مسجدي مدفونشده متعلق به اوايل دوره اسلامي که در متون و اسناد تاريخي از آن به عنوان "مسجد ارجان" ياد شده است، توسط باستان‌شناسان در محوطه تاريخي "ارجان" بهبهان از دل خاک بيرون آمد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، احسان يغمايي – سرپرست هيئت کاوش‌هاي باستان‌شناسي ارجان – توضيح داد: شهر ارجان محوطه‌اي بسيار مهمي در دشت ارجان و متعلق به دوره "عيلام نو" است که در آن استقرار انسان وجود داشته است. در عکسهاي هوايي و تصاوير ماهوارهاي تهيه شده از اين منطقه، طرح يک مسجد ديده ميشد، حتي در بررسي متون تاريخي نيز وجود يک مسجد در اين شهر تاييد شده بود.
او با بيان اين‌که براساس مطالعات اوليه روي تصاوير هوايي، آشکار شد که اين بخش از شهر ممکن است بنايي باشد که در متون تاريخي از آن به عنوان "مسجد ارجان" ياد شده، افزود: براي به دست آمدن اطمينان و تطبيق متون تاريخي و دادههاي باستانشناختي، دست به کاوش‌هاي باستانشناختي در اين ناحيه زديم.
وي اضافه کرد: در کاوش‌ها دو ترانشه در محل ايجاد کرديم که در يکي از ترانشهها، وضعيت حياط مسجد و ارتباط آن با رواقهاي پيراموني مسجد بررسي شدندکه خوشبختانه در اين بررسي در وسط مسجد، فضاي مربعي شکلي با دو ورودي به سمت شمال و جنوب به دست آمد که درون اين فضاي مربعي شکل، فضاي مربعي شکل ديگري وجود دارد که هنوز ماهيت اين سازه مشخص نيست.
يغمايي با بيان اين‌که ترانشه ايجاد شده به سمت غرب گسترش داده شد، افزود: پاي ستونهايي از جنس سنگ و ملات گچ که رواق مسجد را تشکيل ميدهند، در ادامه به دست آمد.
او اين نوع ساختار معماري را مخصوص دوره اسلامي دانست و گفت: نکته حائز اهميت براي ما اين بود که چالههايي که در عکسهاي هوايي بر سطح زمين مشخص هستند، جاي ستونهايي است که در دورههاي بعدي غارت شدهاند.
سرپرست هيئت کاوش هاي باستان شناسي ارجان تأکيد کرد: آن چيزي که از مسجد در حال حاضر مشخص است، رواق غربي است که ما بخشي از اين رواق را کاوش کردهايم. در جبهه شرقي اين حياط نيز به شبستان ميخوريم که درآنجا نيز همين چالهها وجود دارند که باتوجه به کاوش‌ها همگي اين چالهها ستون هستند.
او بيان کرد: اين مساجد جزو مساجد قرون اول و دوم هستند که طراحي آنها به سبک خراساني است و به مساجد چهلستوني مشهور هستند و تراکم اين ستونها به دليل همين سبک و شيوه است که براي ايجاد سقف طراحي شدهاند.
اين باستانشناس پيشکسوت افزود: سفالهايي نيز که در کاوش‌هاي اين منطقه به دست آمده، مربوط به قرنهاي دوم تا سوم هجري‌اند، چون عمده آنها شاخصههاي اواخر قرن اول و دوم تا سوم هجري را دارند، بنابراين در پايان فصل اول کاوش ميتوان به صورت نسبي تخمين زد که اين مسجد دستکم مربوط به اوايل دوره اسلامي ( قرن دوم تا سوم هجري) است.
او با اشاره به اين‌که اين اولين کاوش در بخش اسلامي شهر ارجان است، اضافه کرد: بررسي متون، عکسهاي هوايي و بررسيهاي باستان‌شناسي در گذشته، سرنخهايي مبني بر اين‌که مسجد ارجان ممکن است در اين ناحيه باشد داده بود که در نهايت کاوش‌هاي باستان‌شناسي مسجد بودن اين ناحيه را به اثبات رسانيد.
يغمايي رواق، حياط و دو آرامگاه را از جمله عناصر به دست آمده در اين آرامگاه بيان کرد و افزود: براساس شواهد و باتوجه به تدفين اين دو فرد در محوطه مسجد، اين آرامگاهها احتمالا مربوط به دو تن از بزرگان مسلمان ناشناخته هستند.
وي پايان فصل اول کاوش دراين ناحيه را بين ۱۰ تا ۱۵ مرداد اعلام کرد و افزود: قدمت و تاريخ دقيق مسجد در پايان فصلهاي دوم يا سوم کاوش مشخص خواهد شد، چون هر زمان که کتيبه يا سند مکتوبي در محل به دست مي‌آيد، ميتوان تاريخ دقيق مسجد را مشخص کرد که اين موضوع نيز قطعا در اين فصل انجام نمي‌شود.
سرپرست هيئت کاوش ارجان، شناخت ساختار معماري، مقايسه مسجد با ساير مساجد دوره اسلامي و يافتن تاريخ تقريبي مسجد را از جمله اهداف فصل اول کاوش دانست و افزود: باتوجه به شواهد موجود و مسجد بودن اين مکان، اين منطقه به احتمال فرآوان قدمگاه اوليه و راستين امام رضا (ع) بوده است و ايشان در اين مسجد نماز خواندهاند.
او اضافه کرد: يکي ديگر از اهداف کاوش ما نيز بررسي همين موضوع بوده است، چون منطق حکم ميکند اگر آن حضرت به اين شهر آمده باشد در اين محل که مسجد بوده نماز خود را به جاي آورده است. ما نيز فعلا اين فرضيه را قبول ميکنيم تا شواهد بهتري دال بر آن يافت کنيم.