تابلوی "پناهجو" اثر فلیکس نوزباوم در سال ۱۹۳۹ او یک آلمانی یهودی تبار بود و در سال ۱۹۴۴ همراه با تمام اعضای خانواده اش در اردوگاه آشویتس به قتل رسید

نمایشگاه کاملا متفاوت و نوآورانه ای از آثار هنری در موزه صلیب سرخ شهر ژنو برپا شده که هدف آن نشان دادن رابطه هنرمندان با رنج است.

در این نمایشگاه که با عنوان "همه چیز انسانی" برگزار می شود، آثاری به نمایش گذاشته شده که به شکلی بسیار برجسته و دلخراش رنج و مصیبتی را که انسانها طی ۱۰۰ گذشته به یکدیگر تحمیل کرده اند، نشان می دهند.

این نمایشگاه با آثاری مثل طرح های سیاه قلم اوتو دیکس از زندگی در سنگرهای جبهه های جنگ جهانی اول تا مونتاژ عکاسی از صحنه های جنگ عراق، نتیجه همکاری موزه صلیب سرخ و موزه هنرهای مدرن و معاصر شهر ژنو (مامکو) است.

راجر مایو، مدیر موزه صلیب سرخ، معتقد است که برگزاری چنین نمایشگاهی در شهر ژنو بسیار بجاست چون دفتر مرکزی بسیاری از نهادهای سازمان ملل متحد و همین طور مرکز صلیب سرخ جهانی در این شهر قرار دارند.

ژنو در عین حال محل تولد و امضای پیمان بین المللی نظارت بر رفتار دولتها در زمان جنگ، یعنی کنوانسیون ژنو است.

راجر مایو می گوید: "ما باید رنج ها و مصیبتی را که افراد بشر به یکدیگر تحمیل می کنند نشان دهیم. در مقاطع تاریک و مصیبت بار تاریخ بشر برخی چشم خود را بر این فجایع می بندند ولی برخی دیگر وارد عمل می شوند و دخالت می کنند. به عنوان مثال داوطلبان و نهادهای بشر دوست جزو کسانی هستند که واکنش فعال نشان می دهند. برخی از هنرمندان نیز واکنش فعال دارند و با زبان هنری ویژه خود این شرایط دشوار را ثبت می کنند. ما می خواهیم همین موضوع را در این نمایشگاه نشان دهیم."

برخی از هنرمندان در آثارشان خشم و اعتراض خود به خشونت و سرکوبی را که در محیط اطراف آنها اتفاق می افتد نشان داده اند.

به عنوان مثال "بانوی گریان" اثر پابلو پیکاسو، شاهدی است از خشم این هنرمند از آنچه که در جریان جنگ داخلی اسپانیا بر سر هموطنانش آمد.

برخی دیگر از آثار این نمایشگاه جنبه های شخصی قوی تری دارند و رنج و دردی را که خود هنرمند متحمل شده است نشان می دهند.

به عنوان نمونه مجموعه ای از تابلوهای نقاشی نیکلای گتمن شاهدی از زندگی در گولاگ های دوران استالین است، جایی که این نقاش اوکراینی هشت سال از عمر خود را در زندان گذراند.

وجود این تابلوها که در دهه پنجاه میلادی خلق شده اند در سال ۱۹۹۳ کشف شد و با گنجاندن آنها در این نمایشگاه اولین باری است که در اروپا به نمایش گذاشته می شوند.

نیکلای گتمن را به خاطر نقاشی هایش "سولژنیتسین هنر" لقب داده اند. کارهای او جزو معدود آثار بصری است که شرایط گولاگ یا اردوگاه‌های کار اجباری حکومت شوروی در دوران استالین را به تصویر کشیده اند.

یکی دیگر از آثار شاخص این نمایشگاه یکی از تابلوهای نقاشی فلیکس نوزباوم نقاش آلمانی یهودی تباری است که در سال ۱۹۴۴ و در ۳۹ سالگی در اردوگاه آشویتس همراه همسر و اکثر اعضای خانواده اش به قتل رسید. این تابلو با عنوان " پناهجو" در سال ۱۹۳۹ و دورانی که این هنرمند از آلمان نازی گریخته بود کشیده شده است.

برخی از آثار جدیدتری که دراین نمایشگاه به معرض دید گذاشته شده اند چیدمان های ویدئویی‌اند- مثل یکی از کارهای لیلا عبدل به نام "خانه سفید" که تصویر فشرده ای است از ویرانی کشور زادگاهش افغانستان و در آن زنی در میان خرابه های خانه اش تنها دیوارهایی را که سالم باقی مانده اند با رنگ سفید می کند.

این نمایشگاه بازدید کنندگان فراوانی را به خود جلب کرده ولی باید گفت که دیدن چنین آثاری چندان ساده نیست. برخی از این آثار رنج و مصیبت انسانها را چنان صریح و دلخراش نشان می دهند که گاهی اوقات می خواهید چشمان خود را ببندید.

بدون شک چنین آثاری برای کودکان مناسب نیست و برخی از این آنها به قدری دلخراشند که نمی توانند در رسانه ها نشان داده شوند.

راجر مایو، مدیر موزه صلیب سرخ در ژنو، نیز اذعان دارد که دیدن این آثار دشوار است و می افزاید: "کار اصلی موزه برخورد با جنبه های دشوار زندگی انسانی است و همه اینها آثار هنری بسیاری ارزشمندی هستند، آثاری که نه فقط از منظر هنری بلکه به خاطر نشان دادن حوادث مهم در زمانه خود ارزش زیادی دارند."

"به یادآوردن و به خاطر سپردن این حوادث مهم است و می توان آنها را به شکل دیگری به غیر از کتاب و یا عکاسی و فیلمهای مستند به خاطر سپرد و این نشان دادن آن در قالب آثار هنری است."

هنر شادی آفرین

کریستیان بارنارد، مدیر موزه هنرهای مدرن و معاصر ژنو، معتقد است که هنر صرفا ابزاری برای نشان دادن زیبایی و تنها وظیفه آن القاء احساسات مثبت مثل شادی نیست.

او می افزاید: "اگر به هنر قرن بیستم فقط به آثار هنرمندانی مثل ماتیس یا موندریان نگاه کنیم می بینیم که هیچ‌یک از حوادث مهم این قرن مثل قدرت گیری آلمان نازی، دیکتاتوری استالین یا جنگ جهانی دوم در آثار آنها مشهود نیستند."

"به نظر من چنین جلوه ای از قرن بیستم نگران کننده و حتی می تواند خطرناک باشد. به همین خاطر این نمایشگاه بسیار مثبت است چون نشان می دهد که در صد سال گذشته بسیاری از هنرمندان بزرگ چشم خود را بر رویدادهای مهم قرن بیستم و بیست و یکم نبستند و خشونت زمانه خود را ثبت کردند و نشان دادند."

راجر مایو و کریستیان بارنارد هر دو تاکید می کنند که هنر مغرب زمین و مسیحیت صدها سال زیر سیطره خشونت بوده است.

آقای بارنارد می افزاید:"در هنر غرب همیشه شهدا و مصلوب شدگان به تصویر کشیده شده اند. اینکه هنر باید آینه ای از یک زندگی راحت و بی دردسر باشد حتی از منظر تاریخی هم نادرست است."

او با لبخند می افزاید:" هنر مثل قدم زدن در باغ نیست."

شکی نیست که هر بازدید کننده ای پس از دیدن نمایشگاه "همه چیز انسانی" دیگر به ذهنش خطور نخواهد کرد که هنر فقط برای شادی و نشاط است. این تصاویر را نمی توان به سادگی فراموش کرد. آنها شاهدی هستند از قدرت عظیم خلاقیت انسان حتی در اوج دشواری، رنج و بی رحمی.

برگزار کنندگان امیدوارند که نمایش این قدرت خلاقیت برای کسانی که از نمایشگاه بازدید می کنند خاطره مثبت و امید بخشی باشد. در عین حال امیدوارند که دلیل انتخاب این عنوان برای نمایشگاه را به خوبی درک کنند.

کریستیان بارنارد می گوید: "با این نمایشگاه ما می خواهیم بدترین و خوفناک ترین خصوصیت هایی را که در وجود همه ماست به بازدید کنندگان نشان دهیم. ما هیچگاه نباید فراموش کنیم که قادر به ارتکاب چه اعمالی هستیم."

نمایشگاه "همه چیز انسانی" در محل موزه صلیب سرخ شهر ژنو تا چهارم ژانویه ۲۰۱۵ دایر است.