پيوند هنر و رنج در نمايشگاهي در ژنو

تابلوي "پناهجو" اثر فليکس نوزباوم در سال ۱۹۳۹ او يک آلماني يهودي تبار بود و در سال ۱۹۴۴ همراه با تمام اعضاي خانواده اش در اردوگاه آشويتس به قتل رسيد

�

نمايشگاه کاملا متفاوت و نوآورانه اي از آثار هنري در موزه صليب سرخ شهر ژنو برپا شده که هدف آن نشان دادن رابطه هنرمندان با رنج است.

در اين نمايشگاه که با عنوان "همه چيز انساني" برگزار مي شود، آثاري به نمايش گذاشته شده که به شکلي بسيار برجسته و دلخراش رنج و مصيبتي را که انسانها طي ۱۰۰ گذشته به يکديگر تحميل کرده اند، نشان مي دهند.

اين نمايشگاه با آثاري مثل طرح هاي سياه قلم اوتو ديکس از زندگي در سنگرهاي جبهه هاي جنگ جهاني اول تا مونتاژ عکاسي از صحنه هاي جنگ عراق، نتيجه همکاري موزه صليب سرخ و موزه هنرهاي مدرن و معاصر شهر ژنو (مامکو) است.

راجر مايو، مدير موزه صليب سرخ، معتقد است که برگزاري چنين نمايشگاهي در شهر ژنو بسيار بجاست چون دفتر مرکزي بسياري از نهادهاي سازمان ملل متحد و همين طور مرکز صليب سرخ جهاني در اين شهر قرار دارند.

ژنو در عين حال محل تولد و امضاي پيمان بين المللي نظارت بر رفتار دولتها در زمان جنگ، يعني کنوانسيون ژنو است.

راجر مايو مي گويد: "ما بايد رنج ها و مصيبتي را که افراد بشر به يکديگر تحميل مي کنند نشان دهيم. در مقاطع تاريک و مصيبت بار تاريخ بشر برخي چشم خود را بر اين فجايع مي بندند ولي برخي ديگر وارد عمل مي شوند و دخالت مي کنند. به عنوان مثال داوطلبان و نهادهاي بشر دوست جزو کساني هستند که واکنش فعال نشان مي دهند. برخي از هنرمندان نيز واکنش فعال دارند و با زبان هنري ويژه خود اين شرايط دشوار را ثبت مي کنند. ما مي خواهيم همين موضوع را در اين نمايشگاه نشان دهيم."

 

 

برخي از هنرمندان در آثارشان خشم و اعتراض خود به خشونت و سرکوبي را که در محيط اطراف آنها اتفاق مي افتد نشان داده اند.

به عنوان مثال "بانوي گريان" اثر پابلو پيکاسو، شاهدي است از خشم اين هنرمند از آنچه که در جريان جنگ داخلي اسپانيا بر سر هموطنانش آمد.

برخي ديگر از آثار اين نمايشگاه جنبه هاي شخصي قوي تري دارند و رنج و دردي را که خود هنرمند متحمل شده است نشان مي دهند.

به عنوان نمونه مجموعه اي از تابلوهاي نقاشي نيکلاي گتمن شاهدي از زندگي در گولاگ هاي دوران استالين است، جايي که اين نقاش اوکرايني هشت سال از عمر خود را در زندان گذراند.

وجود اين تابلوها که در دهه پنجاه ميلادي خلق شده اند در سال ۱۹۹۳ کشف شد و با گنجاندن آنها در اين نمايشگاه اولين باري است که در اروپا به نمايش گذاشته مي شوند.

 

 

نيکلاي گتمن را به خاطر نقاشي هايش "سولژنيتسين هنر" لقب داده اند. کارهاي او جزو معدود آثار بصري است که شرايط گولاگ يا اردوگاه‌هاي کار اجباري حکومت شوروي در دوران استالين را به تصوير کشيده اند.

يکي ديگر از آثار شاخص اين نمايشگاه يکي از تابلوهاي نقاشي فليکس نوزباوم نقاش آلماني يهودي تباري است که در سال ۱۹۴۴ و در ۳۹ سالگي در اردوگاه آشويتس همراه همسر و اکثر اعضاي خانواده اش به قتل رسيد. اين تابلو با عنوان " پناهجو" در سال ۱۹۳۹ و دوراني که اين هنرمند از آلمان نازي گريخته بود کشيده شده است.

برخي از آثار جديدتري که دراين نمايشگاه به معرض ديد گذاشته شده اند چيدمان هاي ويدئويي‌اند- مثل يکي از کارهاي ليلا عبدل به نام "خانه سفيد" که تصوير فشرده اي است از ويراني کشور زادگاهش افغانستان و در آن زني در ميان خرابه هاي خانه اش تنها ديوارهايي را که سالم باقي مانده اند با رنگ سفيد مي کند.

اين نمايشگاه بازديد کنندگان فراواني را به خود جلب کرده ولي بايد گفت که ديدن چنين آثاري چندان ساده نيست. برخي از اين آثار رنج و مصيبت انسانها را چنان صريح و دلخراش نشان مي دهند که گاهي اوقات مي خواهيد چشمان خود را ببنديد.

 

 

بدون شک چنين آثاري براي کودکان مناسب نيست و برخي از اين آنها به قدري دلخراشند که نمي توانند در رسانه ها نشان داده شوند.

راجر مايو، مدير موزه صليب سرخ در ژنو، نيز اذعان دارد که ديدن اين آثار دشوار است و مي افزايد: "کار اصلي موزه برخورد با جنبه هاي دشوار زندگي انساني است و همه اينها آثار هنري بسياري ارزشمندي هستند، آثاري که نه فقط از منظر هنري بلکه به خاطر نشان دادن حوادث مهم در زمانه خود ارزش زيادي دارند."

"به يادآوردن و به خاطر سپردن اين حوادث مهم است و مي توان آنها را به شکل ديگري به غير از کتاب و يا عکاسي و فيلمهاي مستند به خاطر سپرد و اين نشان دادن آن در قالب آثار هنري است."

هنر شادي آفرين

کريستيان بارنارد، مدير موزه هنرهاي مدرن و معاصر ژنو، معتقد است که هنر صرفا ابزاري براي نشان دادن زيبايي و تنها وظيفه آن القاء احساسات مثبت مثل شادي نيست.

او مي افزايد: "اگر به هنر قرن بيستم فقط به آثار هنرمنداني مثل ماتيس يا موندريان نگاه کنيم مي بينيم که هيچ‌يک از حوادث مهم اين قرن مثل قدرت گيري آلمان نازي، ديکتاتوري استالين يا جنگ جهاني دوم در آثار آنها مشهود نيستند."

"به نظر من چنين جلوه اي از قرن بيستم نگران کننده و حتي مي تواند خطرناک باشد. به همين خاطر اين نمايشگاه بسيار مثبت است چون نشان مي دهد که در صد سال گذشته بسياري از هنرمندان بزرگ چشم خود را بر رويدادهاي مهم قرن بيستم و بيست و يکم نبستند و خشونت زمانه خود را ثبت کردند و نشان دادند."

 

 

راجر مايو و کريستيان بارنارد هر دو تاکيد مي کنند که هنر مغرب زمين و مسيحيت صدها سال زير سيطره خشونت بوده است.

آقاي بارنارد مي افزايد:"در هنر غرب هميشه شهدا و مصلوب شدگان به تصوير کشيده شده اند. اينکه هنر بايد آينه اي از يک زندگي راحت و بي دردسر باشد حتي از منظر تاريخي هم نادرست است."

او با لبخند مي افزايد:" هنر مثل قدم زدن در باغ نيست."

شکي نيست که هر بازديد کننده اي پس از ديدن نمايشگاه "همه چيز انساني" ديگر به ذهنش خطور نخواهد کرد که هنر فقط براي شادي و نشاط است. اين تصاوير را نمي توان به سادگي فراموش کرد. آنها شاهدي هستند از قدرت عظيم خلاقيت انسان حتي در اوج دشواري، رنج و بي رحمي.

برگزار کنندگان اميدوارند که نمايش اين قدرت خلاقيت براي کساني که از نمايشگاه بازديد مي کنند خاطره مثبت و اميد بخشي باشد. در عين حال اميدوارند که دليل انتخاب اين عنوان براي نمايشگاه را به خوبي درک کنند.

کريستيان بارنارد مي گويد: "با اين نمايشگاه ما مي خواهيم بدترين و خوفناک ترين خصوصيت هايي را که در وجود همه ماست به بازديد کنندگان نشان دهيم. ما هيچگاه نبايد فراموش کنيم که قادر به ارتکاب چه اعمالي هستيم."

نمايشگاه "همه چيز انساني" در محل موزه صليب سرخ شهر ژنو تا چهارم ژانويه ۲۰۱۵ داير است.