تاريخ ارگ عليشاه با هدف اوليه ساخت مسجد به دوره ايلخانان بازمي‌گردد. سال‌ها بعد با استفاده از ديواره‌هاي به جا مانده از بناي نخستين مسجد، قلعه‌اي نظامي به جاي آن ساخته شد.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ميراث آريا، ارگ عليشاه تبريز يا ارگ تبريز به بازمانده ايوان جنوبي ارگي گفته مي‌شود که در قرن هشتم هجري قمري و در دوره حکومت ايلخانان ساخته شد. بر اساس مستندات تاريخي مي‌توان گفت که ساختمان ارگ ابتدا به هدف ساخت مسجد بنا نهاده شد و در ميانه راه آن را تبديل به يک قلعه نظامي کردند. ارگ عليشاه در ضلع جنوبي شهر تبريز و در نزديکي ديواره شهر ساخته شده بود و حتي تا دوران قاجار به عنوان قلعه نظامي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. ارگ به دليل قدمت تاريخي و زيبايي معماري يکي از مکان‌هاي ديدني تبريز است.
در حال حاضر بقاياي چنداني از ارگ عليشاه باقي نمانده است تا بتوانيم درباره خصوصيات معماري آن صحبت کنيم. بنابراين تنها مي‌توان درباره تاريخچه پر فراز و نشيب اين قلعه بحث کرد. بناي نخستين اين ارگ در سال‌هاي ۷۱۸ تا ۷۳۹ هجري قمري به هدف يک مسجد و به دستور عليشاه ساخته شد.
در دوراني که ايران با انگليس و روسيه وارد جنگ شد، از ارگ به عنوان قلعه‌اي نظامي استفاده کردند. عباس ميرزا که وليعهد قاجاريه بود دستور داد در قلعه، کارخانه ريخته‌گري و توپ ريزي ساخته شود. به عبارتي ارگ عليشاه در دوران قاجار به عنوان برج و بازوي شهر به کار مي‌رفت و مقر نظامي دولت بود.
سرانجام در دوران مشروطه وقتي روس‌ها به تبريز حمله کردند، ارگ عليشاه تبريز تبديل به سنگري براي دفع دشمن شد. روس‌ها پس از پيروزي، ديواره‌هاي ارگ را به توپ بستند و آن را فتح کردند. وقتي روس‌ها در ارگ عليشاه مستقر شده بودند در اثر بي‌مبالاتي مقداري از مهمات منفجر گشت و بخش بزرگي از ارگ را ويران کرد. پس از مشروطه، قاجار چند ساختمان و مدرسه به ارگ اضافه کردند ولي پهلوي ها آثار قاجار را از بين بردند و تنها يک ديواره از بخش جنوبي و يک محراب از مسجد باقي ماند.
ارگ عليشاه جزو مکان‌هاي ديدني تبريز است و در ميان آثار تاريخي اين شهر، بيشترين ارتفاع را دارد. گفته مي‌شود ارتفاع بنا به ۳۳ متر مي‌رسد ولي متأسفانه در اثر حمله دشمنان بيگانه، زلزله، دستورات پهلويان و … بخش زيادي از ارگ ويران شده و در حال حاضر تنها يک ديواره از ضلع جنوبي ارگ پا بر جا است. معماري ارگ به سبک معماري آذري است. زماني که مغولان به ايران حکومت مي‌کردند سبک آذري در معماري رواج پيدا کرده بود.
با نگاهي گذرا بر سرگذشت اين بناي ۷۰۰ ساله مي‌توان دريافت که ارگ تبريز يادگاري ارزشمند از آسيب‌هاي طبيعي و حوادث تاريخي دوران گذشته است و با وجود اين آسيب‌ها همواره سنگري مستحکم و مسلط بر شهر تبريز بوده است.
همچنين، اين مجموعه به اقتضاي ويژگي‌هاي هر دوره، کاربري‌هاي متفاوتي نيز داشته است. براي مثال، در دوران سلطنت قاجاريه، اين مسجد و محوطه آن به انبار غلات و انبار مهمات نظامي تبديل شده و ازاين‌رو، حصاري دور آن کشيده شد و به همين دليل نام آن به ارگ تغيير يافت.
گزارش از مجيد فرامرزي، روابط عمومي اداره‌کل ميراث‌فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي آذربايجان‌شرقي