يک هنرمند پيشکسوت معتقد است، فضايي که در اختيار غرفه ايران در بينال ونيز گذاشته شده، حضور بخش خصوصي به‌عنوان اسپانسر، کيوريتوري يک ايتاليايي در غرفه‌ي ما و حضور برخي هنرمندان از کشورهاي خاورميانه در کاروان ايران، از نکته‌هاي قابل توجه در اين دوره‌ي بينال ونيز است که نتيجه‌هاي خوب و بد مي‌تواند داشته باشد.
ايرج اسکندري در گفت‌وگو با خبرنگار بخش هنرهاي تجسمي ايسنا درباره‌ي حضور ايران در دوسالانه ونيز، يادآوري کرد: ايران تا کنون در شش دوره از دوسالانه ونيز حضور داشته و امسال هفتمين‌بار است که در اين رويداد شرکت مي‌کند. وجه تمايز حضور ايران در ونيز 2015 با دوره‌هاي گذشته را مي‌توان از چند جنبه بررسي کرد.
او در اين‌باره توضيح داد: يکي از اين جنبه‌ها مساحت و فضايي است که در اختيار غرفه ايران گذاشته شده است که مسوولان برگزاري اين مساحت را حدود 2000 مترمربع اعلام کردند. مسأله بعد، حضور بخش خصوصي به‌عنوان اسپانسر در اين اتفاق است و اين‌که يک ايتاليايي، کيوريتور غرفه ايران است. حضور برخي هنرمندان از کشورهاي خاورميانه در کنار هنرمندان ايراني، از ديگر موارد قابل توجه در اين دوره‌ي بينال ونيز است. همه اين‌ها مي‌تواند از جنبه‌هايي خوب باشد و از جنبه‌هاي ديگر، آسيب‌هايي را متوجه حضور ايران در دوسالانه ونيز کند.
او به آسيب‌هاي ورود بخش خصوصي به اين عرصه اشاره کرد و گفت: دوسالانه ونيز از سوي کشورها به‌عنوان يک امر «ملي» قلمداد مي‌شود و سياست‌هاي راهبردي در زمينه فرهنگ و هنر در اين زمينه مورد توجه است. اين‌که اين مقوله را به بخش خصوصي واگذار کنند، قاعدتا انتظارهايي را درپي خواهد داشت. بخش خصوصي دغدغه سياست‌هاي راهبردي يک کشور را ندارد. البته ممکن است در مواردي و براساس قرارداد، کارهايي را انجام دهد اما در وهله نخست، طبيعتا به‌دنبال منافع خودش است. بنابراين فکر نمي‌کنم با ورود بخش خصوصي به اين عرصه، به چشم‌انداز مطلوبي در بينال ونيز برسيم.
اسکندري ادامه داد: فرهنگ کشور و سياست‌هاي کلي در زمينه هنر را نمي‌توان به مناقصه گذاشت. آقاي مارکو منگوتزو – يکي از کيوريتورهاي غرفه ايران – تا چه حد درباره‌ي هنر معاصر ايران اطلاعات و اشراف دارد؟ البته من خودم چند سال پيش از او دعوت کردم تا در موزه هنرهاي معاصر سخنراني کند اما حالا اين‌که او به عنوان کيوريتور در کنار ايران حضور دارد، جاي سوال دارد.
اين هنرمند ييشکسوت همچنين بيان کرد: بعد از فروپاشي شوروي، يک تز با محوريت حمايت و هدايت هنر خاورميانه توسط غرب در منطقه مطرح شد و پيرو آن، اتفاقاتي در کشورهاي عربي و ايران افتاد. حراجي‌هاي بين‌المللي و گالري‌هايي در کشورهاي عربي و جنوب خليج فارس راه افتادند که هدف آن‌ها بزرگ کردن هنرمنداني بود که با سياست‌هاي آن‌ها همسو بودند. احساس مي‌کنم حضور منگوتزو در کنار ايران در ونيز، ادامه‌ي همين جريان است. آن‌ها به‌دنبال اهداف خودشان هستند نه اجراي سياست‌هاي فرهنگي کشور، بنابراين من به اين موضوع خوش‌بين نيستم.
اسکندري در بخش ديگري از سخنانش، به لزوم اختصاص بودجه از طرف دولت براي حضور در ونيز اشاره و اظهار کرد: وجه اقتصادي در اين دوره از دوسالانه خيلي مورد توجه قرار گرفته است. ما در ايران افرادي را داريم که از قِبل سرمايه‌هاي بادآورده، در بخش فرهنگ و هنر سرمايه‌گذاري مي‌کنند. اسپانسري که وارد کار مي‌شود و مي‌خواهد حضور ايران در ونيز را به‌دست بگيرد قطعا منافع اين سرمايه‌داران و نوکيسه‌ها را در نظر خواهد داشت و کارش را با آن‌ها هماهنگ مي‌کند.
اين هنرمند افزود: متأسفانه تا وقتي که اختيار در دست بخش خصوصي باشد، ايران با فرهنگ 2500 ساله‌اش نمي‌تواند در اين اتفاق به خوبي ظاهر شود. اين‌که دولت به بهانه‌ي کمبود بودجه، اسپانسر از بخش خصوصي بياورد يا از يک کيوريتور خارجي دعوت کند، اتفاق خوبي نيست.
او به حضور خودش در يکي از دوره‌هاي دوسالانه ونيز اشاره کرد و گفت: سال 1353 که من به‌عنوان هنرمند در ونيز حضور داشتم، در غرفه فرانسه فقط پرچم اين کشور را که نشان‌دهنده‌ي اقتدار سرزمين‌شان بود، نصب کرده بودند. اين «بازي بزرگ» کجا ريشه دوانده است؟ يادم هست در نمايشگاهي که در خارج از ايران برپا شد، يک هنرمند پرچم ايران را آلوده کرد، به اين معنا که فضاي ايران آلوده است! اثر اين هنرمند بعدها در حراجي کريستي به قيمت قابل توجهي خريده شد، اين يعني توهين به کيان مقدس ايراني.
اين هنرمند نقاش با بيان اين‌که در زمينه هنرهاي تجسمي مقهور انتخاب حراجي‌هاي بين‌المللي شده‌ايم، گفت: ونيز امسال نقطه اوجي براي اين خودباختگي است. در اين «بازي بزرگ» تفکر اقتصادي زير سايه سنگين انتخاب‌ها گذاشته شده است. چيزي که در تمام اين سال‌ها نتيجه‌اي به‌جز وابستگي نداشته است. دولت بايد در اين زمينه سرمايه‌گذاري کند. چطور ممکن است بودجه‌اي وجود نداشته باشد؟ وزارت ارشاد هر سال براي نمايشگاه‌هاي بزرگ در تهران خرج مي‌کند، اين قضيه (بينال ونيز) خيلي مهم‌تر است. نبايد اجازه داد که افرادي از بخش خصوصي وارد فضاهاي اقتصادي هنر شوند و از قِبل رويدادهايي مثل دوسالانه ونيز براي خودشان کيسه بدوزند. ما در اين دوسالانه، هنر و خلاقيت را تابع سرمايه کرده‌ايم، در حالي که بايد بيش از اين قدرش را بدانيم.
اسکندري که در گذشته، عضوي از هيئت انتخاب هنرمندان ايراني براي حضور در دوسالانه ونيز بوده درباره‌ي نحوه‌ي انتخاب هنرمندان، گفت: در آن دوره، يک شورايي در وزارت ارشاد وجود داشت که سه نفر را به‌عنوان هنرمند انتخاب کرد. براي دوسالانه‌ي امسال نيز انتخاب 40 هنرمند اتفاق خوبي است، اما بايد ديد از فضا چطور استفاده مي‌شود. احساس من اين است که سرمايه‌دارها بهره اصلي را مي‌برند. همان سالي که من آنجا بودم به معاونت هنري پيشنهاد شد که ايران نيز مثل کشورهاي ديگر، يک سوله بخرد. ما در بينال‌هايي که قبل از انقلاب در آن‌ها شرکت کرديم شاهد دستاوردهاي خيلي خوبي بوديم. امسال که با خيلي از هنرمندان صحبت کردم، از وضعيت برنامه‌ريزي و انتخاب شورا براي حضور ايران در ونيز ناراضي و معتقد بودند، يک عده در پشت صحنه نقشه مي‌کشند که از اين امکان که در اختيار دولت است، براي خودشان استفاده کنند.
او ادامه داد: در دوره‌اي که من عضو هيئت انتخاب آثار هنرمندان بودم، به ما گفته شد که يک آپارتمان با مساحت کم در اختيار داريم و ما با توجه به اين فضا سعي کرديم هنرمنداني را انتخاب کنيم که خلاقيت داشته باشند و هنرشان تأثيرگذار باشد، ضرري براي مملکت نداشت؛ اما با توجه به وضعيت امسال احساس مي‌کنم ما اين «بازي بزرگ» را از پيش باخته‌ايم.
اسکندري همچنين درباره‌ي شعار دوسالانه ونيز نيز گفت: هر سال شعاري از طرف دوسالانه براي هنرمندان در نظر گرفته مي‌شود که براساس آن اثر ارائه کنند، اما من احساس مي‌کنم هر کسي براساس آن شعار جلو برود، بازنده است. آن‌ها مي‌خواهند با اين تله، ميزان خلاقيت هنرمندان را بسنجند. به نظرم هنرمندان بايد کار خود را بکنند. نکته ديگر، توجه هنرمندان و فضاي دوسالانه به تکنولوژي‌هاي جديد است. معتقدم ديگر نمايش تابلو در يک غرفه، خيلي جذابيت ندارد.
اين هنرمند در پايان اضافه کرد: امسال نمايشگاهي در گالري «اثر» از چيدمان رضا لواساني برگزار شد که متأسفانه به آن توجهي نشده است. جاي اين هنرمندان خلاق در دوسالانه ونيز خيلي خالي است. نبايد به برخي از افراد اجازه داد که در سايه اصلاحات، کار خود را پيش ببرند و کلاه گشادي بر سر هنرمندان واقعي اين کشور بگذارند.
به گزارش ايسنا، دوسالانه يا بينال ونيز (Biennale di Venezia) نمايشگاهي شامل آثار هنري معاصر است که هر دو سال يک‌بار (در سال‌هاي فرد) در شهر ونيز ايتاليا برگزار مي‌شود. نخستين دوره‌ي اين دوسالانه در سال 1895 ميلادي برگزار شد و امسال پنجاه‌وششمين دوره‌ي اين دوسالانه از 15 ارديبهشت‌ماه در ايتاليا برپا مي‌شود.
ايران بعد از انقلاب در شش دوره از اين دوسالانه حاضر بوده است و امسال هفتمين حضور خود را با تغييراتي در فضاي غرفه و تعداد هنرمندان و همچنين مليت آن‌ها تجربه مي‌کند. براساس اعلام قرار است 49 هنرمند از طرف ايران در اين دوسالانه حضور يابند که در کنار 30 هنرمند ايراني، 19 هنرمند از کشورهاي جمهوري آذربايجان، افغانستان، عراق، پاکستان و هند خواهند بود.