وجود دو مجموعه بي‌مانند از شبيه‌نامه‌ها در گنجينه نسخه‌هاي خطي کتابخانه و موزه ملي ملک، زمينه‌اي مناسب براي پژوهش و بهره‌گيري از اين سندهاي تاريخي در زمينه آيين‌هاي نمايشي، مذهبي و هنر تعزيه در فرهنگ ايراني- اسلامي فراهم آورده است. شبيه‌نامه‌ها از سندهاي مهم شناخت فرهنگ و هويت نمايش ايراني به شمار مي‌آيند.
به گزارش روابط عمومي موسسه کتابخانه و موزه ملي ملک، دو مجموعه از شبيه‌نامه‌هاي خطي به شماره‌هاي 4792 و 4816 در گنجينه نسخه‌هاي خطي کتابخانه و موزه ملي ملک، 149 شبيه‌نامه متعلق به دوره قاجار را دربرمي‌گيرند که نسخه‌اي ديگر از آن‌ها در هيچ مجموعه ديگر خطي در جهان وجود ندارد.
شبيه‌نامه‌ها، سندهايي از يادرفته‌اند؛ بازمانده‌اي از کهن‌دوره فرهنگ کشاورزي و باروري ايرانيان. اين مدارک تاريخي، گستره‌اي فراموش‌شده در بازشناخت ادبيات عاميانه و پيشينه‌اي توان‌مند در پديداري ريشه‌هاي آغازين ادبيات نمايشي ايران به شمار مي‌آيند. گنجينه خطي کتابخانه ملک از سال‌هاي دور، نسخه‌هاي خطي گوناگون گرد آورده است که برخي از آن‌ها يگانه‌اند و نسخه همانند ندارند. از آن ميان، دو مجموعه شبيه‌نامه است که نه تنها نسخه‌اي در ميان کتابخانه‌هاي ديگر ندارند که در ميان مجموعه‌هاي ديگر شبيه‌نامه نيز به دليل شکل و ساختار نگارشي ويژه تاکنون بي‌مانندند. مجموعه 4792، يکي از اين دو مجموعه به شمار مي‌آيد که تاکنون جز فهرست اين کتابخانه در جايي ياد نشده و از آن بهره‌اي گرفته نشده است. اين مجموعه دربرگيرنده 32 شبيه‌نامه است. آنگونه که در پيش‌گفتار آمده است نويسنده کتاب، ميرزا محمدتقي نوري مازندراني است. او را پدر ميرزا حسين نوري، صاحب مستدرک الوسائل دانسته‌اند که خالو و پدر خانم شيخ فضل‌الله نوري بوده است. مجموعه ديگر، نسخه شماره 4816 است که 117 شبيه‌نامه ويراسته، آن را به هم مي‌رسانند و کمابيش بر نظم تاريخي رويدادها گرد آمده‌اند.
رضا کوچک‌زاده کارگردان، نويسنده و پژوهشگر هنرهاي نمايشي، با بهره‌گيري از اين دو مجموعه و همکاري با کتابخانه و موزه ملي ملک، کتاب «فهرست توصيفي شبيه‌نامه‌هاي ملک؛ شبيه‌نامه‌هاي گنجينه خطي موسسه کتابخانه و موزه ملي ملک» را تاليف کرده است. اين کتاب ارزشمند که در پاييز 1391 خورشيدي به کوشش انتشارات سفير اردهال انتشار يافته است، منبعي ارزشمند در مطالعه و پژوهش شبيه‌نامه‌هاي تاريخي به شمار مي‌آيد.
رضا کوچک‌زاده، پژوهشگر و نگارنده کتاب، در اين‌باره مي‌گويد: شبيه‌نامه‌هاي کتابخانه و موزه ملي ملک در ميان مجموعه‌هاي شناخته‌شده در مهم‌ترين کتابخانه‌هاي جهان، ويژگي‌هايي يگانه و کمابيش بي‌مانند دارند. اين شبيه‌نامه‌ها براي «مجموعه» گردآوري، سروده و ويرايش شده‌اند؛ برخلاف مجموعه‌هاي نامي همچون کتابخانه واتيکان، کتابخانه مجلس، مجموعه خودسکو، ليتن و پلي که بيش‌تر نسخه شبيه‌نويسان، شبيه‌گردانان و شبيه‌خوانان را دربرمي‌گيرد و براي اجرا نوشته شده‌اند».
وي مي‌افزايد: همچنين همه شبيه‌نامه‌هاي دو مجموعه کتابخانه و موزه ملي ملک به شکل جُنگ تنظيم شده‌اند که مي‌تواند تاکيدي بر نکته پيشين باشد. مجلس‌هاي اين دو مجموعه همگي کامل‌اند و متني ناقص در ميان‌شان ديده نمي‌شود. به نظر مي‌رسد نگارندگان هر دو مجموعه برآن بوده‌اند در نگارش شبيه‌نامه‌ها نظم تاريخي رويدادها را برقرار سازند».
به گفته اين پژوهشگر، فهرست توصيفي شبيه‌نامه‌هاي ملک، بر اساس نياز شبيه‌پژوهان نظم يافته و به ويژگي‌هاي ريزه‌پردازانه و جزيي‌نگر شبيه‌نامه‌ها در مجموعه ملک پرداخته است.
کتابخانه و موزه ملي ملک، نخستين موزه وقفي- خصوصي ايران و يکي از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخه‌هاي خطي به شمار مي‌آيد که حاج حسين آقا ملک، آن را بنيان نهاده و در سال 1316 خورشيدي بر آستان قدس رضوي وقف کرده است. اين کتابخانه تا سال 1375 خورشيدي در بازار بين‌الحرمين تهران در خانه پدري حاج حسين آقا ملک برپا بود که پس از ساخت بناي تازه در محوطه تاريخي باغ ملي تهران به آنجا جابه‌جا شد.
