منير شاهرودي فرمانفرمائيان، هنرمند نقاش شامگاه گذشته در سن ۹۷ سالگي دار فاني را وداع گفت.
منير شاهرودي فرمانفرمائيان، هنرمند نقاش و از پيشگامان هنر مدرن ايران شنبه (۳۱ فرودين ماه) به دليل کهولت سن در منزل شخصي خود درگذشت.
اين خبر به تأييد يکي از نزديکان اين بانوي هنرمند رسيده است که خواست نامي از وي برده نشود.
زندهياد فرمانفرمائيان که در سال ۱۳۰۱ خورشيدي در شهر قزوين متولد شده بود، از هنرمندان تأثيرگذار عرصه هنرهاي تجسمي بود و آثار هنري ماندگاري را دوران حيات، از خود به جاي گذاشت.
کامبيز صبري، هنرمند مجسمهساز نيز با انتشار پيامي در صفحه شخصي خود در اينستاگرام، بخشي از شعر فروغ فرخزاد را منتشر و درگذشت زندهياد فرمانفرمائيان را تسليت گفته است.
او با انتشار تصويري از اين زندهياد فرمانفرمائيان نوشته است: «به مادرم گفتم تمام شد، گفتم هميشه پيش از آنکه فکر کني اتفاق ميافتد، بايد براي روزنامه تسليتي بفرستيم.»
گالري آنلاين درگذشت اين بانوي هنرمند را به جامعه هنرهاي تجسمي تسليت مي گويد.
فرمانفرمائيان در سال ۱۳۰۱ خورشيدي در شهر قزوين زاده شد. هشت ساله بود که به همراه پدرش که نماينده مجلس شده بود، به تهران آمد. سرگرمي پدر «طراحي فرش» و اداره يک «کارگاه قاليبافي» بود. منير از بچگي به نقاشي گلها علاقهمند بود. سپس در دانشکده هنرهاي زيباي تهران (۱۹۴۴–۱۹۴۶) تحصيل کرد. در همين سالها يک تاريخ هنرنويس و باستانشناس آمريکايي توجه او را به خطوط و فرمهاي پرلطف و خوشترکيب و ساده اشياي باستاني جلب کرد. بهزودي تصميم گرفت به پاريس برود که مرکز هنرهاي آوانگارد در اوايل قرن بيستم بود، اما آشنايي با دوستاني از جمله منوچهر يکتايي نقاش و شاعر که بعدها با او ازدواج کرد، مسير او را عوض کرد. در سال ۱۳۲۴ با قايق بخاري در جريان جنگ جهاني دوم عازم ايالات متحده شد و به مدت سه سال در مدرسه طراحي پارسونز در رشته تصويرسازي مُد (۱۹۴۶–۱۹۴۹) و دانشگاه کرنل (۱۹۴۸–۱۹۵۱) به تحصيل پرداخت. در اواسط دهه ۱۳۳۰ بهعنوان تصويرگر مُد براي نشرياتي چون تاون، کانتري، و گلامور طرح لباس ميکشيد و بهعنوان گرافيست تجاري و طراح مُد براي فروشگاههاي بزرگ کار ميکرد. در همين زمان بود که اندي وارهول را ملاقات کرد. اين دوستي ادامه يافت و بعدها، وارهول يکي از تابلوهاي سيلک اسکرين مجموعه مرلين مونرو را به منير هديه کرد. منير فرمانفرمائيان پس از جدايي از منوچهر يکتايي نقاش و شاعر معاصر، با ابوالبشر فرمانفرمائيان، دانشجوي حقوق دانشگاه کلمبيا ازدواج کرد و نام خانوادگي او را بهعنوان نام هنري خود برگزيد. منير فرمانفرماييان و يکتايي يک دختر به نام نيما يکتايي فرمانفرماييان دارند. منير و ابوالبشر فرمانفرماييان هم دختري به نام زهرا دارند.
بعد از غيبتي ۱۳ ساله، در ۱۳۳۶ (۱۹۵۷) به ايران بازگشت. برخي از آثار او در دوسالانه ونيز، ۱۹۵۸ به نمايش درآمد. يک نقاشي انتزاعي از او که در نخستين دوسالانه تهران در سال ۱۳۳۷ به تماشا درآمد، مدال طلا را براي او به ارمغان آورد. در دو دهه بعد از ازدواج، سفرهاي متعددي به مناطق مختلف ايران کرد و در همين سفرها با فرهنگ و هنر بومي و سنتي ايران آشنا شد. اين سفرها همچنين سبب شد او مجموعهاي شامل بيش از ۶۰ نقاشي قهوهخانهاي، بيش از هزاران قطعه نقاشي پشت شيشه، انبوهي از جواهرات نقرهاي ترکمنها، تعدادي در، قابهاي پنجره و پانلهاي ديواري نقاشيشده گردآوري کند. در چهارمين دوسالانه تهران در سال ۱۳۴۳، بار ديگر يک نقاشي انتزاعي از او به تماشا درآمد و با همان اثر در دوسالانه ونيز آن سال نيز شرکت کرد. سال بعد، در «نمايشگاه پاله دو کنگره» در مونت کارلو شرکت کرد و نمايشگاهي به همراه پرويز تناولي در «انجمن فرهنگي ايران و ايتاليا» برپاکرد. در سال ۱۳۴۵ در پنجمين دوسالانه تهران، يکي از نقاشيهاي پشت شيشهاش (Reverse glass painting) به نمايش درآمد. در اواخر دهه ۴۰ خورشيدي بود که منير به سبک ويژه خودش رسيد که ترکيب تکنيک قديمي نقاشي پشت شيشه، آينهکاري، خاتمکاري و هندسه اسلامي و طراحي معمارانه بود. تا پيش از منير کسي اين نمونه کار را بهعنوان اثر هنري مستقل ارائه نکرده بود. در اين سالها منير چند اثر آينهکاري براي اماکن عمومي ساخت که از آن جملهاند: «پانلهايي بزرگ براي هتل لاله»، «دو آينه بزرگ براي فرهنگسراي نياوران»، «يک پانل اتاق خواب در کاخ نياوران»، «يک مجسمه براي باغ موزه فرش» و آثاري براي خانههاي خصوصي. انقلاب ۱۳۵۷ نقطه آغازين اقامت ۲۶ ساله او در نيويورک را رقم زد.
پس از انقلاب خانه و بسياري از آثارش مصادره شد، ناگزير بار ديگر راهي نيويورک شد و بار ديگر کارش را آنجا از سر گرفت. در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴) با بازگشت دوباره به ايران استوديوي خويش را گشود و بر روي آثاري که در دهه ۷۰ ارائه داده بود، متمرکز شد. براي نخستين بار پس از انقلاب، اثر حجمي از منير فرمانفرمائيان با عنوان «آب روشنايي است» در «نمايشگاه باغ ايراني» به نمايش درآمد. منير فرمانفرمائيان تنها هنرمندي است که در ۴۰ سال اخير از ترکيب آينهکاري، اشکال هندسي، نقشمايهها و نقاشي پشت شيشه استفاده کرده تا آثار مدرن خود را خلق کند. سبک متمايز او، که در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ شکل گرفت، از پيوندهاي قوي و عميق با کشورش و کارآموزي در نيويورک پديد آمدهاست. در سال ۲۰۱۵، فرمانفرمائيان نخستين هنرمند ايراني شد که آثارش در يک نمايشگاه انفرادي در موزه گوگنهايم به نمايش درآمد. در ۲۴ آذر ۱۳۹۶ تالار دائمي منير فرمانفرمائيان در باغموزهٔ نگارستان افتتاح شد. فرمانفرماييان در سال ۲۰۱۵ به عنوان يکي از ۱۰۰ زن بيبيسي معرفي شد.
منير بدون شک هندسهگراترين هنرمند عصر حاضر ايران است که مجموعه آثارش در بيش از نيم قرن، پيوسته ميان اشکال منظم و ريتميک هنرهاي سنتي و رويکردهاي انتزاعي مدرنيستي سير کردهاست.
هنر او در نگاه اول بر دو اصل نقوش تزئيني و آينه استوار است و واضح است که او اين اصول را از هنرهاي سنتي و صنايع مستظرفه ايراني برگرفته و به هنر آينهکاري وامدار است. ولي در نگاهي عميقتر ميتوان به اين موضوع پي برد که جوهر دروني هنر منير هندسه است نه تزئينات و آينه.او هنگامي که به عنوان هنرمند از آثارش صحبت ميکند بيش از هرچيز به پيچيدگيهاي هندسي در کارش اشاره ميکند:
"هندسه مرا به زادگاهم برگرداند، به مربع، مثلث و دايره، به مشاهدات کودکي من از تجربه حضور در ميان زيبايي برآمده از اين مرز و بوم. همه چيز برايم معناي تازهاي يافت؛ مکعب، استوانه و منشور"
