«گروه مطالعات معماري ايران» در نخستين نشست از سلسله سمينارهاي «تجربيات مطالعات معماري و شهرسازي ايران» در نيمسال اول تحصيلي ۱۳۹۷-۹۸، روز دوشنبه ۱۶ مهرماه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ در سالن قطب علمي فناوري پرديس هنرهاي زيبا دانشگاه تهران، ميزبان «اميرحسين صالحي» بود که ايشان با طرح موضوع «بازنمايي موجودات زنده انتزاعي در تزيينات گچي معماري مذهبي» به سخنراني پرداختند.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از روابط عمومي انجمن مطالعات معماري ايران، موضوع سمينار در دو بخش ارايه شد. در بخش نخست «صورتهاي انتزاعي در بناهاي مذهبي» و بخش دوم «کتيبههاي صورتدار». محدوده پژوهش مورد نظر در «شمال شرق ايران فرهنگي» يا به تعبيري ديگر ناحيه «خراسان بزرگ» و «قومس باستان» بود. آنچه در وهله نخست قابل توجه است، بيميلي و عدم بازنمايي موجودات زنده در تزيينات بناهاي مذهبي است که به عنوان يکي از اصلهاي هنر مذهبي در دوره اسلامي به شمار ميرود. به طور کلي در معماري بناهاي مذهبي شاهد نقشهاي هندسي، کتيبهاي يا نقوش گياهي انتزاعي هستيم. اما براساس پژوهشها و بررسيهاي انجام گرفته، شاهد صورتهاي انتزاعي و کتيبههاي صورتداري خواهيم بود که در کتيبههاي بناهاي مذهبي نقش بستهاند. از اين رو، اين نقشها در بناهايي مانند مسجد بايزيد بسطام، مسجد جامع بسطام، مسجد جامع سمنان، مسجد جامع نايين و مسجد جامع فريومد توسط دکتر اميرحسين صالحي بررسي شدند.
ويژگيهايي نيز از اين نقشمايهها شناسايي شد. در صورتهاي انتزاعي، نقش موجودات داراي سر بودند اما پيکره و بدن در آن ديده نميشد. نوع موجودات نيز نامشخص و بيشتر صورتها مربوط به دوره ايلخاني هستند که احتمال ميرود در پيوند با انديشههاي اهل تصوف باشد. کتيبههاي صورتدار نيز از قرن چهارم ديده ميشود که به نظر ميرسد ارتباط نزديکي با خلفت موجودات توسط خداوند و آيه «الله خالق کل شي» دارد. همچنين اين نقشها، همزمان و هممکان با فرقه کراميه آغاز شده است و در اين فرقه اعتقادي وجود داشت که بر جسم داشتن خداوند دلالت ميکند.