حدود يک سال است تعداد ۵ تخته فرش در موزه شهر رشت، به نمايش درآمده که در سال ۱۳۰۵ و توسط دارالمساکين بلديه رشت بافته شده است اما شهردار و اعضاء شوراي شهر از وجود اين فرش‌ها، تاريخچه و علت بافت آنها توسط شهرداري ۱۰۰سال پيش بي‌خبر هستند.
به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا، در موزه شهر رشت، تعداد پنج تخته فرش به نمايش درآمده که سال و محل بافت اين قاليچه‌ها، بحث برانگيز شده است. اين فرش‌ها که با نخ‌هاي ابريشمي بافته شده در سالن اصلي موزه در معرض ديد عموم قرار گرفته است. در انتهاي حاشيه سه قاليچه و لابه لاي گل‌هاي اين هنر ايراني، نوشته «بلديه رشت، دارالمساکين» همراه با يک عدد که نشانگر تاريخ بافت است، ديده مي‌شود. بر روي دو قاليچه، عدد ۱۳۰۶ و بروي يک قاليچه عدد ۱۳۰۵ بافته شده و دو قاليچه ديگر بدون عدد است.
مسئول امور موزه‌هاي گيلان، درباره اين قاليچه‌ها مي‌گويد: اين تخته فرش‌ها در انبار موزه بود و طبق اسناد اموال موزه، سازمان ميراث فرهنگي وقت در سال ۱۳۴۷ خورشيدي، اين قاليچه‌ها را خريداري کرده است ولي نام فروشنده در ليست اموال مشخص نيست.
ميثم نوائيان، با بيان اينکه موزه شهر رشت به صورت دوره‌اي، اموال موجود در مخزن را به نمايش عموم مي‌گذارد، ادامه مي‌دهد: ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ و به مناسبت روز جهاني صنايع دستي، مقرر شد اين فرش‌ها از انبار خارج و در معرض ديد عموم قرار گيرند. بر اساس شناسنامه اثر، اين تخته فرش‌ها، توسط «دارالمساکين اداره بلديه رشت» و توسط زنان تحت پوشش دارالمساکين بافته شده است.
نوائيان اضافه مي‌کند: وجود اين فرش‌ها، از اين جهت مهم است که بدانيم اولا بافنده‌ها گيلاني بودند و ثانيا بلديه رشت زنان بي‌سرپرست و نيازمند را مورد حمايت قرار مي‌داده و به تعبيري به جاي ماهي، ماهيگيري به ايشان مي‌آموخت، تا توانمند شوند.
وي، اگرچه اطلاعات تکميلي پيرامون دارالمساکين بلديه رشت ندارد، ولي اظهار مي‌کند: طبق قانون، وظايف شهرداري‌ها، تنها کار عمراني و خدماتي نيست و به نظر مي‌رسد بلديه رشت در اوايل قرن، بيش از عملکرد فعلي، کارهاي زيربنايي و فرهنگي انجام مي‌داد. تاسيس «دارالمساکين» و «دارالايتام» ويژه زنان بي‌سرپرست و نيازمند و کودکان يتيم و حرفه آموزي به آنها و خريد تضميني محصولات توليد شده، تنها يکي از اقدامات زيربنايي بلديه رشت بوده است. اين فرش‌ها سندي بر اين مدعاست که بلديه رشت براي زنان نيازمندي که حرفه‌اي بلد نبودند، کارگاه قاليبافي داير کرده بود تا زنان بي‌سرپرست علاوه بر حرفه‌آموزي، براي خود درآمد کسب کنند.
مسئول امور موزه‌هاي گيلان يادآور مي‌شود: حدود يک سال از نمايش اين قاليچه‌ها در موزه مردم‌شناسي و باستان‌شناسي شهر رشت مي‌گذرد و منتظريم شهردار و مديران شهرداري زماني براي بازديد اين قاليچه‌ها اختصاص بدهند و از دارالمساکين بلديه رشت بپرسند.
اطلاعات ما پيرامون زمان تاسيس دارالمساکين و عملکرد اين اداره محدود به اخباري است که در روزنامه‌هاي آن دوران منتشر شده است.
بلديه رشت در سال‌هاي ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۴ و آن زمان که هنوز عمارت فعلي بلديه ساخته نشده بود، در يک مکان اجاره‌اي در «محله آفخرا» فعاليت مي‌کرد.
آن زمان يکي از وظايف بلديه طبق قانون، نظارت و کنترل بر بهداشت عمومي بود و بر امور نوانخانه‌ها، دارالمجانين، دارالمساکين و ديگر مراکز خيريه نظارت مي‌کرد و در هزينه‌هاي جاري اين مراکز مشارکت داشت. به‌عنوان نمونه براي فقراي دارالمساکين در زمستان ۱۳۰۴ هيزم و پوشاک مناسب تهيه مي کند و آمار تعداد آنها هم ذکر شده است:« عده نفرات دارالمساکين رشت که از طرف مخارج بلديه ماکول و ملبوس آنها داده مي‌شود، مرد ۶۷ نفر، زن۴۰ نفر، دختربچه ۹ نفر و پسربچه ۹ نفر است و يک باب خانه هم اداره بلديه براي جمع‌آوري فقراي جديد تهيه کرده است.» (روزنامه پرورش، چهارم و شانزدهم بهمن۱۳۰۴) وقتي بودجه يک سال مصوب براي سال ۱۳۰۵ بلديه رشت را بررسي مي‌کنيم، متوجه مي‌شويم، رقم ۵۹۳ تومان بودجه براي دارالمساکين حتي بيشتر از بخش‌هايي همچون تنظيف شهر، هزينه اداري، اطفاييه و اداره بهداشت بلديه بوده است. (همان روزنامه، ۱۳۰۵/۰۷/۱۵)
در دارالمساکين جز افراد ناتوان و بيمار، افراد سالم به‌ويژه زنان -که قادر به کارکردن بودند- در کارگاه‌هاي مختلف به کار گرفته مي‌شدند. بررسي مطالب روزنامه‌هاي آن زمان نشان مي‌دهد که علاوه بر فرش‌بافي، زنان با کارکردن در کارگاه‌هاي پارچه بافي و ديگر صنايع دستي توانمند مي شدند. روزنامه پرورش در تاريخ چهارم خرداد ۱۳۰۵ مي‌نويسد: « در دارالمساکين، شش دستگاه قاليبافي داير بوده و براي اينکه زن‌هاي فقير براي اينکه از شغل تکدي مستخلص سازند، به شغل قالي بافي داخل و قريبا ۶ تخته قاليچه به اتمام مي رسد و ۶ دستگاه ديگر هم تهيه نموده اند. ۳دستگاه پارچه بافي داير شده است و آقاي زهري مدير دارالمساکين نواقصات او را پيشنهاد نموده که پس از تکميل نفرات مردانه و زنانه دارالمساکين لباس هاي وطن متحدالشکل تهيه نمايند.»
در روزنامه پرورش، اطلاعات جالبي درباره پارچه‌هاي بافته شده در دارالمساکين مي‌خوانيم، مثلا کارکنان دواير مختلف بلديه رشت، لباس‌هاي متحدالشکل مي‌پوشيدند. لباس‌هايي که پارچه آن در کارگاه پارچه‌بافي دارالمساکين تهيه شده بود: « در دارالمساکين بلديه ۴ دستگاه نساجي، و ۲ دستگاه پاپيچ بافي و يک دستگاه لينت حاضر شده و چندين نفر از خواتين محترم به اتفاق زنان و دختران ساکنين، به پارچه بافي مشغول و از پارچه‌هاي بافته گذشته، لباس تابستاني سپور، عراده چي‌ها و مهتر و باغبان‌ها و اجزاي اطفاييه را تهيه و تحويل نموده‌اند. و ۶ دستگاه قاليبافي نيز حاضر گرديده که دو دستگاه مشغول بکارند و دستگاه‌هاي ديگر قريبا بکار انداخته مي‌شوند و چندين نفر هم از خواتين محترم باتفاق زن و دخترهاي دارالمساکين مشغول به بافتن قالي‌هاي مرغوب هستند.» (پرورش س۵ ش۴۲۸ يکشنبه ۱۳۰۷/۰۶/۱۳)
رضا نوزاد، پژوهشگر تاريخ مطبوعات نيز با اشاره به بافت قاليچه توسط دارالمساکين به نقل از روزنامه پرورش (سال۳، شماره ۱۳۹ مورخ ۱۰تير۱۳۰۵) مي ويد: «نفرات زنانه دارالمساکين يک جفت قاليچه به اتمام رسانيده و تحويل دائره مباشرت بلديه نموده‌اند.»
به گزارش ايسنا، در ابتداي اين قرن، بخاطر حوادثي همچون بمباران‌هاي متعدد رشت توسط روس‌ها از يک سو و قحطي‌هاي گسترده در کشور و مهاجرت بسياري از هم ميهنان به گيلان براي کار در مزارع، شاهد ازدياد مساکين و کودکان بي‌والد هستيم. مضاف بر آن بسياري از کارگران ايراني که در سکوهاي نفتي در باکو کار مي‌کردند، بخاطر مشکل تابعيتي توسط دولت شوروي، رانده شده و گاهي به گيلان سرريز مي‌شوند. بنابراين، شرايط شهر رشت در آن دوران بسيار بغرنج بوده و اين تدبير بلديه براي حرفه‌آموزي به مساکين و خريد تضميني کالاهاي توليد شده وطني بوده است.
(براي مطالعه بيشتر درباره بودجه‌هاي دارالمساکين و سير اقدامات اين اداره زير نظر بلديه رشت، رجوع شود به تاريخچه بلديه رشت، محمود نيکويه)
خبرگزاري ايسنا مطالب درج شده در روزنامه‌ها در مورد دارالمساکين را به همان صورت که بوده آورده و ويرايشي روي آن انجام نشده است.