موضوع ثبت هنر خوشنويسي به نام ايران به آن شکلي که در برخي رسانه‌ها و در فضاي بيرون منتشر شد، نبوده است و دوستان يونسکو درواقع توانستند برنامه پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي ايران را به ثبت برسانند که همزمان کشورهاي ديگري هم اين درخواست را داشتند. اين موضوع در نشستي که انجمن خوشنويسان ايران با حضور تعدادي از مسوولان اين انجمن و اصحاب رسانه برگزار کرد، مطرح شد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، اين نشست که با حضور علي شيرازي (عضو شوراي ارزش‌يابي انجمن)، علي اشرف صندوق‌آبادي(نايب رييس انجمن)، عارف براتي (مدير اجرايي انجمن)، ميرحيدر موسوي (شوراي عالي انجمن) و حجت‌الله مرادخاني (پژوهشگر و استاد دانشگاه) همراه بود، حول محور برنامه پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي ايران برگزار شد و اصحاب رسانه در همين راستا پرسش‌هاييشان را مطرح کردند.
روز خوشنويسي چگونه در تقويم ثبت شد؟
در ابتداي اين نشست ميرحيدر موسوي از اعضاي شوراي عالي انجمن سخنراني کرد و ضمن اشاره به اين نکته که اصحاب رسانه يک گام از همه افراد جلوتر هستند و بادقت و حساسيت بالاتري موضوعات را دنبال مي‌کنند، اظهار کرد: «انجمن خوشنويسان ايران يک نهاد کاملا مردمي است که بدون دريافت کوچکترين بودجه‌اي از دولت مستقل کار خودش را دنبال مي‌کند. انجمن خوشنويسان ايران الان در اين شرايط و با وجود مشکلات اقتصادي‌اي که گريبان‌گير مجموعه‌ي انجمن‌ها و فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري است، ولي به لطف خدا و با توجه به ريشه‌ي عميقي که به هر حال در فرهنگ و هنر اين مرز و بوم دارد و با ۷۱ سال سابقه‌ي فعاليت، کارهاي خودش را مستقلا دنبال مي‌کند و خدا را شاکريم که امروز مي‌توانيم بگوييم انجمن خوشنويسان ايران به عنوان يکي از مقتدرترين انجمن‌هاي هنري نه فقط در ايران بلکه در دنيا مي‌تواند مطرح باشد.»
وي همچنين ادامه داد: «انجمن خوشنويسان که حدود ۳۵۰ شعبه در سراسر کشور دارد چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور فعاليتي را به صورت کاملا منسجم، هدفمند و با برنامه دنبال مي‌کند و طيف وسيعي از علاقه‌مندان و کساني که دغدغه هنر خوشنويسي را دارند پوشش مي‌دهد.»
موسوي اضافه کرد: «الان مي‌توانيم بگوييم که انجمن خوشنويسان ايران اين ميراث گرانبهايي که گذشتگان براي ما به ارمغان گذاشته‌اند، به درستي هم حفاظت کرده، هم ترويج داده و هم اينکه واقعا امروز مي‌توانيم ادعا داشته باشيم که جوانان برومندي وارد عرصه خوشنويسي شده‌اند که در اين حوزه آثار بسيار درخشاني را از آنان مي‌بينيم. نه فقط در پايتخت بلکه در تمام جاي جاي کشور.»
وي ادامه داد: «به طوري که مي‌توانيم ادعا کنيم در حال حاضر يکي از دوران طلايي خوشنويسي ايران امروزِ ماست که به همت همه استادان والامقام ما، شوراي ارزش‌يابي و تمام استاداني که در جاي جاي ايران با همه مشکلات در کنار صداقت، عشق، علاقه و اشتقياقي که به اين حوزه هنري دارند، در کل کشور مي‌بينيم که فعاليت اين عزيزان به قدري گسترده شده که جوانان برومندي رشد کرده و آثاري را خلق کرده‌اند. اين کارنامه ارزشمند ماست؛ وقتي که مي‌بينيم که در سطحي که عموما ترک‌ها ميدان‌دار بودند، خوشنويسان ايراني هستند که جايزه‌هاي ويژه را مي‌برند و از کساني که مدعي هستند، جلوترند.»
موسوي در ادامه اظهار کرد: «يکي از کارهاي ارزشمندي که انجمن خوشنويسان ايران انجام داد و حداقل سه سال براي آن تلاش شد، اين بود که يک روز معين را در تقويم به نام روز خوشنويسي ثبت کند. به ما گفته شد که شما بايد به مدت سه سال برنامه‌هاي مدون در اين هفته را داشته باشيد و پرونده‌اي تشکيل دهيد تا به نتيجه برسيد. به هر حال ما به همت مجموعه کشور و کميسيون فرهنگي انجمن خوشنويسان، سه سال برنامه ريزي کرديم و توانستيم که اين روز را ثبت کنيم و نام هنر خوشنويسي را در تقويم بياوريم.»
عارف براتي، مدير اجرايي انجمن خوشنويسان نيز در ادامه اين نشست صحبت کرد و گزارشي از فعاليت‌هاي انجمن خوشنويسان در اين چند سال اخير ارائه داد: «انجمن خوشنويسان يک انجمن مردم نهادي است که به بودجه دولت وابسته نيست و از سال ۱۳۲۹ آغاز به کار کرده است و امروزه در سراسر ايران و خارج از ايران شعبه دارد که تمام اين شعب داراي مجامع هستند و از اعضاي خود که فارغ التحصيل‌اند در مجامع شرکت مي‌کنند و هيات مديره خودشان را انتخاب مي‌کنند و شوراي خودشان را که انتخاب کردند از بين شوراي مديران انتخاب مي‌شوند.»
ايران در محافل بين‌المللي وضعيت مناسبي ندارد
علي شيرازي که در شوراي ارزش‌يابي انجمن فعاليت دارد نيز در اين نشست گفت: «همانطور که مطلع هستيد حوزه فرهنگي و هنري ايران در دوره‌هاي گذشته بسيار فراگير بوده است. حوزه فرهنگ فقط مرزهاي جغرافيايي نيست لذا امروز ما دستاوردهايي داريم که مورد ادعاي همسايگان ما قرار گرفته است. فرض کنيد در مقام شعر و ادب ما شاعران بسيار زيادي داريم که به فارسي شعر گفته‌اند و در ايرانِ مرکزي فعاليت مي‌کردند امروزه اما مقبره برخي از اين بزرگان در کشورهاي همسايه هستند و اين کشورها درصدد اين برآمدند تا جايي که مي‌توانند از اين دستاوردها استفاده کرده و به اسم خودشان به ثبت برسانند.»
وي ادامه داد: «ما ايراني‌ها از اينجا به فکر افتاديم که دستاوردهاي خودمان را حفظ کنيم. انجمن خوشنويسان که يک نهاد کاملا مردمي است، پيشنهاد داد که خوشنويسي و به ويژه خط نستعليق، خط شکسته و خط تحرير را به نام ايران به ثبت برسانيم. منتها اين کار فقط بر عهده انجمن نيست. به طور کلي در مجامع بين‌المللي وضعيت کشورها بستگي به آن تيمي دارد که از آن پرونده دفاع مي‌کنند.»
شيرازي همچنين اظهار کرد: «ما الان در محافل بين المللي وزن لازم را متأسفانه نداريم چراکه در بسياري از کميته‌هاي بين‌المللي ايران عضويت ندارد. مثلا ترکيه رييس يکي از اين کميسيون‌هاي بين‌المللي است يا رياست يکي از جشنواره‌هاي مهم بين‌المللي که زيرمجموعه سازمان کنفرانس اسلامي است، را برعهده دارد. و اينها از اين امکانات و محققان استفاده مي‌کنند. اين در حالي است که الان در کشور ترکيه، خوشنويسان فقط در استانبول هستند و شما در آنکارا يک خوشنويس درجه چهار هم نمي‌بينيد و حتي اگر يک صفحه خوشنويسي به دست مردم بدهيد، ممکن است برعکس در دست بگيرند.»
عضو شوراي ارزش‌يابي انجمن خوشنويسان ايران گفت: «اگر امروز ايران جايگاهي دارد، هم به دليل گذشته پررنگ و معتبرش و هم به دليل فعاليت انجمن خوشنويسان است و هم کساني که به صورت فردي و شخصي توانستند در اين چند دهه‌ي اخير از هنر خوشنويسي ما دفاع کنند. در بسياري از جشنواره‌هايي که ما در خارج از کشور شرکت مي‌کرديم که معمولا توسط امارات برگزار مي‌شد، از هر کشوري يک خوشنويس و برخي اوقات دو خوشنويس را دعوت مي‌کردند. مثلا از ايران دو خوشنويس را دعوت مي‌کردند. در هر صورت در اين جشنواره‌ها به گونه‌اي بود که مثلا ما مي‌ديدم سفراي همه کشورهايي که دعوت شده‌اند، حضور دارند ولي از کشور ما يک نفر از طرف دولت حضور نداشت و ما يتيم بوديم و فقط به پشتوانه هنر هزار ساله‌مان مي‌توانستيم جايگاه خوشنويسي‌مان را حفظ کنيم.»
اينگونه نبوده که هنر خوشنويسي به نام ايران ثبت شده باشد
شيرازي ادامه داد: «موضوع اين ثبت هم بر اساس آن چيزي که در برخي رسانه‌ها و در فضاي بيرون منتشر شد، به گونه‌اي بود که هنر خوشنويسي به نام ايران ثبت شده است اما من فکر نمي‌کنم چنين چيزي بوده باشد. دوستان ما در يونسکو درواقع توانستند برنامه پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي ايران را به ثبت برسانند که همزمان کشورهاي ديگري هم اين درخواست را داشتند. در اين حد هم ما از دوستاني که اين کار را کردند تشکر مي‌کنيم؛ اما اميدواريم که به کمک شما دوستان اصحاب رسانه به گونه‌اي مطالب منتشر شوند که در آينده دست ما بازتر باشد که بتوانيم در اين زمينه قدم‌هايي برداريم.»
خوشنويسي را به‌صورت گسترده در سراسر ايران تبليغ کرديم
در اين نشست همچنين ميرحيدر موسوي از اعضاي شوراي عالي انجمن انجمن خوشنويسان ايران سخنراني کرد و ضمن عرض تبريک به مناسبت ثبت ملي پاسداشت از هنر سنتي خوشنويسي ايران گزارشي از عملکرد انجمن ارائه داد: «ما ۳۵۰ شعبه در سراسر کشور داريم و در هر شهري يک شعبه داريم و خوشنويسي را به‌صورت گسترده در سراسر ايران تبليغ کرديم و مردم مي‌توانند از نزديک با شعب ما ارتباط بگيرند.»
وي ادامه داد: «برگزاري نمايشگاه‌ها، همايش‌ها، سخنراني‌ها و جشنواره‌هاي مختلف در سراسر کشور و در استان‌هاي مختلف همگي بر رشد و شکوفايي اين هنر تأثير گذاشته است. اگر شما آثار دهه ۳۰، ۴۰ و ۵۰ خوشنويسي ايران را رصد کنيد، با خوشنويسان زير ۳۰ سال حال حاضر ما حتي قابل مقايسه نيست. خوشنويسان جوان ما درحال حاضر خيلي رشد و شکوفايي پيدا کرده‌اند.»
موسوي همچنين اضافه کرد: «من ۳۵ سال است که کار خوشنويسي انجام مي‌دهم و انجمن خوشنويسان باعث شد تا من وارد اين حوزه شوم. طي اين مدت شاهد فعاليت‌هاي خيلي خوبي از سوي انجمن بوديم، خيلي خوب و البته نه در حد ايده‌آل؛ بالاخره باتوجه به امکانات و شرايط موجود و کم و کاستي‌ها توانستيم ۶ دوره از برنامه دوسالانه خوشنويسي ايران را با مشکلات مالي بسيار زياد برگزار کنيم. استقبال خوبي داشتيم. دوسالانه همچنين بخش حضوري داشت که از تمام ايران و از همه شعبات پا پيش گذاشتند و اين رويداد بزرگ را رقم زدند. همه بزرگان خوشنويسي از همه دوره‌ها زحمت کشيدند و خوشنويسي را نسل به نسل به ما رساندند. ما نيز تا جايي که بتوانيم سعي کرديم که اين هنر را انتقال دهيم و باعث رشد و شکوفايي آن شويم.»
آيا واقعا در «دوران طلايي تاريخ خوشنويسي ايران» قرار داريم؟
در ادامه اين نشست اصحاب رسانه سوالاتشان را مطرح کردند. خبرنگار بخش تجسمي ايسنا در همين راستا از علي اشرف صندوق‌آبادي چنين پرسيد: «شما در سخنانتان اشاره کرديد که ما درحال حاضر دوراني را سپري مي‌کنيم که «دوران طلايي تاريخ خوشنويسي» است. باتوجه به نقدهايي که در اين حوزه مطرح مي شود به لحاظ جايگاه خوشنويسي ايران در سطح جهاني، آيا دادن اين لقب به اين دوران چندان درست به نظر مي‌رسد؟
صندوق آبادي پاسخ داد: «ما يک وظيفه و رسالتي داريم که در دو بخش مطرح مي‌شود؛ نخست حفظ ميراث ارزشمندمان که از قدما باقي مانده است. يعني انجمن خوشنويسان ايران حافظ اين گنجينه ارزشمند هنري است که هفتاد و يک سال و به همت همه استادان بزرگ اين ميراث نگهداري شد.»
وي ادامه داد: «دو، بحث ترويج و تعالي اين هنر. انجمن خوشنويسان ايران در حوزه تعالي و ترويج هنر خوشنويسي خيلي نقش داشته است. اما تعالي خوشنويسي اين است که ما از تمام ظرفيت تخصصي انجمن خوشنويسان ايران توسط استادان عزيز در سراسر کشور استفاده کرديم که اين هنر را به صورت اصولي تعليم و تربيت بدهند. امروز ما شاهد اين هستيم که جواناني که از گوشه و کنار ايران بروز و ظهور پيدا کرده‌اند، از لحاظ هنري آثاري ارائه داده‌اند که از پيشکسوتان ما هم جلوتر است و اين يک نتيجه ارزشمند و تعالي انجمن است.»
صندوق آبادي همچنين به صحبت هايش اضافه کرد: «امروز هنر خوشنويسي از نظر کيفي دارد جايگاه خودش را به دست مي‌آورد. اما اينکه انجمن خوشنويسان ايران در حوزه بين المللي کارايي نداشت، درست نيست. اين انجمن يک نهاد مردمي با محدوديت‌هاي متنوعي است. ما نه از نظر ساختاري نه از نظر اداري و نه از نظر تشکيلاتي هيچ ارتباطي با داستان ثبت نداريم و فقط مي‌توانيم مدعي باشيم. ما فقط مي‌توانيم حرف دل خوشنويسي ايران را و خودمان را ارائه کنيم و پيگيري کنيم.»
براي ديدن يک مسئول بايد ساعت‌ها پشت در باشيم
نايب رييس انجمن خوشنويسان ايران تصريح کرد: «انجمن خوشنويسي ايران متقضاضي است. ما براي ديدن يک مسئول بايد وقت بگيريم و چه بسا ساعت‌ها که هيچ، روزها و هفته‌ها پشت در باشيم. ما جايگاه تشکيلات اداري نداريم. تقاضاي ما اين بوده که ما بايد حافظ گنجينه‌هاي ناملموس يا ملموس خودمان باشيم. ما عملا آنچه که از دستمان برمي‌آمده براي حفاظت از اين هنر انجام داده‌ايم. استادان بزرگ ما اين هنر را ترويج داده‌اند، تبليغ هم کرده‌اند و رشد هم داده‌اند. اما در سطح بين‌المللي دست ما کوتاه است و کاري جز تقاضا نمي‌توانيم بکنيم.»
وي در ادامه اظهار کرد: «ما از اول متقاضي ثبت نستعليق و خط شکسته بوديم و پيگيري‌هايمان را نيز انجام داديم. اينجا وزارت ارشاد، وزارت علوم، وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي و نمايندگي يونسکو است که اختيارات لازم را براي پيگيري اين مسئله دارند. ما در حوزه ميراث بحث‌هايي را پيگيري کرديم. مثلا شيوه استاد اميرخاني را ثبت ملي کرديم. هرچه از ما خواستند، حضور پيدا کرديم مواردي که خدمت شما عرض مي‌کنم، گزارش است. ما روز اول به فضاي مجازي اعتماد نکرديم و سعي کرديم ترجمه کنيم، ببينيم و خودمان نيز بخواهيم.»
صندوق آبادي گفت: «روز گذشته جلسهاي با دکتر ايوبي داشتيم که توضيحاتي درباره اين ثبت برنامه پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي در ايران به ما دادند. پاسداري عنوان برنامه است که کشورهاي زيادي براي آن درخواست داشتند؛ چون خوشنويسي موضوع مشترکي است. منتها همه اين کشورها همزمان اين درخواست را در قالب برنامه پاسداري داشته‌اند و پرونده آنان بررسي شده است. ما همچنان مصريم که يک کميته تخصصي‌اي را در اين زمينه داشته باشيم که عزيزان ما در يونسکو، ميراث فرهنگي، وزارت ارشاد و اساتيد ما در آن باشند که اين هنر خوشنويسي را به عنوان يک گنجينه ارزشمند پاسداري کنند و پايه‌اي باشد براي ثبت نستعليق و تعليق.»
وي در ادامه از اصحاب رسانه چنين درخواست کرد: «حرف ما اين است؛ اگر امروز از شما عزيزان دعوت کرديم، اينجا حضور پيدا کنيد بحث اولويت است. يعني الان يکي از مباحثي که در همين موضوع مطرح شده، آموزش خوشنويسي در مدارس است. الان ما در نظام آموزشي‌مان چقدر توانستيم خوشنويسي را داشته باشيم؟ از وزير محترم آموزش و پرورش بايد بخواهيم که ببينيم چگونه اين هنر را تسري ببخشيم.»
با افکار عمومي بازي کردند
حجت‌الله مرادخاني، پژوهشگر و استاد دانشگاه در ادامه اين نشست چنين اظهار کرد: «آن‌طور که مسلم است درباره ماجراي ثبت شدن يا نشدن خوشنويسي، نقد اصلي صراحتا به اين وارد است که چرا کاري که صورت نگرفته را ما به خطا بايد معرفي کنيم؟ چيزي به عنوان خوشنويسي ايران در يونسکو به ثبت نرسيده و موضع گيري شخص وزير ميراث فرهنگي و خيلي از رسانه‌ها اين را به اشتباه به افکار عمومي نشان داد و اين به بازي گرفتن افکار عمومي خطايي است که سرمايه‌هاي اجتماعي را در کشور از بين مي‌برد و اصلا شوخي‌بردار نيست.»
اين پژوهشگر ادامه داد: «ارجاع من به گزارش رسمي‌اي است که بر روي سايت يونسکو قرار دارد. چيزي که به اسم ايران به ثبت رسيده، براي برنامه خوب و حفاظتي از هنر خوشنويسي در ايران است. چيزي که اما درخصوص کشورهاي عربي اتفاق افتاده، شامل دانش، مهارت‌ها و برنامه‌ها و تمام آن چيزي که مربوط به يک عنصر فرهنگي‌اي است را به ثبت رسانده‌اند. کشور ترکيه هم حسن خط را با عنوان خوشنويسي، سنتي در هنر اسلامي به اسم ترکيه به ثبت مستقل رسانده و چيزي به نام ايران به ثبت نرسيده است.»
وي همچنين اضافه کرد: «روي خود اين قضيه پاسداري حالا من چند سوال دارم. يکي اينکه چيزي به‌عنوان برنامه ملي پاسداري از خوشنويسي اصلا نداريم. اگر داريم، يک نسخه آن را نشان دهند. وقتي ما از يک چيزي به‌عنوان سند ملي ياد مي‌کنيم، يعني بايد در يک نهاد يا مرجع بالا دستي مثل شوراي عالي انقلاب فرهنگي يا ديگر شوراها به تصويب رسيده باشد. برنامه‌هاي کمي، آينده‌اش، اهدافش و…؛ همچين چيزي اصلا وجود ندارد.»
چرا کاري را که انجام نداده‌ايم، بايد ادعا کنيم که کرده‌ايم؟!
مرادخاني گفت: «پرونده‌اي که ارسال شده صرفا شرح اقدامات ارزشمند انجمن خوشنويسان در طول چند دهه اخير است که مکتوب شده و به اسم اين برنامه پاسداري فرستاده شده است. نکته مهم اين است که اقداماتي که ديگر اعضا و نهادها در زمينه خوشنويسي انجام داده‌اند، اصلا ديده نشده و انگار که عزيزان خط را اصلا با خوشنويسي اشتباه گرفته‌اند.»
اين پژوهشگر در ادامه اظهار کرد: «ايراد جدي‌تر برمي‌گردد به عبارت «برنامه پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي در ايران» خوشنويسي مال ايران است و به عقيده من در آوردن عنوان «در» کاملا مصلحت‌انديشي شده است و اين مصلحت‌انديشي براي اين بوده که خاطر کشورهاي عربي و ترکيه مکدر باشد. شما فکر کنيد، برنامه ملي پاسداري از خوشنويسي در ايران اصلا معني دارد؟»
وي در ادامه خاطرنشان کرد: «همانطور که عرض کردم اين به بازي گرفتن افکار عمومي است و تلخي‌اش هم اين است که هيچ نهادي موضع‌گيري نکرد. من اميدوار بودم که انجمن خوشنويسان حداقل در اين رابطه موضع‌گيري مي‌کرد. برنامه ايران به نحوي ثبت شده که به عنوان يک برنامه خوب مورد استفاده‌ي ساير کشورها قرار بگيرد. متأسفانه موضع گيري‌اي که وزارت ميراث فرهنگي کرده بود، به‌صورت افراطي بر اين اصرار داشت که برنامه پاسداري از اهميت بالايي برخوردار است در صورتي که طبق گزارش‌هاي يونسکو همچين چيزي صحت ندارد.»
مرادخاني در عين حال با اشاره به اين نکته که ثبت پاسداري اتفاق بدي نيست، ادامه داد: «اين برنامه که ثبت شده اتفاق بدي نيست. فقط نکته اين است که ما چرا بايد کاري را که انجام نداده‌ايم، ادعا بکنيم که کرده‌ايم.»
در ادامه نشست خبرنگار ايسنا مجددا سوالي را با علي اشرف صندوق آبادي مطرح کرد: «انجمن خوشنويسان ايران قسمتي را که مربوط به وظايفش بوده را به درستي انجام داده و برنامه خوشنويسي ايران را جهت ثبت ملي ارائه کرده است. اما مسئله‌اي که وجود دارد اين است که در چنين مسئله حساسي انجمن نبايد صرفا به ارائه يک برنامه بسنده مي‌کرد. به نظر شما آيا زمان ارتقاي ساختاري انجمن خوشنويسان ايران نرسيده است؟»
نايب رييس انجمن خوشنويسان ايران نيز پاسخ داد: «هر چه از ما درخواست داشتند، ما قرار داديم و پاسخگوي آن نيز هستيم. شما فکر مي‌کنيد جمع استاداني که در اينجا حضور پيدا کرده‌اند، حقوق مي‌گيرند؟ نخير اينها عشق به هنر و فرهنگشان است که باعث شده شب و روز کار کنند. عزيزان ما حتي حق جلسه هم به زور مي‌گيرند منتها ما يک توان و ظرفيت محدودي داريم.»
مصلحت‌انديشي‌ها نفس ما گرفته است!
عارف براتي، مدير اجرايي انجمن خوشنويسان نيز در آخر اين نشست اظهار کرد: «واقعا از برادر عزيزمان آقاي مرادخاني تشکر مي‌کنم و اگر از ما برآيد بايد از ايشان خواهش کنم که در انجمن به‌عنوان پژوهشگر در خدمت ايشان باشيم. من از طرف خودم، به‌عنوان مدير اجرايي انجمن ضمن عرض تشکري که از مقامات براي حفظ اين ميراث دارم اما اعتقادم بر اين است که آقاي مرادخاني به درستي موضوع را تشريح کردند.»
وي همچنين ادامه داد: «بنده از نظر شخصي خودم نظرات آقاي مرادخاني را تأييد مي‌کنم و اين بايد مبناي گزارش ما باشد. خودتان مي‌دانيد که مصلحت‌انديشي‌ها نفس ما را گرفته و دارد خفه‌مان مي‌کند.»
اين مدير اجرايي همچنين اظهار کرد: «دولت متأسفانه در اين حوزه خودزني کرده است و من اين حق را ندارم در مقابل چشمان رسانه‌ها بر مطلب ناصحيحي صحه بگذارم.»
به گزارش ايسنا، «برنامه ملي پاسداري از هنر سنتي خوشنويسي در ايران» روز پنجشنبه (۲۵ آذر ماه) در شانزدهمين جلسه کميته بين الدول حفاظت از ميراث فرهنگي ناملموس درحالي به ثبت رسيد. گفته مي‌شود عربستان و ترکيه اين هنر را به نام خود به ثبت رسانده‌اند و ايران صرفا برنامه‌اي براي حفاظت و پاسداري از آن ارائه کرده است.