نظریه‌های مرتبط با پژوهش

نظریه مادر:

نظریه حاکم بر پژوهش (تئوری مادر) تئوری نقش­های رسانه­ای هارولد لاسول است. همانطور که مشخص است هارولد لاسول در سال 1948 میلادی، 3 نقش اساسی برای رسانه بر شمرده است. نقش خبری (اطلاع رسانی و نظارت بر محیط)؛ نقش راهنمایی و هدایت افکار عمومی؛ و انتقال میراث فرهنگی (نقش آموزشی). 18 سال بعد چارلز رایت نقش چهارم رسانه­ها را مطرح کرد و آن نقش تفریح و سرگرمی بود (وبستر 1382، 231).

نظریه‌های فرعی شبکه اجتماعی:

نفوذ شبکه‌های اجتماعی و تأثیر آن ها بر روی مخاطبان ایرانی امری است قابل تأمل و این پدیده قابلیت انجام پژوهش های فراوان و نگاه هایی عمیق را دارا می باشد. همان طور که در مقدمه اشاره شد، موضوعی که می توان مورد توجه قرار بگیرد این است که نقش شبکه‌های اجتماعی در نوع عملکرد و تصمیم گیری و میل افراد، چقدر می تواند موثر واقع گردد. ویژگی های بارز هر شبکه‌ی اجتماعی می‌تواند نوعی برگ برنده، برای جذب مخاطب بیشتر محسوب شوند و از آن طرف سلیقه و سبک زندگی و نوع نیاز مخاطبان و نیز عوامل مختلف دیگر می تواند در سوق دادن آنها به سمت این شبکه‌ها، مؤثر باشند.

• نظریه «گستره عمومی» آندرسون

آندرسون (2006) پیش بینی می كند كه تكثیر و ازدیاد كانال های آن لاین، مصرف را ناهمگون­تر می‌سازد و مصرف رسانه ای را از قیمت و مشتری انحصاری دور كرده و به تعداد بسیار عظیم‌تری از محصولات با قیمت مناسب، كمتر سوق می دهد. این روش با آنچه تا كنون «توزیع توجه» نامیده می شد و نظریه مسلط بود در تضاد قرار دارد (عزت زاده، 1394، 32).

• نظریه سوپر استارها

این نظریه در دهه 1980 معروف شد و استدلال می كند كه افراد مایل هستند صرفنظر از ژرفای محتویی مناسبی كه قابل حصول است، به محتوایی توجه نمایند كه با تجربه و توجه پیشین آنها تشابه دارد (افتاده،، 35،1394).

• نظریه حلقه های اجتماعی

این نظریه ایده ای بود که توسط پل آدامز - کارمند اسبق گوگل و فعلی فیس بوک - مطرح شد، پل آدامز در ایده حلقه های اجتماعی این موضوع را مطرح کرد که در زندگی واقعی شما هیچگاه شبکه‌ای مشابه فیس بوک ندارید و دوستان و اطرافیان شما حتما در یکی از گروه هایی که شما در ذهن خود ایجاد کرده اید قرار دارند، شما اطرافیان خود را در گروه های مختلفی مانند فامیل، دوست نزدیک، همکلاسی، همکار تقسیم بندی کرده اید. با تقسیم بندی دوستان در زندگی واقعی عملاً شما گروه های تعریف شده‌ایی دارید که نوع ارتباطات و روابط شما با هر گروه متفاوت است. به طور مثال شما با دوستان خود عکس‌های شخصی خود را به اشتراک می‌گذارید و با همکاران خود در مورد موضوعاتی در حوزه کاری صحبت می‌کنید. همین طور با همکلاسی های خود در مورد موضوعات درسی صحبت می‌کنید و به ندرت افرادی هستند که در دو گروه حضور داشته باشند، یعنی اگر شما یک دانشجو باشید و ۵۰ همکلاسی داشته باشید، فقط چند نفر از آنها ممکن است تبدیل به دوستان نزدیک شما شوند و در گروه های دیگر مانند دوستان قرار گیرند. پل آدامز این موضوع را مطرح کرد که با توجه به اینکه باید شبکه‌های اجتماعی به زندگی واقعی نزدیک شوند، پس باید ساختار شبکه به گونه ای باشد که به زندگی واقعی افراد نزدیک باشد (عزت‌زاده، 1394، 33).

• نظریه تغییر مخاطبان باب زاکس

باب زاکس تحلیلگر رسانه‌های اجتماعی، معتقد است که انتظارات مردم از رسانه‌های اجتماعی در حال تغییر است، بنابراین رسانه‌های اجتماعی نیازمند خدمات گسترده تر و بیشتر از شبکه بودن هستند تا خدمات خود را به طور نامحسوس و غیر مستقیم به مخاطب ارایه دهند. او درباره 4c می‌گوید: فناوری اجتماعی راه هایی را برای اتصال، ارتباط، همکاری، و ایجاد و شکل دادن جوامع فعال می‌سازد. در ابتدا مردم نیاز به درک 4c دارند، اما بعد از آن می‌خواهند از خدمات آن برای انجام کارها استفاده کنند (زوکیز، 2013 ).

• نظریه همزمانی رسانه‌ها

این نظریه توسط دنیس و کینی در سال 1998 مطرح شد. در این نظریه مجموعه ای از افراد در حال کار با هم در یک زمان با تمرکز مشترک هستند که به همزمانی تعبیر می‌شوند . این نظریه معتقد است هر نوعی از ارتباط را می‌توان به دو فرآیند اصلی تقسیم کرد:

نظریه انتقال و همگرایی

الف) انتقال: فرایند انتقال اطلاعات جدید یا پردازش آن توسط گیرنده است که می تواند آن اطلاعات را تولید و یا مدل ذهنی خود را تغییر دهد. فرآیند انتقال مطلوب در رسانه‌ها در هم زمانی پایین رخ می دهد و همزمانی پایین تر اجازه می‌دهد زمان بیشتری بین پیام ها ایجاد شود؛ به طوری که گیرنده بتواند آن را پردازش کند.

ب) همگرایی: توافق یا عدم توافق بر معنای اطلاعات است. این فرآیند منابع کمتری از روند انتقال نیاز دارد، زیرا قسمت زیادی از اطلاعات انتقال یافته است و یکپارچه‌سازی مدل ذهنی مشارکت کنندگان و تمرکز بحث بر اطلاعات پردازش شده است. بنابراین همگرایی مطلوب رسانه‌ها در همزمانی بالا رخ می‌دهد. لذا اجازه می‌دهد تا «بده و بستان» میان فرستنده و گیرنده باعث درک متقابل شود (عزت زاده، 1394، 34).

نظریه هموفیلی

این تئوری به بررسی روابط بین افراد در گروه بر اساس هموفیلی می پردازد. به عقیده براس شباهت موجب سهولت برقراری ارتباط، پیش‌بینی رفتار و رابطه متقابل بین افراد در گروه می‌شود (عزت‌زاده، 1394، 35)

در ادامه به بررسی و مطالعه روش شناسی تحقیق می پردازیم انواع روش های مورد استفاده در این پژوهش را تعیین می نماییم. در پژوهش های اجتماعی- فرهنگی، با توجه به انتخاب نوع جامعه آماری مورد مطالعه، می توان از انواع روش های پژوهشی استفاده کرد. نخست به بررسی روش‌های پژوهشی قابل استفاده خواهیم پرداخت تا روش مناسب برای تحقیق خود را بیابیم. سپس جامعه آماری، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه را معین می‌نماییم. شیوه گردآوری داده و استخراج نتایج را طرح می‌نماییم. و در نهایت به بررسی پایایی ابزار سنجش و روایی صوری آزمون خواهیم پرداخت.

2-3.بررسی انواع روش تحقیق:

به طور کلی روش های پژوهش در علوم رفتاری را می توان با توجه به دو ملاك تقسیم بندی کرد که عبارتند از (حافظ نیا، 1382):

• هدف تحقیق
• نحوه گردآوری داده ها

از نظر هدف تحقیق، می توان تحقیقات را به دو دسته بنیادی و کاربردی تقسیم کرد. تحقیق بنیادی پژوهشی است که به ساخت یا آزمایش تئوری ها و نظریه ها می پردازد و به توسعه مرزهای دانش رشته علمی کمک می نماید. هدف اساسی این نوع پژوهش تبیین روابط بین پدیده ها، آزمون نظریه ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. اما تحقیق کاربردی با استفاده از تحقیقات بنیادی به حل یک مسئله در دنیای واقعی می پردازد.

از نظر نحوه گردآوری داده ها نیز تحقیقات به دو دسته آزمایشی و غیرآزمایشی(توصیفی) تقسیم می‌شود. از روش های آزمایشی جهت ایجاد ارتباط علت- معلولی بین دو یا چند متغیر استفاده می شود به عبارتی در تحقیقات آزمایشی، آزمایش کننده در متغیر های مورد نظر دخل و تصرف می‌کند و سپس به مشاهده تاثیرات آن در تغییرات متغیر وابسته می پردازد. اما تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی می باشد. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفا برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد.

3-3.تعیین نوع روش تحقیق:

بر اساس آن چه در معرفی روش های تحقیق گفته شد، تحقیق حاضر با توجه به این که به دنبال پاسخ و بررسی یک مسئله در دنیای واقعی است از نظر هدف کاربردی، و از نظر نحوه گردآوری داده ها تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است.

• تحقیق کاربردی:

پژوهشی است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزار ها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می شود. هدف تحقیق کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. در اینجا سطح گفتمان انتزاعی و کلی اما در یک زمینه خاص است. برای مثال بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر مخاطبان یک نوع تحقیق کاربردی است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می شود.

ویژگی های تحقیق کاربردی به شرح زیر است(سرمد و دیگران، 1380):

آزمودن کارایی نظریه های علمی در یک حوزه خاص.

تعیین روابط تجربی در یک محدوده خاص.

افزودن به دانش کاربردی در یک محدوده خاص.

پیشبرد تحقیق و روش شناسی در یک زمینه خاص.

ارائه مجموعه دانش کاربردی تایید شده در یک زمینه خاص.

• تحقیق توصیفی:
• تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفاٌ برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرایندهای جاری، آثار مشهود یا روند های در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه ی اول به زمان حال است، هر چند غالبا رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می شوند، مورد بررسی قرار می دهد (سرمد و دیگران، 1380).

تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی شامل 5 دسته است:

• تحقیق پیمایشی
• تحقیق همبستگی
• تحقیق پس- رویدادی
• تحقیق اقدام پژوهی
• بررسی موردی

تحقیقات توصیفی که داده ها را به گونه ای معنادار ارائه می کنند در موارد زیر سودمند هستند:

شناخت ویژگی های یک گروه در موقعیت مورد مطالعه

کمک به تفکر نظام گرا درباره یک وضعیت.

ارائه دیدگاه هایی مبنی بر ضرورت بررسی و پژوهش بیشتر

کمک به اخذ تصمیم های خاص.

• تحقیق همبستگی:

یکی از انواع روش های تحقیق توصیفی، تحقیق همبستگی است. در این نوع تحقیق رابطه میان متغیرها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می‌گردد.(سرمد و دیگران، 1380)

تحقیقات همبستگی را می‌توان بر حسب هدف به سه دسته تقسیم کرد:

مطالعه همبستگی دو متغیری

تحلیل رگرسیون

تحلیل ماتریس همبستگی یا کواریانس

در مطالعات همبستگی دو متغیری، هدف بررسی رابطه دو به دو متغیرهای موجود در تحقیق است. در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی تغییرات یک یا چند متغیر وابسته (ملاک) با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل (پیش بین) است. در بعضی بررسی ها از مجموعه همبستگی های دو متغیری متغیرهای مورد بررسی در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کواریانس استفاده می‌شود. از جمله تحقیقاتی که در آنها ماتریس همبستگی یا کواریانس تحلیل می شود، تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری است. در تحلیل عاملی هدف تلخیص مجموعه ای از داده ها یا رسیدن به متغیرهای مکنون (سازه) و در مدل معادلات ساختاری آزمودن روابط ساختاری مبتنی بر نظریه ها و یافته های تحقیقاتی موجود است (همان).

تحقیق همبستگی دو متغیری:

در این گونه تحقیقات هدف تعیین میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. برای این منظور بر حسب مقیاس های اندازه گیری متغیرها شاخص های مناسبی اختیار می‌شود. از آن جا که در اکثر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس فاصله ای با پیش فرض توزیع نرمال دو متغیری برای اندازه‌گیری متغیرها استفاده می شود، لذا ضریب همبستگی محاسبه شده در این گونه تحقیقات ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون یا به طور خلاصه ضریب همبستگی پیرسون است (همان).

تحلیل رگرسیون:

در تحقیقاتی که از تحلیل رگرسیون استفاده می شود، هدف معمولا پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک از یک یا چند متغیر پیش بین است. چنانچه هدف پیش بینی یک متغیر ملاک از چند متغیر پیش بین باشد از مدل رگرسیون چندگانه استفاده می‌شود. در صورتی که هدف، پیش بینی همزمان چند متغیر ملاک از متغیرهای پیش بین یا زیر مجموعه ای از آنها باشد از مدل رگرسیون چند متغیری استفاده می‌شود. در تحقیقات رگرسیون چندگانه هدف پیدا کردن متغیرهای پیش بینی است که تغییرات متغیر ملاک را چه به تنهایی و چه مشترکا پیش بینی کند. ورود متغیرهای پیش بین در تحلیل رگرسیون به شیوه‌های گوناگون صورت می‌گیرد. در این جا سه روش اساسی مورد بحث قرار می‌گیرد (همان):

روش همزمان

روش گام به گام

روش سلسله مراتبی.

در روش همزمان تمام متغیرهای پیش بین با هم وارد تحلیل می‌شود. در روش گام به گام اولین متغیر پیش بین بر اساس بالاترین ضریب همبستگی صفرمرتبه با متغیر ملاک وارد تحلیل می‌شود. از آن پس سایر متغیرها پیش بین بر حسب ضریب همبستگی تفکیکی (جزئی) و نیمه تفکیکی (نیمه جزئی) در تحلیل وارد می‌شود. در این روش پس از ورود هر متغیر جدید ضریب همبستگی نیمه تفکیکی یا تفکیکی، تمام متغیرهایی که قبلاً در معادله وارد شده اند به عنوان آخرین متغیر ورودی مورد بازبینی قرار می‌گیرد و چنانچه با ورود متغیر جدید معنی داری خود را از دست داده باشد، از معادله خارج می‌شود. به طور کلی در روش گام به گام ترتیب ورود متغیرها در دست محقق نیست (همان).

در روش سلسله مراتبی ترتیب ورود متغیرها به تحلیل بر اساس یک چارچوب نظری یا تجربی مورد نظر محقق صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر پژوهشگر شخصاً درباره ترتیب ورود متغیرها به تحلیل تصمیم گیری می‌کند. این تصمیم گیری که قبل از شروع تحلیل اتخاذ می‌شود می‌تواند بر اساس سه اصل عمده زیر باشد:

رابطه علت و معلولی.

رابطه متغیرها در تحقیقات قبلی.

ساختار طرح پژوهشی.

تحلیل ماتریس کواریانس یا همبستگی:

در مواقعی که محقق از همبستگی مجموعه ای از متغیرها بخواهد تغییرات متغیرها را در عامل های محدود تر خلاصه کند یا خصیصه های زیر بنایی یک مجموعه از داده ها را تعیین نماید از روش تحلیل عاملی استفاده می‌کند. در صورتی که محقق بخواهد مدل خاصی را از لحاظ روابط متغیرهای تحت بررسی بیازماید، از روش مدل معادلات ساختاری استفاده می‌کند. برای هر دو منظور فوق لازم است که ماتریس کواریانس متغیرهای اندازه گیری شده تحلیل شود (همان).

4-3. ضریب همبستگی:

ضریب همبستگی شاخصی است ریاضی که جهت و مقدار رابطه ی بین دو متغیر را توصیف می‌کند. ضریب همبستگی درمورد توزیع های دو یا چند متغیره به کار می رود. اگر مقادیر دو متغیر شبیه هم تغییر کند یعنی با کم یا زیاد شدن یکی، دیگری هم کم یا زیاد شود به گونه ای که بتوان رابطه آنها را به صورت یک معادله بیان کرد، می گوییم بین این دو متغیرهمبستگی وجود دارد. نمودار پراکنش یا دیاگرام پراکندگی بهترین تصویر برای نشان دادن همبستگی بین دو متغیر است. برای سنجش همبستگی ضرایب گوناگون به کار می رود که مهمترین آنها ضریب همبستگی ساده پیرسون، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب همبستگی کندال است (همان):

اگر هر دو متغیر با مقیاس رتبه ای باشند از شاخص تاو- کندال استفاده می کنیم.

اگر هر دو متغیر با مقیاس نسبتی و پیوسته باشند از ضریب همبستگی پیرسون استفاده می‌شود.

اگر هر دو متغیر با مقیاس نسبتی و گسسته باشند از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده می‌کنیم.

برای ترکیبی از انواع متغیرها از هر دو نوع شاخص همبستگی استفاده می کنیم در صورت عدم تفاوت فاحش بین آن دو شاخص می توان مقدار گزارش شده را پذیرفت، اگر تفاوت چشمگیر بود مقداری که قدر مطلقش کوچکتر است را می پذیریم (همان).

5-3.جمعیت آماری:

بنابر موضوع پژوهش حاضر جمعیت آماری مورد مطالعه اعضای انجمن نقاشان ایران است که برابر 936 نفر می باشند . که شامل 474 نفر اعضای پیوسته و 513 نفراعضای وابسته می باشد.

6-3.حجم نمونه:

نمونه گیری تصادفی یك روش انتخاب n واحد از درون N واحد می باشد به طوری كه كلیه نمونه‌های ممكن انتخابی، شانس یكسانی برای انتخاب شدن داشته باشند. در این روش واحدها از یك تا N شماره گذاری می شوند و سپس به تعداد n عدد تصادفی بین 1 تا N به وسیله جدول اعداد تصادفی یا یك برنامه كامپیوتری تهیه می شود در هر استخراج، فرآیندی كه استفاده شده است باید یك شانس برابر انتخاب به هر شماره در جمعیت كه تا حالا انتخاب نشده اند بدهد واحدهایی كه این n شماره را شامل می‌شوند نمونه را تشكیل می دهند . فرمول برآورد حجم نمونه عبارت است از:

كه در فرمول فوق:

N = حجم نمونه آماری

n = حجم نمونه لازم

P = احتمال موفقیت (5.)

q = احتمال شكست (5.)

D = ضریب خطای برآورد

= مقدارمتغیر نرمال متناظر با سطح اطمینان موردنیاز برای فاصله اطمینان (95%) می‌باشد

در این تحقیق برآورد حجم نمونه توسط فرمول كوكران و به صورت زیر محاسبه شده است:

P=.5 ,q=.5

بنابراین در این تحقیق حجم نمونه برابر با 273 نفر برآورد می گردد (توضیح اینكه حدود 280 پرسشنامه توزیع گردید تا از تكمیل 273 پرسشنامه مد نظر حصول اطمینان گردد).

7-3.روش گردآوری داده‌ها:

برای گردآوری داده ها پرسشنامه ای تهیه و تنظیم شد و پس از بررسی و تأیید استاد راهنما در اختیار نمونه های مورد نظر قرار گرفت. پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت تهیه و تنظیم شده و شامل مولفه‌ها و مقوله هایی است که بتوان از طریق تحلیل آن ها به سؤالات پژوهش و فرضیه های تحقیق پاسخ گفت.

8-3. روش استخراج:

پس از جمع آوری نمونه ها و ذخیره نمودن آن ها در نرم افزار اکسل، داده های مورد نظر را وارد نرم‌افزار اس پی اس اس و نتایج حاصل از آن استخراج شد. پس از استخراج اطلاعات موجود به تحلیل آنها پرداخته شد.

9-3.بررسی پایایی و روایی تحقیق

پس از انتخاب ابزار سنجش نسبت به بررسی پایایی و روایی آن اقدام نمود در این قسمت این موضوعات را مورد بحث و بررسی قرار می گیرد:

• بررسی پایایی ابزار سنجش

بررسی پایایی پرسشنامه یكی از شیوه های مطالعه كیفیت و دقت تست و پرسشنامه می باشد پایایی یا اعتماد پذیری پرسشنامه دارای دو معنای متفاوت می باشد یك معنای پایایی، ثبات و پایایی نمرات آزمون در طول زمان است .بدین معنا كه اگر یك آزمون چند بار درباره یك آزمودنی اجرا شود، نمره وی در همه موارد یكسان باشد .معنای دوم پایایی به همسانی درونی آن اشاره دارد و مفهوم آن اینست كه سوالهای آزمون تا چه اندازه با هم همبستگی متقابل دارند .اگر ضریب پایایی درونی آزمون كم باشد بدان معناست كه سوالهای مختلف آزمون متغیر واحدی را اندازه گیری نمی كنند. به عبارت دیگر آزمون ممكن است دارای نقص در سنجش و اندازه گیری باشد.برای بررسی همبستگی متقابل از تكنیكهای متفاوتی استفاده می شود یكی از این تكنیكها آلفای كرونباخ می باشد كه بر اساس سنجش سازگاری درونی پرسشنامه شكل گرفته است. (پاشا شریفی،‌ 1378، 63 )

برای محاسبه آلفای کرونباخ، ابتدا می بایست واریانس نمرات هر زیر مجموعه سوالات پرسش نامه و واریانس کل را محاسبه نمود. سپس با استفاده از فرمول زیر و نرم افزار SPSS مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد:

كه در آن واریانس هر سئوال، واریانس كل سئوالات و تعداد سئوالات می‌باشد.

میزان آلفای كرونباخ برابر81%ارائه شده است میزان آلفای كرونبـاخ ارائه شده به طور قابل ملاحظه به یك نزدیك می باشد و بدین ترتیب می توان اظهار داشت پرسشـها دارای همبستگی متــقابل نسبتـاً منـاسبی می باشند. از وجود این همبستگی می توان چنین نتیجه گیری نمود كه پرسشهای مورد بررسی مفهومی واحد را مورد سنجش قرار می دهد لذا پایایی پرسشنامه تحقیق مورد تایید می باشد.

• بررسی روایی صوری آزمون

در این روش به جای توجه به آزمون به ویژگی های ظاهری آزمون توجه می شود و هنگامی برقرار می‌شود که فردی آزمون را بررسی کند و نتیجه بگیرد که این آزمون صفت مورد نظر را اندازه گیری می‌کند. این فرد ممکن است یک آزمودنی یا یک متخصص باشد. اگرچه این نوع از روایی ضامن اندازه‌گیری دقیق نیست، ولی با انگیزش آزمودنی به پاسخگویی بر روایی نمرات حاصل از آزمون تاثیر دارد (سیف، 1375). برای بررسی روایی صوری آزمون از نمرات تأثیر آیتم استفاده می شود.

همان طور که گفته شد برای بررسی روایی صوری از نظرات گروه نمونه هدف یا شرکت کنندگان تحقیق استفاده می شود و این قسمت از روایی آزمون نیازی به نظرات کارشناسان متخصص ندارد. برای بررسی نمرات تأثیر ابتدا از شرکت کنندگان خواسته می شود از تا میزان اهمیت هریک از گویه های پرسشنامه را در یک طیف لیکرتی 5 قسمتی از 1 (اصلا مهم نیست) تا 5 (کاملاً مهم است) مشخص نمایند. کاملاً مهم است (امتیاز 5)، مهم است (امتیاز 4)، به طور متوسطی مهم است (امتیاز 3)، اندکی مهم است (امتیاز 2)و اصلاً مهم نیست (امتیاز1). سپس نمرات تأثیر از طریق فرمول زیر محاسبه می شود:

اهمیت × فراوانی (به درصد)= نمره تأثیر

برای پذیرش روایی صوری هر گویه، نمره تأثیر آن نبایستی کمتر از 5/1 باشد و فقط سؤالاتی از لحاظ روایی صوری قابل قبول هستند که نمره آن ها بالاتر از 5/1 باشد.

به منظور اطمینان از روایی پرسشنامه آن را در اختیار دو نفر از اساتید گذاشته و نظرات آن ها در پرسشنامه اعمال شد و مورد تأیید آنان قرار گرفت. برای اطمینان از پایایی سوالات و گویه های مورد سنجش برای مفاهیم مورد استفاده تحقیق، پرسشنامه در یک مطالعه پایلوت بین 20 نفر از صاحبنظران و کارشناسان توزیع شد و نتایج آن مورد آزمون قرار گرفت تا نواقص احتمالی پرسشنامه که می توانست از نامفهوم بودن سوالات، ترتیب نامناسب سوالات و طولانی بودن پرسشنامه و ... باشد مرتفع گردد. همچنین از شرکت‌کنندگان در این مورد نظرخواهی صورت گرفت که در صورتی که سوالات برای آنها نامفهوم می‌باشد و یا نظر خاصی در مورد هر سوال دارند در مقابل آن سوال متذکر شوند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها و بررسی نظرات کارشناسان بانک اطلاعاتی برای 20 پرسشنامه تشکیل گردید و روایی آن مورد سنجش قرار گرفت.

نویسنده: مینا نادری