويان (به صورت گروهي به همراه معلمان و سرپرستان)، بازنشستگان (به همراه يک نفر از اعضاي خانواده)، افراد تحت پوشش کميته امداد امام خميني (ره) و سازمان بهزيستي کشور، آزادگان، جانبازان، خانوادههاي شهدا و بسيجيها، امکانپذير است.
يقينا تمام سمتوسوي نقدها اين نيست که «چرا نرخ موزهها افزايش يافته است»، موضوع مهمتر آن است که تجهيزات، خدمات و رفتارها در اماکن تاريخي بدون تغيير و تدبير مانده است و فقط افزايش نرخ بليت، آن هم در هنگامۀ ازدحام و شلوغي موزهها، اعمال شده است، که برداشت درآمدزايي صرف از آن شده، به ويژه آنکه در چند روز گذشته پيامهاي بسياري از بازديدکنندگان موزهها منتشر شده که از وضعيت خدماترساني موزهها و اماکن تاريخي، سرويسهاي بهداشتي، در دسترس نبودن راهنماي موزه با اطلاعات و فن بيان مناسب، نورپردازيهاي نادرست و ويترينها، فضاها و اشياء نظافتنشده در اين اماکن، گِله داشتهاند و افزايش نرخ موزهها را در بهبود وضعيت موجود و کيفيت بازديدها بيتاثير دانستهاند.
درحال حاضر بسياري از اماکن تاريخي و موزههاي ايران بروشور به حد کفايت ندارند و برخي از اين بروشورها اطلاعات نادرستي ارائه کردهاند. ضمن اينکه تابلوهاي اطلاعرساني اشياء در برخي موزهها ناقص بوده و يا در اماکن تاريخي که در فضاي باز قرار دارند، اين تابلوها مستهلک و ناخوانا هستند. در بسياري از اين اماکن نه تنها راهنماي صوتي در اختيار نيست، که راهنماي مستقر نيز گاهي خود را ملزم به ارائه توضيحات به بازديدکنندگان نميداند و مهمتر اينکه شيوه حفاظت از اين اماکن با تصاويري که گاه از ناهنجاريها به ويژه در وقت ازدحام منتشر ميشود، همچنان زير سوال است.
پرسش ديگر که بيشتر از سوي جامعه فرهيخته ميراث فرهنگي، باستانشناسان و فعالان موزه و محوطههاي تاريخي مطرح شده، اين است که درآمد و سود اقتصادي اين افزايش قيمت، آيا نصيب تمام موزهها و محوطههاي تاريخي ميشود و کامل به حساب آنها بازميگردد؟