سعيده قرشي؛ معمار،پژوهشگر
مانند خيلي از داستان‌هاي داستايوفسکي، شب‌هاي روشن داستان يک راوي اول شخص بي‌نام و نشان است که در شهر زندگي مي‌کند و از تنهايي و اين‌که توانايي متوقف کردن افکار خود را ندارد، رنج مي‌برد. کتاب با نقل قولي از شعر گل نوشته‌ي ايوان تورگنيف آغاز مي‌شود:
"و آيا اين نقشي بود که سرنوشت برايش برگزيده بود
تنها لحظه‌اي در زندگي او
تا به قلب تو نزديک باشد؟
يا اين که طالعش از نخست اين بود
تا بزيد تنها دمي گذرا را
در همسايگي دل تو"
در اين داستان، راوي تجربه‌هايش از قدم زدن در خيابان‌هاي سن پترزبورگ را توصيف مي‌کند. عاشق شهر در شب است، زيرا در شب احساس آرامش مي‌کند.
فرزاد مؤتمن فيلم شب‌هاي روشن را با اقتباس از اين داستان ساخته است. سکانس آغازين فيلم ديدار دو انسانِ تنهاست. مرد (مهدي احمدي)، استادِ دانشگاه، سرخورده‌ي اجتماعي و مأيوسِ فلسفي‌ست و انزواي خود را با تدريسِ ادبيات، مطالعه‌ي کتاب و پرسه‌زدن در خيابا‌ن‌ها مي‌گذراند. شبي متوجهِ دختري (هانيه توسلي) ساک‌به‌دست مي‌شود و به او کمک مي‌کند تا از شرّ يک مزاحم رهايي يابد… صحنه‌اي که در خلال داستان زندگي شبانه‌ي شهر را با تمام اميدها و بيم‌ها به تصوير مي‌کشد… دوگانهي ملموس در زندگي شبانه‌ي شهري…
ساوان ليمپت و ايرينا وان آلتس در مقاله‌اي تحت عنوان" نظارت شهري و كنش بين مناطق امن و هيجان‌انگيز زندگي شبانه شهري" در مجله Society & Surveillance ،سال 2012، در مورد زندگي شبانه‌ي شهري چنين گفته‌اند: از اوايل 1990 ميلادي به بعد شب و اقتصاد شبانه، به طور گسترده‌تر، شهرهاي 24 ساعته با برنامه‌هاي بازسازي خود شروع به توسعه كردند. درست مثل اقتصاد در طول روز، اقتصاد شب به اينترتيب به عنصري حياتي براي بازسازي مراكز شهري تبديل شده است. در برخي از شهرها اقتصاد شب به معناي واقعي كلمه پر از خلاء ناشي از زوال بخش‌هاي صنعتي و توليدي است.
پاول چترتون و هالندز در کتاب خود تحت عنوان "چشم اندازهاي شهري شبانه" ضمن بررسي ريشه‌هاي شكل گيري فعاليت‌هاي تفريحي شبانه و مفهوم شهر 24 ساعته به اين نكته اشاره مي‌کنند که با وجود رشد روز افزون اقتصاد تفريحات و سرگرمي در بسياري از شهرهاي غربي اروپا و آمريكا زندگي شبانه‌ي شهرها بيشتر در دست شرکت‌هاي تجاري که خدمات تفريحي و سرگرم کننده را آن هم بيشتر براي جوانان مهيا مي‌کنند، است. اين دو محقق به لزوم ايجاد ارتباط بين همه‌ي اقشار جامعه، زندگي شبانه و فضاهاي شهري به منظور تحقق مفهوم صحيح و واقعي شهر 24 ساعته تاکيد مي‌نمايد. مي‌توان گفت اين ديدگاه ميل روز افزون ساکنان شهرهاي امروز به استفاده از خدمات، به‌ويژه در زمينه‌هاي تفريحي، سرگرمي و گذران اوقات فراغت در ساعات بيشتري از شبانه روز، غروب و شب، در بيرون از خانه را در اثر تغيير شيوه‌ي زندگي امري گريز ناپذير مي‌داند و مورد توجه قرار مي‌دهد. همچنين مفهوم شهر 24 ساعته را به عنوان هدف يک شهر براي معرفي خود به عنوان يک مكان قابل زندگي از طريق گسترش تفريح و سرگرمي، خريد و ساير فعاليت‌هاي اوقات فراغت در ساعات بيشتري از شبانه روز، يک واژه‌ي دو پهلو مي‌داند که عده‌اي با در نظر گرفتن منافع و فرصت‌هايي که به دست مي‌دهد، آن را صد در صد مي‌پذيرند و گروهي به دليل توجه به مضرات و تهديداتي که در پي دارد، آن را به طور کامل رد مي‌نمايند.
لئون كريتزمن محقق علوم اجتماعي در كتاب "جامعه 24 ساعته" به دامنه‌اي از عوامل شناخته شده و قابل قبول ازجمله تغييرات اجتماعي و جمعيتي، تغيير در الگوهاي كار، افزايش تعداد مادران شاغل، ميل به خروج از زندگي روزمره و انجام امور بيشتر و متنوع‌تر، افزايش درآمد (ثروت عمومي) و ساير عوامل ديگر اشاره مي‌كند كه در شهرهاي امروز باعث مي‌شوند مردم هرچه بيشتر خدماتي را در ساعات بيشتري از شبانه روز (غروب و شب) طلب كنند و معتقد است كه اين خواسته‌ها روز به روز در حال افزايش است.
كريستوفر در كتاب خود با عنوان "گردشگري شهري: بازديدكنندگان، اقتصاد و رشد شهرهاي بزرگ" چهار رابطه بين گردشگري و مناطق شهري را بررسي مي‌كند. او ميان عوامل اوليه، ثانويه و ديگر عوامل منابع گردشگري شهري تمايز قائل مي‌شود. عوامل اوليه، دلايل عمده و اصلي ديدار بازديدكنندگان از شهر را فراهم مي‌آورند. عوامل ثانويه از قبيل محل سكونت، محل خريد، حمل ونقل يا اطلاعات گردشگري است که اگرچه در موفقيت گردشگري شهري نقش بسيار مهمي دارند، اما مهم‌ترين عوامل جذب گردشگر به حساب نمي‌آيند. عناصر كليدي زير مي‌توانند علاقه‌ي بازديدكننده را به مناطق شهري افزايش دهند، بخش‌هاي تاريخي، سواحل، نمايشگاه‌ها و مراكز گردهمايي، وقايع و جشنواره‌ها. مناطق داخلي شهرها مبتني بر اوقات فراغت به طور فزاينده نگراني در مورد امنيت شخصي و ترس از جرم را كاهش داده‌اند و به اين دليل مناطق تفريحات شبانه مورد علاقه‌ي بازديدكنندگان براي ماجراجويي و هيجانات گردشگران هستند.
زندگي شبانه يك نمود برجسته از ارتباط پيچيده و پويا و فرايندهايي است كه بين اقتصاد، جامعه و فرهنگ وجود دارد. با توجه به اين عوامل زندگي شبانه را مي‌توان در دو بعد "عيني-كالبدي-كاركردي" و "ذهني- رواني-ادراكي" دسته بندي كرد … شب‌هاي روشن ترکيب وصفي قابل تاملي براي بازتعريف زندگي شبانه در اين دو بعد است …
اين مطلب پيش از اين در روزنامه دوات/ زيبا شهر رشت به چاپ رسيده است.