عکسهاي جابجايي حمام «آرتوکلو» در شهرستان جسن‌کيف ترکيه در رسانه‌ها بسياري را شگفت‌زده کرده است. مقايسه اين حمام و حمامي تاريخي در اصفهان شايد نشانه خوبي براي ميزان بالاي گردشگران ترکيه باشد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از مهر, به تازگي خبر و عکسهاي جابجايي حمام «آرتوکلو» در شهرستان جسن‌کيف استان باتمان ترکيه در رسانه‌ها بسياري را شگفت‌زده کرده است. اين حمام که با آب‌گيري سد «ايليسو» به زير آب مي‌رفت، با تلاش مسئولين منطقه به‌طور کامل و دُرُسته از جايش بيرون آورده و بر روي چندين دستگاه کِشَنده مدولار، جابجا شد تا از خطر نابودي در امان باشد. اين حمام تاريخي بيش از پنج سده عمر داشت و وزنش 1600 تن بود.
مسئولين ترکيه از اين دست کارها زياد مي‌کنند. چندي پيش يک اثر تاريخي ديگر هم در همين منطقه و به همين روش جابجا شده بود. هنگامي که ملي‌گرايي و ميهن‌دوستي براي ترکيه‌اي‌ها ارزشمند باشد، بنابراين هر بخشي از تاريخ و هر بناي تاريخي هم براي‌شان ارزشمند خواهد بود. بيهوده نيست که جزو کشورهاي کامياب در زمينه گردشگري است.
حال اين رفتار را با رفتار مسئولين کشور خودمان در برخورد با بناهاي تاريخي مقايسه کنيم. اندوهبار است. بگذاريد نمونه‌اي مشابه بياورم: حمام «خسرو آغا» در شهر اصفهان. اين نمونه را از آن جهت مي‌آورم که پانزده سال پيش و در دوره دانشجويي، به‌عنوان موضوع پژوهشي درس «فرهنگ و توسعه» آنرا انتخاب کرده و زواياي گوناگونش را بررسي کرده‌ام.
خسرو آغا از خواجگان دربار شاه سليمان صفوي بود که در کنار برادرش، علي قلي آغا، حمامهاي زيبايي در اصفهان بنا کردند. حمام خسرو آغا در نزديکي ميدان نقش جهان، روزگاري يکي از زيباترين حمامهاي اصفهان بود. اما در سال 1374 و به بهانه ساخت خيابان حکيم، بدون مجوز قانوني و برخلاف انتقادات و اعتراضات سازمان ميراث فرهنگي، دوستداران ميراث فرهنگي و مردم اصفهان، آنرا ويران کردند. آن هم در حالي‌که يک اثر ثبت‌شده ملي بود.
حکايت ويران کردن اين حمام، بسيار جانسوز و البته تکراري است. در سالهاي آغازين انقلاب، عده‌اي به تصور اينکه اينجا مرکز فسادي بوده است ديوارش را فرو مي‌ريزد. ميراث فرهنگي تلاش مي‌کند حمام را بازسازي نمايد، اما شهرداري اصفهان و در رأس آن، عظيميان به‌عنوان شهردار وقت، به بهانه کاهش ترافيک در منطقه، تصميم به ايجاد خيابان حکيم مي‌گيرد و بنابراين اجازه بازسازي را به ميراث نمي‌دهد. اين خيابان دقيقا بايد از ميان حمام تاريخي خسرو آغا بگذرد! ميراث فرهنگي اصفهان مخالفت مي‌کند؛ اما در نيمه شب 23 فروردين 1374، به يکباره برق خيابان سپه قطع شده و سپس چند دستگاه لودر متعلق به شهرداري، به محل آمده و حمام را ويران مي‌کنند. فردا صبح شهرداري از ماجرا اظهار نا آگاهي مي‌کند. کارشناسان ميراث فرهنگي براي گردآوري ويرانه‌هاي حمام (آثاري همچون کاشي‌ها، تزئينات، سنگابه و…) به آنجا مي‌روند، اما شهرداري با قلدري تمام حتي اجازه اين کار را هم نداده، کارشناسان را از محوطه بيرون کرده، ويرانه‌ها را بار کاميونها نموده و مي‌برد.
اکنون پس از 23 سال، مشخص شده خيابان حکيم نه تنها نتوانسته از ترافيک منطقه بکاهد، بلکه تنها حمام و بازار تاريخي آنجا را ويران کرده است. حالا قرار است ويرانه‌هاي حمام دوباره بازسازي شود. کساني که گذرشان به اصفهان و ميدان نقش جهانش افتاده باشد، حتما ويرانه‌هاي اين بنا را در نبش خيابانهاي سپه و حکيم ديده‌اند. اکنون درستي سخن کارشناسان مشخص شده و قرار است دوباره براي بازسازي اين حمام تاريخي، هزينه شود. يکي از ويژگيهاي حمام خسرو آغا، تزئينات داخلي آن بود که پس از تخريب، همگي از بين رفتند و اکنون در بازسازي، ديگر خبري از آنها نخواهد بود.
هزينه اين بازسازي دوباره از جيب مردم اصفهان و بلکه کل ايران است. يکبار ميراث‌شان را بدون هيچگونه پاسخگويي‌اي ويران کردند. حالا دوباره با پول خودشان که از بيت‌المال برمي‌دارند، مي‌خواهند آنرا بازسازي کنند. اما هيچ کسي شهردار و مسئولين شهرداري وقت اصفهان که با گردن‌کشي و قانون‌گريزي اين حمام را ويران کردند، مجازات نمي‌کند.
همين رويداد ويران کردن حمام توسط شهرداري و به بهانه محل فساد بودن، 20 سال پس از ويران کردن حمام خسرو آغا دوباره تکرار شد و اين بار در دي ماه 1394 حمام «حاج کاظم» در خيابان مسجد سيد را ويران کردند. مدير منطقه يک شهرداري اصفهان که نام خانوادگي «فرهنگ» را يدک مي‌کشيد، در گفتگو با رسانه‌ها مدعي شد که اين حمام ارزش تاريخي نداشته و او هم از ثبت ملي شدنش آگاه نبوده است!
اصولا شهرداري‌ها در ايران جزو درآمدزاترين نهادها، بر باد دهنده‌ترين نهادها، گردن‌کش‌ترين نهادها و دشمن‌ترين نهادها عليه ميراث فرهنگي‌اند. همين شهرداري اصفهان يکي از بهترين نمونه‌هاست که اوج رفتارهاي ضد ميراث فرهنگي‌اش در دوره سقائيان‌نژاد بود. کسي که عليرغم احکام دادگاه‌ها، برج جهان‌نما را در نزديکي ميدان نقش جهان ساخت و وقتي يونسکو تهديد به خروج نام اين ميدان از ليست ميراث جهاني کرد، سيصد ميليارد تومان از ميراث فرهنگي گرفت تا طبقات بالايي اين برج را ويران کند. آن هم سيصد ميليارد تومان از بودجه سازماني که خودش هميشه با مشکلات مالي براي ميراث فرهنگي‌مان روبروست.
همچنين است برج جهان‌نمايي که سالها از ساختش مي‌گذرد، اما بسياري از فروشگاه‌ها و واحدهايش خالي است و خودش هرگز نتوانسته جايگاهي در شهر اصفهان بيابد. همين آقاي سقائيان‌نژاد بود که باز هم با وجود همه مخالفتها و احکام صادره، تونل متروي اصفهان را از زير چهارباغ و سي و سه پل گذراند تا دستگاه حفاري‌اش نهايتا به پايه سي و سه پل برخورد کند و به آن آسيب بزند. ده‌ها برخورد ضد ميراث فرهنگي ديگر هم از همين آقاي سقائيان‌نژاد سر زد که صدها و بلکه هزاران ميليارد تومان هزينه بر دست مردم اصفهان گذارد. اما دست آخر بدون اينکه به کسي پاسخگو باشد ، پس از يازده سال ويرانگري در اصفهان، با سلام و صلوات بدرقه شد تا سکان شهرداري شهر قم را در دست بگيرد.
اين تنها گوشه‌اي از بلاهايي است که بر سر ميراث فرهنگي اصفهان، به‌عنوان گردشگري‌ترين شهر ايران آمده؛ و آب هم در دل مسئولين تکان نخورده است. بعد گلايه مي‌کنيم که چرا ايرانيان گردشگري ترکيه را رونق مي‌بخشند، نه گردشگري خود ايران را. هرگاه مسئولين ما از مسئولين ترکيه درس گرفتند و ميراث‌داران خوبي براي فرهنگ سرزمين‌مان بودند، مي‌توانند گلايه‌مند باشند.