هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران در حالی برگزار شد که مجسمه سازی ایران در سال های اخیر با تغییرات رویکردی مدیران و به تبع آن تغییرات رفتاری بسیاری از هنرمندان همراه بوده است؛ آنچنان که در برخی از شهرهای کشور به مجسمه به مثابه کالای تزئینی یا فانتزی نگریسته شده و بیشتر به عنوان پر کننده فضای شهری در ایام و مناسبت های خاص استفاده شده است؛ تا جایی که برخی مدیران شهری در تهران نیز اینگونه مجسمه سازی را جهت رفع کوتاه مدت برخی مشکلات شهری، بیشتر پسندیده و به آن روی آورده اند؛ اما این برخورد، کارشناسان و هنرمندان بسیاری را در هنر مجسمه سازی نگران کرده است.

در چنین شرایطی این دوره سمپوزیوم مجسمه سازی از ابتدای مهر ماه 94 در برج میلاد آغاز شده و شامگاه گذشته در تالار اندیشه حوزه هنری به کار خود پایان داد؛ این سمپوزیوم با حضور تعدادی هنرمند خارجی در کنار هنرمندان ما شور و نشاطی را در جامعه مجسمه سازان پدید آورد؛ چرا که این اتفاق هنری تنها جریان کارگاهی بین المللی در هنرهای تجسمی ایران است که محصولش در قالب هنر شهری در تهران به معرض دید عموم گذاشته می شود.
کشور ما از سال 1385 تاکنون با حمایت شهرداری تهران میزبان هفت دوره سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی بوده که در آن ها تعداد 187 هنرمند به خلق اثر پرداخته اند؛ از این تعداد 125 هنرمند، ایرانی و 62 هنرمند خارجی بوده اند. در میان 125 هنرمند ایرانی، 52 نفر دانشجوی مجسمه سازی حضور داشته اند.
33 هنرمند از 14 کشور هر کدام با یک اثر به هفتمین دوره این سمپوزیوم راه پیدا کردند؛ یک اثر نیز در بخش مدعو این سمپوزیوم داشتیم و در مجموع 34 مجسمه در سمپوزیوم هفتم ساخته شد.
از میان هنرمندان خارجی تیری فریرا از پرتغال، آنتونینا فدخولنا از روسیه، استفانو گرتارولا از ایتالیا، بوترینت مورینا از آلبانی، پل گیولن از پرو، ندیم هادی احمتوویچ از صربستان، بوگدان آدریان لفتر از رومانی، اودیسئس توسونیدیس از یونان، و ویکتور کوپاچ از بلاروس را می توان نام برد؛ محمد بیک زاده، مصطفی محسنی، مهدی سیفی، مرتضی باقری مصلح آبادی، حسن رضایی، امیر وفایی، سارا تهرانی نیا، و پیمان بخشی نیز از جمله هنرمندان مجسمه ساز کشور ما در این سمپوزیوم بودند.
سید مجتبی موسوی زاده، دبیر برگزاری هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران، سمپوزیوم تهران را جزو 30 سمپوزیوم کلان دنیا معرفی کرد و به خبرنگار تجسمی ایرنا گفت: یکی از تفاوت های اساسی این دوره با شش دوره گذشته این بوده که به طور همزمان دو کارگاه با دو متریال (ماده) آهن و سنگ داشتیم؛ همچنین هر سال در بخش سنگ، یک سنگ با ابعاد مشخص به تمام هنرمندان می دادیم اما امسال ابعاد متنوعی داشتیم؛ به طوری که هنرمند می توانست ابعاد سنگ مورد نیاز خود را پیشنهاد دهد.
وی درباره مقایسه کار هنرمندان مجسمه ساز کشور ما با هنرمندان خارجی بیان کرد: هنرمندان خارجی خصوصاً تا چند سال پیش به دلیل تمرین بیشتری که داشتند از نظر تکنیکی از هنرمندان ما جلوتر بودند؛ اما از آنجایی که در سال های اخیر این سمپوزیوم به طور مرتب برگزار شده و مباحث آموزشی چه در دانشگاه و چه در رویدادهایی مانند سمپوزیوم جدی تر گرفته شده، و نیز ارتباطات و تبادل اطلاعات هنرمندان ما با هنرمندان خارجی بیشتر شده، هنرمندان ما نیز از نظر تکنیکی قوی شده اند؛ از نظر ایده پردازی هم از ابتدا چیزی از هنرمندان خارجی کم نداشتند.
موسوی معتقد است تبادل اطلاعات و تجربیاتی که میان هنرمندان ایرانی و خارجی در فضای سمپوزیوم اتفاق می افتد، بسیار ارزشمند است.
علی مرادخانی، معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز معتقد است کار کردن هنرمندان ایرانی و خارجی حاضر در این سمپوزیوم در کنار یکدیگر یک نوع دیپلماسی فرهنگی محسوب می شود و کشور ما نیازمند این نوع تعاملات است.
وی با اشاره به تأثیر برگزاری سمپوزیوم در جامعه افزود: برگزاری سمپوزیوم مجسمه سازی در آینده گشایش هایی را ایجاد می کند؛ به طوری که از یک سو از وجود تجربه هنرمندان در شهر استفاده بهینه کنیم و از سوی دیگر، به اقتصاد هنر رونق بخشیم.

** هنرمندان خارجی درباره هفتمین سمپوزیوم مجسمه سازی چه گفتند؟
مالین مالینف، هنرمند بلغارستانی، درباره علت حضور خود در این سمپوزیوم گفت: در تاریخ کشورم آمده که بنیانگذار بلغارستان شخصی است به نام آسپاروخ که از ایران به این منطقه سفر کرده است؛ در واقع بسیاری از بلغاری ها معتقدند که زادگاه اصلی بنیانگذار کشورمان ایرانی است؛ به همین دلیل همیشه دوست داشتم زادگاه بنیانگذار کشورم را ببینم و این سمپوزیوم این فرصت را در اختیارم قرار داد.
مسن ترین هنرمند شرکت کننده در این سمپوزیوم از برگزاری آن نسبتاً راضی بود و تنها انتقاد وی به زمان محدودی باز می گشت که در اختیار هنرمندان قرار داده بودند.
مالینف در این زمینه اظهار کرد: ساخت مجسمه ها به زمانی بسیار نیاز داشت؛ هنرمندان فرصت کافی برای استراحت و بازدید از نقاط دیدنی تهران را نداشتند.
این در حالیست که دبیر برگزاری هفتمین سمپوزیوم بین المللی تهران بر این اعتقاد است که «زمان» در هر سمپوزیومی «تعریف شده» است؛ هنرمند حرفه ای در هر سمپوزیومی ابتدا به زمان آن توجه می کند؛ به طوری که با توجه به زمان و موادی که در اختیار او قرار داده می شود، برای طراحی اثر خود برنامه ریزی می کند.
از موسوی پرسیدیم: اما مالینف، خود هنرمندی مجرب و حرفه ای بوده که چنین انتقادی را داشته!
وی در پاسخ گفت: بله؛ حتی او نیز باید به این نکات توجه کرده و زمان خود را مدیریت می کرد. تمام سمپوزیوم های دنیا یک محدوده زمانی خاصی دارند.
ماشا پانوویچ، مجسمه ساز صربستانی، با حضور در این بی ینال به این نتیجه رسیده که ایرانی ها هنرمندان مجسمه ساز توانمندی هستند که همگی تحصیلات آکادمیک دارند.
وی در این زمینه اظهار کرد: در این روزها با تماشای کار این هنرمندان متوجه شدم که سطح دانشگاه ها در ایران بالاست؛ چرا که هنرمندان حرفه ای و توانمندی تربیت کرده اند. این مجسمه سازان در زمینه مجسمه های آبستره و فیگوراتیو به خوبی کار می کنند و این جای خوشحالی دارد.
رولنت هوفت، هنرمند آلمانی، نیز همه چیز را در این سمپوزیوم، حرفه ای ارزیابی کرد. از نقاط مثبتی که هوفت بر آن تأکید داشت جا به جایی خوب سنگ ها و آهن ها با جرثقیل بود؛ چرا که وی در سایر سمپوزیوم ها همواره با این بخش کار مشکل داشته است.
این هنرمند، فاصله کم غرفه ها از یکدیگر را تنها نقطه ضعف این سمپوزیوم دانست و افزود: گاهی برای بررسی مجسمه ام نیاز داشتم از مجسمه فاصله بگیرم و این کار خیلی سختی بود.
موسوی، دبیر برگزاری این سمپوزیوم نیز بر این انتقاد، مهر تأیید گذاشت و به ایرنا گفت: فضایی که در اختیار داشتیم فضای محدودی بود؛ ما بیشترین فاصله ای را که امکان آن فراهم بود، میان دو هنرمند ایجاد کردیم؛ اما با این وجود انتقاد این هنرمند آلمانی درست است و فضای غرفه ها به یکدیگر نزدیک بودند. برای سمپوزیوم هشتم باید به فکر راهکاری باشیم.
سودونگ چو، مجسمه ساز کره ای، که رتبه نخست بخش کارگاه سنگ را به طور مشترک و به همراه مینگ شنگ وو، هنرمند تایوانی به خود اختصاص داد، در مراسم اختتامیه هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران اظهار کرد: به نظر من برای هنر نمی توان حد و مرزی قائل شد. درک هنر پیامی برای صلح جهانی است تا در کنار یکدیگر، جهانی آکنده از صلح بسازیم.

** محیطی برای نصب مجسمه ها در نظر گرفته شده است؟
بیشتر هنرمندان شرکت کننده در این سمپوزیوم بر این نکته اشاره کردند مجسمه ها باید در محیطی نصب شوند که با توجه به ویژگی های خود، بیشترین اثرگذاری را بر مخاطب داشته باشند.
به عنوان مثال، اودیسئس توسونیدیس، هنرمند یونانی در این باره بیان کرد: اگر مجسمه در محیطی نصب شود که بازدیدکنندگان از آن لذت ببرند، به این معناست که این مجسمه مناسب آن فضای شهری است.
دبیر برگزاری هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران در پاسخ به اینکه آیا برای نصب 34 مجسمه خلق شده در این سمپوزیوم تصمیمی گرفته اید، به ایرنا گفت: هنوز نه؛ چند پارک را در نظر گرفته ایم؛ اما باید بررسی کنیم که این آثار در خور نصب در آن فضاها هستند یا خیر.
محمود صنعتی زاده، فرزند علی اکبر صنعتی زاده، مجسمه ساز و نقاش فقید ایرانی، نیز ارزیابی خود از کار هنرمندان هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران را مشروط به محل نصب آن ها کرد؛ وی به خبرنگار ایرنا گفت: در این دوره کار هنرمندان نسبتاً رضایتبخش بوده؛ اما مهم این است که کار آنان در فضای آزاد دیده شود؛ هنوز نمی توان قضاوت درستی ارائه داد.

** نگاهی به بخش دانشجویی هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران
بخش دانشجویی این دوره از سمپوزیوم، تدبیری است ک فرصتی کم نظیر را نصیب هنرآموزان دانشکده های هنری کرده است. قرار گرفتن در چالشی جدی به نام سمپوزیوم و در کنار هنرمندان حرفه ای می تواند وجوه آموزنده مضاعفی برای دانشجویان به همراه داشته باشد.
شاید مهم ترین جنبه کنار هم قرار دادن بخش دانشجویی یا آماتوری و گروه حرفه ای مجسمه سازان در رویدادی چون سمپوزیوم مجسمه سازی در تعامل و بده بستانی معنی می یابد که میان این دو گروه خواه ناخواه شکل می گیرد؛ و باز هم خواه ناخواه به تأثیراتی متقابل منجر می شود که می تواند هر دو گروه را به آموزه های متفاوت و مضاعفی رهنمون شود.
درباره اینکه حضور دانشجویان در این سمپوزیوم که از سال 90 (دوره سوم) به وقوع پیوسته، چه تأثیری بر شکوفایی هنر مجسمه سازی کشور می گذارد، نظر دبیر هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی را جویا شدیم؛ وی به ایرنا گفت: این سمپوزیوم فرصتی را فراهم خواهد کرد که در آن دانشجویان به کسب مهارت های آموزشی در مجسمه سازی بپردازند؛ به طوری که تجربه هنرمندان حرفه ای به آنان منتقل شود و در کنار این هنرمندان، توانایی خود را محک بزنند.
موسوی ادامه داد: در بخش دانشجویی شاهد نتایج درخشانی بوده ایم. بسیاری از همین دانشجویان بعدها به بخش حرفه ای و به سمپوزیوم های خارجی راه پیدا کردند و برخی نیز در رشته مجسمه سازی به هنرمندان جدی تبدیل شدند.

** کشور ما چه جایگاهی در هنر مجسمه سازی جهان دارد؟
ایران در عرصه مجسمه سازی چه جایگاهی در جهان دارد و تا چه میزان به جهانیان شناخته شده است؟
دبیر هفتمین سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران در پاسخ به این پرسش ایرنا گفت: در زمینه هنر مجسمه سازی تا چند سال پیش جایگاه آنچنانی در جهان نداشتیم و دنیا نمی دانست که ما اصلاً هنر مجسمه سازی داریم؛ تنها چند هنرمند مشهور مانند ابوالحسن خان صدیقی و پرویز تناولی در کشور ما به چشم می خورد.
موسوی افزود: اما چند سال اخیر با اقدامات مهمی که در این عرصه انجام شده و سمپوزیوم های بین المللی که برگزار کرده ایم، هنرمندان مجسمه ساز خارجی به کشور وارد شده و در نتیجه، مجسمه سازی ما تا حدی به جهانیان معرفی و شناسانده شده است.
بر اساس اعتقاد معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران، تنها رویدادی که در زمینه هنر مجسمه سازی کشور ما، در سطح بین المللی جریان ساز و تثبیت شده، سمپوزیوم مجسمه سازی تهران است.
به گزارش ایرنا، سمپوزیوم ها ابعادی صلح آمیز، مداراجو و فرهنگ گستر را از طریق گسترش نشانه ها و نمادهای فرهنگی پیگیری می کنند.
اگرچه مسئله تلطیف فضای شهری و عمومیت یافتن نگاه هنری از ابعاد مهم این اتفاق فرهنگی بوده، اما باید خاطرنشان کرد که مسئله حمایت از هنر مجسمه سازی یکی از اهداف نهایی هفت دوره سمپوزیوم های بین المللی مجسمه سازی تهران بوده است.
در مراسم اختتامیه هفتمین دوره سمپوزیوم بین المللی مجسمه سازی تهران، علی مرادخانی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، برزین ضرغامی، مدیرکل ارشاد تهران، سید محمد جواد شوشتری مشاور و مدیر کل دفتر شهرداری تهران، منصور باقرصاد، قائم مقام معاونت خدمات شهری شهرداری، عیسی علیزاده، مدیر عامل سازمان زیباسازی و رئیس سمپوزیوم، و جمعی دیگر از مدیران شهری و تعداد بسیاری از هنرمندان مجسمه ساز مانند لیلیت تریان، طاهر شیخ الحکمایی، سعید شهلاپور، و کوروش گلناری حضور داشتند.
در این مراسم از هنرمندان برگزیده این دوره سمپوزیوم تقدیر به عمل آمد که هنرمندان بخش عکس نیز در میان برگزیدگان بودند.
پخش مستند سید علی اکبر صنعتی و تجلیل از این هنرمند برجسته کشور بخش دیگری بود که در این آیین برگزار شد؛ به طوری که احمد مسجد جامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران، از بهره برداری موزه علی اکبر صنعتی به همت شهرداری در میدان امام خمینی خبر داد.