هر چند شهر جهاني يزد به شهر بادگيرها معروف است و تعداد زيادي از بادگيرهاي منحصر به‌فرد آن به ثبت ملي رسيده، ولي پرونده ثبت جهاني بادگيرهاي اين ديار با مداخله و اعتراض نمايندگان کشورهاي عربي به‌ويژه امارات متحده عربي تاکنون به سرانجام نرسيده است.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، بادگيرها، سازه‌هاي تاريخي ومنحصربفرد شهر جهاني يزد هستند به طوري از گذشته نيز اين ديار کهن به شهر بادگيرها معروف بوده است.
اين سازه‌هاي خشتي و زيبا که به عنوان يکي از گسترده‌ترين جاذبه‌هاي يزد به شمار مي‌آيد، همانطور که «جلال آل احمد» مورخ و ايران‌شناس برجسته نيز بدان اشاره مي‌کند در وهله اول توجه هر رهگذري را به خود جلب مي‌کند.
بادگيرها که همواره بر پشت‌بام و بلنداي خانه‌ها و بناهاي ديگري مانند آب‌انبارها خودنمايي مي‌کند، در واقع سيستم‌هاي منحصر بفرد سرمايشي و سازگار با اقليم ديار تقتيده کوير مرکزي ايران و از ابداعات شگفت نياکان اين سرزمين به شمار مي‌آمده است.
اين بناهاي مکعبي شکل و گلين که روزگاري با تغيير مسير باد به داخل صحن و سراي خانه‌ها به مانند کولرهايي طبيعي عمل مي‌کردند، امروزه در تقابل با پيشرفت تکنولوژي سيستم‌هاي سرمايشي، ديگر کارايي چنداني جز درنماي ظاهري ساختمان‌ها حتي در معماري نوين يزد ندارند.
البته بسياري از اين سازه‌هاي خاص تاريخي در استان يزد به دليل ويژگي‌هاي منحصربفردشان در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده اما هنوز مجموعه اين آثار به رغم تلاش‌هاي صورت گرفته موافقت يونسکو براي درج در آقثارجهاني را جلب نکرده است.
«سيد مصطفي فاطمي» مدير کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد با اشاره به اين ناکامي در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا، اظهار مي‌کند: ۱۰ سال از تلاش براي ثبت جهاني بادگيرها با عنوان «ثبت فن‌آوري ساخت بادگير» مي‌گذرد ولي علي‌رغم ارسال پرونده مذکور به يونسکو، به دليل مداخله و اعتراض نمايندگان کشورهاي عربي به ويژه امارات متحده عربي تاکنون محقق نشده است.
وي به پژوهش‌هاي متعدد صورت گرفته در اين رابطه و همچنين مطالعات يکي از اساتيد يزدي ساکن کانادا در خصوص ريشه‌يابي واژه‌ي «بادگير» در ادبيات اشاره مي‌کند و مي‌گويد: متأسفانه علي‌رغم تمام اين تفاسير پرونده ثبت جهاني بادگيرها در فهرست آثار معنوي يونسکو متوقف شده است.
فاطمي از تلاش براي طرح مجدد پرونده ثبت جهاني بادگيرهاي يزد در يونسکو خبر مي‌دهد و خاطرنشان مي‌کند: البته به دليل تعدد پرونده‌هاي در نوبت جمهوري اسلامي ايران به يونسکو، اين طرح با تعلل مواجه شده ولي در حين حال اداره کل ميراث فرهنگي استان بارها براي همکاري جهت تکميل و به جريان افتادن اين پرونده اعلام آمادگي کرده است.
وي از روند تکامل بادگيرها از فلات مرکزي به ساير نقاط ايران به عنوان مهمترين دست‌يافته‌ي تحقيقات صورت گرفته براي ثبت جهاني اين سازه نيز ياد مي‌کند و مي‌گويد: روند تکامل بادگيرها بر اساس مستندات موجود از يزد، کرمان و سمنان شروع و پس از آن به سمت شهرهاي حاشيه خليج فارس و هرمزگان و در نهايت به کشورهاي عربي به ويژه کويت، عمان و ساير کشورهاي عربي راه يافته است.
وي معتقد است که ايجاد بادگير قطعاً از زندگي مردمان ديار کوير شکل گرفته و در اين رابطه تصريح مي‌کند: گرماي شديد و موضوع بقا در اين سرزمين، مردم مناطق کويري ايران را به سمت پيدايش چنين ابداعاتي سوق داده به نحوي که بنا بر پژوهش‌هاي صورت گرفته در ابتدا اقدام به حذف يکي از ديوارهاي ساختمان‌هايشان و ايجاد تالارها و طاق‌ها کردند و در ادامه به ويژه در عصر ايلخاني، اين تالارها بلندتر شدند تا تهويه هوا را بهتر انجام دهند.
مدير کل ميراث فرهنگي يزد ادامه مي‌دهد: پس از آن که زيرزمين‌ها به عنوان دريچه‌هايي در تهويه هوا بکار گرفته شدند، بادگيرهاي يک طرفه ابداع شد و سپس بادگيرهاي چند ضلعي، دايره‌اي و ساير بادگيرها شکل گرفتند که تمامي انواع آن در يزد وجود دارد.
فاطمي در پايان نيز قدمت تکنولوژي بادگير را بيش از تصورات کنوني مي‌داند و در اين باره بيان مي‌کند: بادگير با عنوان «بادآفره» در اشعار رودکي که متعلق به قرن ششم هجري است نيز ديده مي‌شود که بيانگر قدمت افزون‌تر اين سازه‌ها در کشورمان است.