هنرهای تجسمی ایران در سال ۹۵؛ سالی پر از سوءتفاهم/همه اتفاقات بد در یک قاب؛ بی‌هیچ عذرخواهی
به گزارش خبرنگار ایلنا، حوزه هنرهای تجسمی ایران از ابتدای سال ۱۳۹۵ روزهای بسیار پرحاشیه‌ای را پشت سر گذاشت و باعث شد تا اهالی این حوزه که همیشه در سکوت و آرامش بسر می‌بردند؛ با ارائه بیانه‌ها و تجمع‌های مختلف به این حواشی واکنش نشان دهند.
ماجرای یک انتقال پرحاشیه که تکذیب شد
از روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ خبر واگذاری موزه هنرهای معاصر به بنیاد رودکی شنیده شد. اهمیت موزه هنرهای معاصر و گنجینه‌ای ارزشمندی از هنر اروپا و آمریکا که در این موزه نگهداری می‌شود موجب شد تا هنرمندان هنرهای تجسمی نسبت به واگذاری آن واکنش نشان داده و انجمن هنرمندان نقاش ایران بیانیه‌های مختلفی را در این باره ارسال کرد. اما با جدی شدن این خبر و عدم پاسخ مشخصی از سوی مسئولان موزه انجمن‌ها و هنرمندان و اهالی هنر در تجمعی اعتراضی ۲۱ فروردین ماه در مقابل موزه هنرهای معاصر تجمع کردند.
مجید ملانوروزی (مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی) در آن زمان سرپرست موزه هنرهای معاصر بود و در تجمع معترضان گفته بود؛ موزه خارج از بحث مدیریتی آن یک جریان فرهنگی است که نمی‌شود آن را نادیده گرفت و امکان دارد با خصوصی‌شدن موزه، امور فرهنگی دچار خسارت شود. از همین‌رو بحث واگذاری موزه به طور کامل از دستور خارج و منتفی شده است.
اما شایعات مبنی بر واگذاری موزه همچنان ادامه داشت تا جایی که معاونت امور هنری وزارت ارشاد در تاریخ ۱۹ فروردین‌ماه شایعه انتقال موزه هنرهای معاصر به بنیاد فرهنگی- هنری رودکی را تکذیب کرد و معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تاریخ ۲۱ فروردین ماه با انتشار اطلاعیه‌ای «واگذاری مدیریت موزه هنرهای معاصر به بنیاد فرهنگی - هنری رودکی» را تکذیب کرد.
در حاشیه انتقال موزه هنرهای معاصر به بنیاد فرهنگی _ هنری رودکی یک بحث قدیمی دوباره جان گرفت و به دغدغه روز جامعه تجسمی تبدیل شد و هنرمندان تجسمی از مسئولان خواستند تا درباره آثار گنجینه موزه آمار مشخصی را ارائه و شفاف‌سازی کنند
این دغدغه جامعه هنری باعث شد تا علی جنتی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی در اردیبهشت ماه سال جاری در جلسه شورای عالی خانه هنرمندان وعده جمع‌آوری آمار و اطلاعات آثار موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران همراه با عکس و مشخصات آن را به هنرمندان بدهد.
احسان آقایی (مشاور هنری و مدیر پروژه چاپ کتاب موزه هنرهای معاصر) به ایلنا گفت: آمار دقیقی از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر ندارم اما به طور تقریبی می‌توان گفت در حدود سه هزار اثر در موزه هنرهای معاصر قرار دارد، نیمی از این آثار خارجی و نیم دیگر داخلی است. البته بعضی از آثار سه لَت بوده یعنی ممکن است در آمار یک اثر؛ سه بار ثبت شده باشد اما همه آنها مربوط به یک کار است به همین دلیل نمی‌شود آمار دقیقی ارایه داد تا اینکه این کتاب چاپ شود و آمار درستی بدست آوریم.
با گذشت تقریبا یازده ماه از این اظهارات و وعده‌های مسئولان وزارت ارشاد و موزه کتاب آثار گنیجنه موزه هنرهای معاصر همچنان آماده نشده است
مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی در مراسم افتتاح نمایشگاه مسافران برلین _ ایتالیا گفت: از تمام آثار گنجینه برای تهیه کتاب عکسبرداری شده است اما متاسفانه صحافی تمام نشده و به همین دلیل رونمایی از این کتاب به بعد از تعطیلات نوروز موکول شد.
مسئولان موزه برای کمتر شدن حاشیه‌های گنجینه موزه هنرهای معاصر در ۱۷ تیرماه سال ۹۵ از نمایندگان تعدادی رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها دعوت کردند تا بازدید دو ساعته از گنجینه موزه هنرهای معاصر داشته باشند البته در این فرصت اندک دیدن تمامی آثار موزه امکان‌پذیر نبود.
لغو حذف درس نقاشی از دروس هنرستان هنرهای زیبا
هنوز خبر واگذاری مدیریت موزه هنرهای معاصر به بنیاد رودکی و حواشی پس از آن فروکش نکرده که خبر دیگری جامعه هنری کشور را دستخوش نگرانی تازه‌ای کرد و در فضاهای مجازی شایعاتی مبنی بر حذف درس نقاشی از دورس دبیرستان شنیده می‌شد و این ماجرا واکنش‌های جامعه هنری و در راس آنها انجمن هنرمندان نقاش را به همراه داشت. انجمن هنرمندان نقاش در نامه‌ای به وزیر آموزش و پرورش نسبت به حذف درس مجسمه‌سازی و نقاشی اعتراض خود را عنوان کردند.
سیدمصطفی آذرکیش (مدیرکل دفتر آموزش‌های کاردانش وزارت آموزش و پرورش) پس از واکنش‌های به‌وجود آمده درباره حذف درس نقاشی و مجسمه‌سازی از دروس دبیرستان و تغییر عنوان رشته گرافیک گفته بود؛ از گذشته به‌روزآوری و تغییر عناوین رشته‌ها وجود داشته است البته ما رشته‌ای را حذف نمی‌کنیم بلکه سرفصل‌ها و محتوا را در برخی رشته‌ها به‌روز می‌کنیم.
در نهایت نیز این ماجرا لغو و درس نقاشی از دروس دبیرستان هنرهای زیبا حذف نشد.
نمایشگاهی که برپا نشده خبرساز شد
بی‌شک مهمترین خبر در جامعه تجسمی که با اعتراض و واکنش‌های بسیاری از سوی جامعه هنری در سال ۹۵ همراه شد ماجرای ارسال ۶۰ اثر از گنجینه موزه هنرهای معاصر به نمایشگاهی در آلمان و ایتالیا بود
علی جنتی وزیر سابق ارشاد در نشستی در خانه هنرمندان گفته بود؛ ما با آلمان برای سال ۲۰۱۶ و با ایتالیا برای سال ۲۰۱۷ صحبت کرده‌ایم تا آثار گنجینه در این کشورها نمایش داده شود.
مجید ملانوروزی رییس وقت موزه نیز در مصاحبه‌ای اظهارکرده بود؛ نمایشگاه بخشی از گنجینه موزه هنرهای معاصر (شامل ۳۰ اثر ایرانی و ۳۰ اثر خارجی) اول دیماه در برلین برپا می‌شود و سه‌ماه در این شهر ادامه خواهد داشت. سپس نمایشگاه به رم انتقال پیدا می‌کند و چهارماه نیز در آنجا برپا خواهد بود.
عدم شفاف‌سازی درباره آمار گنجینه موزه هنرهای معاصر و همچنین آثاری که قراراست به این نمایشگاه ارسال شود بازهم جامعه هنری را ملتهب کرد و هنرمندان هنرهای تجسمی نسبت به این موضوع اعتراض داشتند
همین صحبت‌ها کافی بود تا بار دیگر جرقه اعتراض‌ها زده شود و هنرمندان به تصمیم جدید مسئولان درباره آثار گنجینه موزه اعتراض کنند. گروه مخالف بر این عقیده بود که خروج این تعداد از اثر گنجینه از ایران و نمایش آنها در اروپا به صلاح نیست و ممکن است اتفاقی برای آثار ارزشمند گنجینه بیفتد. با وجود اینکه سرپرست موزه ضمانت کرد آثار در هر شرایطی به ایران بازمی‌گردد، اعتراض‌ها همچنان ادامه داشت.
درنهایت با نزدیک شدن به زمان ارسال آثار به تور نمایشگاهی آلمان و ایتالیا و مبهم بودن این قرارداد و نگرانی‌های هنرمندان در خصوص چگونگی این تور نمایشگاهی، موزه هنرهای معاصر سه‌شنبه (ششم مهرماه) نشستی با نمایندگان انجمنهای هنری، گالری‌داران و جمعی از هنرمندان برای پاسخگویی به سوالات انجمنهای هنری در محل موزه هنرهای معاصر برگزار شد. در این جلسه که دو ساعت به طول انجامیده مسئولان موزه قول دادند تا قراردادها را در اختیار انجمن هنرمندان نقاش قراردهند که متاسفانه این موضوع هیچ‌گاه اتفاق نیفتاد.
احمد مازنی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در گفت‌وگو با ایلنا در این باره اظهارکرده بود؛ اولین موضوع رعایت اجرای قوانین و مقرراتی است که برای چنین اقدامی لازم است ازجمله مصوبه هیات وزیران، دوم صحت و سلامت آثار که به تعبیری از میخ تا میخ آن تضمین شود. این موارد صورت‌جلسه شده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در چارچوب این مصوبه و صورت‌جلسه باید عمل کند.
ابهامات حقوقی برطرف شود؛ اجازه می‌دهیم
با تغییر در راس وزارت ارشاد و روی کار آمدن سیدرضا صالحی‌امیری به جای علی جنتی موضوع ارسال آثار متوقف شد و صالحی‌امیری درباره ارسال آثار گنیجنه موزه گفته بود؛ ارسال آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر به نمایشگاه موزه برلین به دلیل ابهامات حقوقی تفاهم‌نامه که برخی حقوق‌دانان مطرح کردند، با پیشنهاد بنده در هیئت دولت فعلا لغو شده است.
در هفتم دیماه بود که هرمان پارتسینگر، مدیر بنیاد میراث فرهنگی پروس به خبرگزاری آلمان گفته بود؛ وزارت ارشاد اسلامی مجوز خروج آثار گنجینه هنر غربی موزه هنرهای معاصر را صادر نکرده و به همین دلیل بنیاد فرهنگی پروس به طور یک‌جانبه قرارداد برگزاری این تور نمایشگاهی را لغو کرده است. به گفته پارتسینگر بیش از این امکان به تعویق انداختن این تور نمایشگاهی وجود نداشت.
اما مجید ملانوروزی در گفتگو با ایلنا مدعی شده بود؛ هنوز نامه‌ای از طرف این بنیاد برای لغو قراردادها به موزه هنرهای معاصر ارسال نشده است اما احتمال دارد به دلیل تاخیر در زمان ارسال آثار طرف آلمانی قرارداد را لغو کرده باشد.
با منتفی شدن نمایش آثار موزه در اروپا در سال ۹۵، موزه هنرهای معاصر که حالا به سرپرستی محمد زارع اداره می‌شود در آخرین روزهای امسال میزبان نمایشگاهی شد که قرار بود به آلمان و ایتالیا ارسال شود و مجید ملانوروزی مدیر کل هنرهای تجسمی در افتتاحیه این نمایشگاه؛ با رونمایی از کتابی که این ۶۰ اثر در آن معرفی شده بود از ارسال این آثار در تیرماه سال ۹۶ خبر داد
حال با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال به سر می‌بریم هنوز جامعه هنری در این‌باره واکنشی نشان نداده اما قطعا با نزدیک شدن به زمان ارسال آثار باید منتظر حواشی و پس‌لرزه‌های این خبر در سال ۹۶ باشیم.
فروش ۳۷ میلیارد تومانی آثار هنری در پنجمین حراج تهران
پنجمین حراج تهران؛ در سال ۹۵ در دوبخش در خرداد و آذر امسال برگزار شد. اولین بخش آن که متعلق به آثار هنرمندان مدرن بود جمعه شب (هفتم خرداد) در هتل پارسیان آزادی با حضور علی جنتی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) علی مرادخانی (معاون امور هنری وزیر ارشاد)، برگزار شد و حسین پاکدل چک حراج را برای ۸۰ اثر در این دوره زد.
گرانترین تابلوی حراج تهران اثری از مجموعه تنه درختان سهراب سپری (۱۳۵۹ ـ ۱۳۰۷) بود و به قیمت ۳ میلیارد تومان فروخته شد. کمترین مبلغ حراج نیز متعلق به تابلوی «اشیای بازمانده» اثر حسینعلی ذابحی بود و این اثر به قیمت ۳۰ میلیون تومان فروش رفت.
بخش دوم پنجمین دوره حراج تهران، ویژه آثار هنرمندان مدرن و معاصر با نگاه ویژه به هنرمندان جوان عصر جمعه سوم دیماه در هتل اسپیناس پالاس برگزار شد و اثر فرهاد مشیری با عنوان "شماره‌های سیاه روی سفید" گرانترین اثر و اثر پیمان هوشمندزاده از مجموعه "چاقوها" ارزانترین اثر در این دوره از حراج بود. در مجموع در دو بخش حراج تهران حدود ۳۷ میلیارد تومان آثار هنری را به فروش رسید.
نگارخانه هایی که سال ۹۵ تقریبا به طور مستمر فعال بودند
در سال ۹۵ ، ۲۵ گالری افتتاح و به آمار گالری‌های تهران افزوده شد اما در طول سال تعدادی از گالری‌ها فعالیت بیشتری در زمینه ارائه و نمایش هنرهای تجسمی داشته‌اند که برخی از آنها عبارتند از؛ اعتماد، طراحان آزاد، شیرین، ساربان، شکوه، ویستا، آ، راه ابریشم، سیحون، گلستان، ماه مهر، والی، دی، ثالث، آب انبار، دستان، مژده، تم، شش، شهریور، اثر، ترانه باران، ایده پارسی، الهه، دنا، هفت ثمر، فردا، هما، هپتا، هور، شکیبا، شهریور، عقیلی، عکاسان جوان، دریابیگی، کمال الدین بهزاد، نگارخانه هنر ایران، آران، آشیان نقش و مهر، ایوان، آتبین، آتشزاد، بهنام دهش پور، ترقی جاه، دریابیگی، ژینوس، ژیوار، دید، آرت سنتر(مرکز هنر)، شکیبا، شیث، سدیفی، مریم فصیحی هرندی، آریا، آرته، سبحان، فام، شلمان، بوم نگارخانه‌های موزه هنرهای معاصر تهران، نگارخانه‌های خانه هنرمندان ایران- فرهنگسرای نیاوران، ارسباران، نگارخانه ابوالفضل عالی حوزه هنری.
جشنواره‌ای که پرحاشیه شد
انجمنهای تجسمی با برگزاری بی‌ینال‌ها و سمپوزیوم‌ها و جشنواره‌های مختلف در طول سال هنرمندان پیشرو را در رشته‌های مختلف هنری معرفی می‌کنند اما سال‌هاست که به دلیل مشکلات بسیار از جمله عدم بودجه و فضای مناسب بی‌ینال‌ها و سمپوزیوم‌های انجمنهای هنری مختلف برگزار نمی‌شود اما جشنواره تجسمی فجر که امسال نهمین دوره آن برگزار شد تنها جشنواره‌ای است که ۹ سال بدون وقفه ادامه داشته است.
از هشتمین دوره جشنواره رویکرد این جشنواره تغییر کرد و جشنواره هنرهای تجسمی به صورت بینارشته‌ای برگزار شد. نهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی از ۳ تا ۳۰ بهمن در موزه هنرهای معاصر و فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
نهمین دوره جشنواره با کمترین حاشیه برگزار شد اما پس از پایان مراسم اختتامیه و معرفی برگزیدگان این دوره از جشنواره؛ خبرهایی مبنی بر کپی بودن برخی از آثار برگزیده در جشنواره از جمله اثر کاظم خراسانی در فضای مجازی منتشر شد این موضوع باعث نارضایتی بسیاری از انجمنهای هنری شد و در نهایت انجمنهای هنری بیانیه‌ای را درباره این اتفاق صادر کردند، دبیرخانه جشنواره نیز در واکنش به این اعتراضات بیانیه‌هایی را ارسال کرد
این حاشیه‌ها آنقدر بالا گرفت و اعتراضات ادامه داشت تا جایی‌که در تاریخ یکشنبه (۱۵ اسفند) جلسه‌ای با حضور کاظم خراسانی؛ اعضای شورای هنری و شورای داوری نهمین جشنواره هنرهای تجسمی برگزار شد و خراسانی با تحویل لوح و جوایزش به دبیرخانه توضیحات خود را درباره اثرش ارائه کرد و قرار شد این شورا به زودی نتیجه نهایی را اعلام کند.
اگرچه دو هفته از برگزاری این جلسه می‌گذرد و به روزهای پایانی سال ۹۵ نیز نزدیک می‌شویم اما همچنان پاسخ نهایی شورا درباره کپی بودن اثر کاظم خراسانی اعلام نشده است.
وعده‌ای که تحقق نیافت
سیدرضا صالحی‌امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تاریخ ۲۴ بهمن‌ماه و در حاشیه برگزاری نهمین جشنواره هنرهای تجسمی دیداری صمیمی با برخی از اعضای جامعه تجسمی داشت. در این جلسه معصومه مظفری رییس انجمن هنرمندان نقاش به عنوان نماینده انجمنهای هنری خواستار مطالبات هنری ازجمله تشکیل شورای هنری از وزیر شد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با تایید نظر رییس انجمن هنرمندان نقاش به نمایندگان انجمنهای هنری و هنرمندان حاضر در این مراسم وعده تشکیل شورای تجسمی را داد که تا به امروز هنوز خبری از تشکیل این شورا نشده است. البته وعده تشکیل این شورا نیز در گذشته و در جلسات متعددی که علی مرادخانی با هنرمندان تجسمی داشت از سوی معاون امور هنری به هنرمندان داده شده بود که همچنان اتفاق خاصی در این زمینه صورت نگرفته است.
چهره‌های پرفروغی که خاموش شد
جامعه هنرهای تجسمی در سال ۹۵ چراغ‌های فروزانی را نیز از دست داد و در غم آنها نشست.
امید آشتیان، نشان تانیک ، وحید جعفرنژاد، حمید خادمی، محمدعلی صمیمی اول، محمد رفیع ضیایی، غلامعلی فرهت، پرویز کلانتری، هدایت‌اله گلزاد، سیروس معروفی، سیدمحمود موسوی، علی والیان، علی‌اصغر شعرباف و علی اکبر صارمی اجمله هنرمندانی بودند که جهان فانی را در سال ۹۵ وداع گفتند.