با پايان‌يافتن عمليات حفاظتي و مرمتي تابلوي منحصربه‌فرد «ميدان مشق»، اين نقاشي جذاب و يگانه، پس از درنگي يک ماهه، دوباره در تالار آثار اهدايي بانو عزت‌ملک ملک، به ميزباني از گردشگران و جهانگردان در کتابخانه و موزه ملي ملک خواهد نشست. تابلوي ميدان مشق، روزگار تاريخي محوطه کنوني باغ ملي تهران را با حضور ناصرالدين شاه قاجار، ولي‌عهد وي و صدراعظم در کنار قشون حکومتي نشان مي‌دهد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از روابط عمومي کتابخانه و موزه ملي ملک، موقوفه آستان قدس رضوي، تابلوي ميدان مشق، صحنه بازديد ناصرالدين شاه قاجار را به همراه ولي‌عهد و ميرزا حسين خان سپه‌سالار به نمايش مي‌گذارد. تصوير اين سه شخصيت، بسيار بزرگ و در برابر آن‌ها سپاهيان و ديگر اجزاي قشون به تناسب کوچک‌تر ترسيم شده‌اند. گروه‌هاي پياده‌نظام، توپچي‌ها و دسته‌هاي مارش در بخش‌هاي گوناگون به چشم مي‌آيند. هر سه شخصيت اثر، لباس‌هاي نظامي و شمشيرهاي مرصع‌نشان با مدال‌هاي نظامي دربردارند. شاه قاجار کلاه شاهي بر سر دارد و کمربند و شمشير مرصع بسته است . لباس ولي‌عهد اما کاملا به لباس سپه‌سالار شباهت دارد. نقاشي ميدان مشق، به محمدحسن افشار ملقب به نقاش‌باشي و لال‌باشي منسوب است. اين تابلوي منحصربه‌فرد را در اندازه‌اي بسيار بزرگ به درازاي 4 متر و 50 و پهناي 2 متر و 20 سانتي‌متر نقاشي شده است. عمليات حفاظتي و مرمتي اين اثر شگفت‌انگيز که از سه هفته پيش پيش آغاز شده است، به زودي پايان مي‌پذيرد. در اين مدت يک ماهه اجراي عمليات حفاظت و مرمت، بر اساس الگوهاي روزآمد جهاني در اداره موزه‌ها، عکسي به اندازه اصلي اثر، بر جاي آن گذاشته شده بود تا بازديدکنندگان از انجام کارهاي حفاظتي و مرمتي آن آگاهي يابند.
سمانه‌سادات حسينيان، مسوول کارگاه مرمت کتابخانه و موزه ملي ملک و مرمت‌گر تابلوي ميدان مشق درباره فرآيند حفاظتي و مرمتي اين نقاشي برجسته دوران قاجار مي‌گويد: ورني نقاشي‌هاي تاريخي- موزه‌اي بر اساس استانداردهاي جهاني، در شرايط معمول تجديد مي‌شود که گونه‌اي کار حفاظتي به شمار مي‌آيد. اما در شرايط غير معمول به عنوان نمونه هنگامي که آلودگي‌هاي محيطي بر اينگونه اشياي موزه‌اي اثر گذاشته باشند يا با گذر زمان بخش‌هايي از يک تابلوي نقاشي خشک شده يا ترَک خورده باشد، پروژه مرمتي براي آن تعريف و اجرا مي‌شود. آلودگي‌ها يا آسيب‌هاي يادشده مي‌توانند از بهتر ديده‌شده آثار نقاشي جلوگيري کنند.
وي مي‌افزايد: تابلوي ميدان مشق، از جمله آثار منحصربه‌فرد نقاشي در اين گنجينه به شمار مي‌آيد که انجام پاره‌اي کارهاي سريع حفاظتي و مرمتي بر آن ضرورت داشت، از اين‌رو برنامه‌اي کارشناسي در اين زمينه تعريف شد.
حسين شاه‌طاهري، مسوول آتليه عکاسي صنعتي و کارشناس نقاشي در کتابخانه و موزه ملي ملک نيز در بازسازي و موزون‌سازي رنگي پرتره‌هاي تابلوي ميدان مشق همکاري داشته است.
تابلوي ميدان مشق، در اندازه بسيار بزرگ نقاشي شده است، از اين‌رو جابه‌جايي آن به کارگاه مرمت کتابخانه و موزه ملي ملک ممکن نبود، به همين دليل در نزديک‌ترين جا به مکان استقرار و نمايش تابلو در تالار آثار اهدايي بانو عزت‌ملک ملک، يک کارگاه موقت برپا شد. حسينيان در اين‌باره مي‌گويد: پاک‌سازي سطحي تابلو نشان داد اين اثر پيش‌تر مرمت شده است. اکنون فرآيند بازسازي و موزون‌سازي روي آن انجام شده، با استحکام‌بخشي لبه‌هاي اثر، ترک‌هاي پديدآمده بر اثر گذر زمان، برطرف شد. همچنين پس از مرمت نهايي، ورني تابلو نيز تجديد خواهد شد، بدين‌ترتيب تابلوي ميدان مشق، جلا و درخشش خود را بازيافته و سرانجام در مکان اصلي نمايش جاي مي‌گيرد. بازديدکنندگان سپس مي‌توانند به تماشاي آن بنشينند.
محمدحسن خان افشار، نقاش، مُذهب و قلمدان‌نگار ايراني، آنگونه که در کتاب «تقويم تاريخ، فرهنگ و تمدن اسلام و ايران» آمده است، در سده سيزدهم هجري، هم‌زمان با دوران حکم‌راني سه پادشاه قاجار، فتحعلي شاه و محمد شاه و ناصرالدين شاه مي‌زيست و از دربار قاجار لقب «نقاش‌باشي» گرفته بود. ريشه خانوادگي وي به طايفه پرآوازه افشار در اروميه بازمي‌گشت. محمدحسن خان، لال بود اما در آثار خود هيچگاه به اين کاستي جسمي اشاره نکرده، آفريده‌هاي هنري‌اش را با نام نقاش‌باشي افشار امضا کرده است. آقا بيگلر، فرزند وي در يکي از نوشته‌هاي خود به آن کاستي فيزيکي اشاره کرده و چنين رقم زده است «رقم کمترين آقا بگلر ولد عاليجاه محمدحسن آقاي نقاش‌باشي لال افشار في شهر شوال 1263». فرستادگان فرانسوي در اوايل دوران قاجار نيز در زمان حضور چندروزه در تبريز در يادداشت‌هايشان از نقاشي کر و لال ياد کرده‌اند که مردي 40 ساله بوده و در نقش‌بندي تصويرها چيره‌دستي فراوان داشته است. قديم‌ترين اثر وي که رقم نقاش‌باشي دارد به سال 1234 قمري در دوره سلطنت محمد شاه قاجار ترسيم شده است که نشان مي‌دهد لقب نقاش‌باشي را در ميان‌سالي از اين پادشاه گرفته است.
تابلوي ميدان مشق، نمايي از بيرون دروازه‌هاي تهران را در روزگار آغازين حکومت ناصرالدين شاه قاجار را به نمايش مي‌گذارد. بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسين آقا ملک واقف و بنيان‌گذار کتابخانه و موزه ملي ملک، اين تابلوي زيبا و منحصربه‌فرد را در شهريور 1380 خورشيدي به گنجينه برجاي‌مانده از نيک‌انديشي پدر که بر آستان قدس رضوي تقديم شده، اهدا کرده است.
