به گزارش گالري آنلاين به نقل از ايسنا ، روز يکشنبه (6 دي) «پويش پاسداري از ميراث فرهنگي و طبيعي» با سخنراني دکتر مهدي حجت، بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي و دکتر «رضا مکنون» درباره اهميت و وضعيت ميراث فرهنگي و محيط زيست کشور و نقش قانون و قانونگذاران در پاسداري از اين ميراث رسماً اعلام موجوديت کرد.
* ميراث فرهنگي سند هويت و کيستي ماست
در اين نشست، مهدي حجت، بنيانگذار سازمان ميراث فرهنگي، با اشاره به اين که ميراث فرهنگي سند چيستيِ يک ملت است که در اعصار مختلف تکامل يافته، توجه به اين مقوله را مهم دانست و اشاره کرد: تصويب قوانين درست از سوي قوه مقننه ميتواند راهکار برونرفت از بحراني باشد که امروز با آن روبهرو هستيم.
اين پيشکسوت حوزه ميراث فرهنگي با تقدير و تشکر از کنشگران و سمنهاي فعال در اين حوزه در جهت حفظ و پاسداشت ميراث فرهنگي در ساليان گذشته، گفت: ميراث فرهنگي، اعم از معنوي و مادي که شامل آداب و رسوم بناها و اشياي به جا مانده از گذشته است، همه و همه محصولِ تکامليافته آرزوها و آرمانهاي مردمي است که در طول تاريخ در اين سرزمين زيستهاند و نقاط ضعف و قوت ما را به ما نشان ميدهند.
حجت با تاکيد بر اين که بدون توجه به ميراث فرهنگي که «سند هويت ماست، سند کيستي ماست»، نخواهيم توانست درک درستي از خود داشته باشيم، بيان کرد: در ابتداي انقلاب شعار مردم اين بود «نه شرقي و نه غربي»، حال پرسش اينجا است که ما مانند چه کسي ميخواهيم باشيم و چگونه ميتوان تفاوت اين دو را متوجه شد، بدون اينکه تاريخ را مطالعه کرد.
وي ادامه داد: تاريخ نشان ميدهد آنچه به عنوان ثروت حقيقي وجود دارد، فقط داشتههاي تاريخي است. مثنوي معنوي، ديوان حافظ، مسجد شيخ لطفالله، تخت جمشيد… آثاري هستند که کيستيِ ما در آنها بازتاب دارد، ما در آنها ميفهميم که چه کسي هستيم. از دست رفتن آنها از دست رفتن موجوديت طبيعي ما است.
به سرعت به سمت تخريب داشتههاي ميراثي پيش ميرويم
رييس ايکوموس ايران با بيان اينکه وضعيت محوطهها و بناهاي تاريخي خوب نيست، افزود: امروز با سرعت به سمتي پيش ميرويم که آنچه امروز هست، ممکن است در آينده وجود نداشته باشد.
او تصويب قوانين شايسته در مجلس آينده از سوي نمايندگان مجلس را راهکاري مهم براي برونرفت از اين بحران دانست و گفت: هرچند اکنون دولت بيشتر گرفتار سياست خارجي و باز کردن گرههاي اين حوزه است، اما آرزو دارم هرچه زودتر به موضوع ميراث فرهنگي و طبيعي توجه بيشتر و بهتري نشان دهد.
وي ادامه داد: در حال حاضر تپههاي باستاني بسياري به حال خود رها شده و مورد استفادهي سودجويان قرار گرفتهاند، به راحتي فلزياب و کتابچههاي کاوشهاي غيرمجاز در اختيار افراد از طريق رسانههاي اجتماعي قرار ميگيرد و متأسفانه دولت به علت کمبودهاي مالي از واگذاري اين بخش به دست بخش خصوصي سخن ميگويد؛ در حالي که دغدغههايي را که در دولت است بخش خصوصي نميتواند پاسخگو باشد.
«حجت» با اشاره به اينکه ثبت آثار تاريخي تنها راه حفاظت از آن نيست، درباره نقش قوانين و اجراي آن گفت: ثبت بايد باعث تثبيتِ وضعيت يک يادمان شود که اکنون اين چنين نيست، اما تصويب و اجراي قوانين شايسته ميتواند باعث کوتاهي دست سودجويان و گشودن دست دستگاههاي اجرايي باشد.
اين کارشناس برجسته حوزه ميراث فرهنگي با بيان اينکه اين پويش به منظور راهيابي افراد دغدغهمند در دو حوزه ميراث فرهنگي و طبيعي به مجلس و شناساندن آنها به مردم راهاندازي شده است، بيان کرد: توجه به ميراث طبيعي و فرهنگي از سوي نمايندگان مجلس موضوع بسيار مهم و زيربنايي است و ورود نمايندگاني که دغدغه اين کار را دارند، قطعاً ميتواند مهم باشد.
خشکسالي از جنوب کشور در حال پيشروي و کوچاندن مردم است
رضا مکنون، استاد برجسته محيطزيست و عضو هيات علمي دانشگاه اميرکبير نيز در اين نشست اظهار کرد: بخشي از خشکسالي در ايران ناشي از بيتوجهي به سياستهاي آبي در دولتهاي گذشته بوده، اما اين موضوع چالشي جدي و فرامحيطزيستي است که ميتواند باعث تحولات و بحرانهاي اجتماعي شود.
وي پس از ذکر تاريخچهاي از چگونگي ورود مردم به عرصه محيطزيست در جهان مدرن، که با نشستهاي جهاني دولتها و حتي فشار مردمي براي سرعت بخشيدن در دو دهه پيش آغاز شده است، به حفر بيرويه چاههاي غيرمجاز در هشت سال گذشته اشاره کرد و گفت: ايران سرزميني در بخش گرم و خشک جهان است که پيشينيان ما با هوشمندي فناوري قنات را در مواجهه با اين چالش ابداع نموده و تداوم سرزميني را سبب شدند. متأسفانه ايجاد چاههاي عميق و غيرمجاز که الگويي اروپايي است باعث شده است تا ما دچار بحران و بيآبي شويم.
او با تاکيد بر اين که بيتوجهي به داشتههاي تمدني، که حاصل ارتباط دوسويه انسان با طبيعت است، وضعيت نابساماني را پيش ميآورد که امروز شاهد هستيم و زندگي را در پهنههاي جنوبي کشور در معرض تهديد قرار داده و ميرود تا کوچهايي را شکل دهد که در طي تاريخ ما کمسابقه بوده است.
وي گفت: اگر بحران بيآبي همينگونه پيش برود، ما شاهد مهاجرت و خالي شدن برخي از شهرها خواهيم بود که اين موضوع باعث آشوبهاي اجتماعي خواهد شد. اين استاد محيطزيست با اشاره به وابستگي انسان ايراني به اين جغرافياي يگانه و منحصر بهفرد، راه را در تصحيح هرچه زودتر روش برخورد دولتمردان و قانونگذاران کشور با موضوع محيط زيست دانست.
مکنون ادامه داد: از سوي ديگر اصلاح الگوي کشاورزي موضوع مهمي است چرا که بخش مهمي از آبهاي ما در اين بخش به هدر ميرود.
راي آگاهانه
همچنين ميثم موحدفرد، عضو شوراي مرکزي پويش، اين پويش را برآمده از يک خواست ملي و يک ضرورت دانست و افزود: ما دشمنِ دشمنِ محيطزيست و دوستِ دوست محيط زيست هستيم و ميکوشيم حق مردم را به آنان بازگردانيم.
او تأکيد کرد: ما به دنبال دو آرمان هستيم، نخست هر حق پايمالشدهاي را به صاحب حق برگردانيم چه حقوق دولت ملت و چه حقوق فرادست فرودست. و دوم اجازه ندهيم هيچ دشمنِ ميراث فرهنگي و طبيعي به پايگاه قدرت دسترسي پيدا کند. براي دستيابي به اين آرمانها دو راهکار پيشِ رو داريم؛ اول، پشتيباني رسانهها و شفافسازي حوزهي رقابت و دوم، از ديدِ مدني اطلاعرساني به مردم براي انتخابات آگاهانه.
عليرضا افشاري، سخنگوي پويش، پس از ارايه توضيحي درباره پويش از همهي کساني که نگران ميراث فرهنگي و طبيعي کشور هستند دعوت کرد به «پويش پاسداري از ميراث فرهنگي و طبيعي» بپيوندند.
تعهدي آگاهانه براي حفاظت از ميراث فرهنگي
تعهداتي که پويش براي پشتيباني از نامزدها در نظر گرفته است، به جز خواستهاي استاني که در هر استان به اين فهرست افزوده خواهد شد، موارد ذيل را شامل ميشود:
1. تعهد به برتري دادنِ منافع ملي بر منافع بومي محلي
2. تعهد به برپايي نشستهاي فصلي با هستهي پشتيبانِ استاني و ارايهي گزارشِ کارکرد
3. تعهد به برپايي نشستهاي سالانه با «پويش پاسداري از ميراث فرهنگي و طبيعي ايران» و ارايه گزارشِ کارکرد
4. تعهد به تشکيل دو کميسيون تخصصي و مستقلِ «ميراث فرهنگي» و «محيط زيست»
5. تعهد به اولويت ملاحظات محيطزيستي و ميراث فرهنگي در تدوين قوانين و تخصيص بودجه و برنامهريزي
6. تعهد به پيگيري مسائل محيطزيستي و ميراث فرهنگي در چهارچوبِ وظايف نظارتي نمايندگي (سوال از وزيران و رئيسجمهور و ديگر دستگاهها، تحقيق و تفحص، رسيدگي به شکايات در کميسيون اصل 90 مجلس)
7. کوشش براي گنجاندنِ سه سرفصلِ آموزشي «آشنايي با فعاليتهاي مدني»، «اهميت ميراث فرهنگي» و «پاسداري از محيط زيست» در همهي سطوح آموزش رسمي (از پيشدبستان تا دانشگاه) و همچنين حمايت از تشکيل و گسترش مدرسههاي محيطزيستي
در حوزه ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري:
8. تشکيل کارگروهي تخصصي به منظور اصلاح و بازبيني قوانين قديمي و ناکارآمد مرتبط با حوزههاي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، و اهتمام کافي جهت تدوين و تصويب قوانين جديد لازم در اين حوزهها با همکاري و همفکري سمنها و کارشناسان؛
9. داشتن نگاه غيرسياسي و کارشناسي به «سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري» و در صورت امکان تغيير جايگاه اين سازمان از معاونت رياستجمهوري به وزارتخانه؛
10. گسترش گردشگري با رعايت مشخصههاي «توسعهي پايدار»، که در ايران افزون بر پاسداري از محيط زيست بايد پاسداري از ميراث فرهنگي را هم مد نظر داشته باشد، و تقويت جوامع محلي بر همين پايه و بهويژه توجه به صنايع دستيِ ريشهدار و اصيل؛
11. توجه به ميراث فرهنگي تمدنِ ايراني در کشورهاي حوزهي فرهنگي ايران، و تقويت جايگاه ايران فرهنگي از راهِ برقراري ارتباط با مجالس کشورهاي همسايه و همفرهنگ، و نزديک نمودنِ محتواي آموزشِ تاريخ در نظام آموزشيِ رسمي با رويکردِ نگاه به حوزهي تمدني ايران و مشترکات تاريخي و فرهنگي اين حوزه.
در حوزه محيط زيست:
12. تشکيل کارگروهي تخصصي به منظور اصلاح و بازبيني قوانين قديمي و ناکارآمد مرتبط با حوزهي محيط زيست، و اهتمام کافي جهت تدوين و تصويب قوانين جديد لازم در اين حوزه با همکاري و همفکري سمنها و کارشناسان؛
13. داشتن نگاه غيرسياسي و کارشناسي به «سازمانِ حفاظت از محيط زيست» و در صورت امکان تغييرِ جايگاه اين سازمان از معاونت رياستجمهوري به وزارتخانه و آميختن آنها با سازمانهايي همپوشان همچون منابع طبيعي؛
14. نظارت دقيق بر تهيهي گزارشهاي ارزيابيِ محيطزيستي پيش از اجراي طرحها، بهويژه طرحهاي عمراني، با هدفِ پايندگي و پاسداري از زيستبومِ بازمانده، و ايستادگي در برابر شبکههاي آسيبزننده به محيطزيست همچون سدسازان، صنايع فرسوده و آلاينده،…؛
15. التزام به رعايتِ آمايش سرزميني در قالبِ برنامهي ششم توسعه؛
16. توقف «طرح بهرهبرداري از جنگل» و پشتيباني از طرحهاي شکار ممنوع يا سختگيريِ بسيار براي محدود و مشروط کردنِ آنها، تقويت بدنهي حفاظتي (محيطبان جنگلبان) با تکيه بر جوامع محلي و تعيين حريم طبيعت (کوهستان، رودخانه، چشمه، تالاب و…)؛
در حوزه سمنها:
17. بررسي و بازبيني قوانين موجود در ارتباط با جايگاه و وظايف سمنها و اهتمام براي تدوين و تصويب قوانين جديد دربارهي هر چه کارآمدتر نمودن فعاليت سمنها و رسيدن آنها به جايگاه قانوني مطلوب؛
18. گنجاندنِ جايگاه مشورتي، نظارتي و تصميمسازي سمنها در کنار نهادهاي کارشناسي در جريان فرآيندهاي تصميمگيري و اجراي طرحها در قوانين مرتبط؛
19. عضويت افتخاري در يکي از سمنها و مشارکت مؤثر در فعاليتها.
راهي جديد براي حفاظت از ميراث بوم ايراني
«پويش پاسداري از ميراث فرهنگي و طبيعي» که از سوي گروهي از کُنشگرانِ حوزههاي ميراث فرهنگي و محيطزيست تشکيل شده، در نظر دارد در انتخابات مجلس شوراي اسلامي به پشتيباني از نامزدهايي بپردازد که:
– پيشينهي دفاع و پشتيباني از ميراث فرهنگي و زيستبوم را داشته باشند
– براي اين حوزهها داراي برنامه باشند، يا آمادگي تنظيم برنامههايي در اين رابطه را داشته باشند
– تعهدهاي همکاري با پويش را بپذيرند.
در مقدمه بيانيه اعلام موجوديت اين پويش، که به تأييد بيش از 70 تن از کنشگران حوزههاي يادشده در سراسر ايران رسيده، درباره علت تشکيل آن آمده است: «از آنجا که در اين سالها اهميت نگاهداشت ميراث فرهنگي و محيطزيست در ميان رقابتهاي سياسي ناديده انگاشته شده است بهطوري که نه تنها زيستبوم ما و يادگارهاي گرانقدرِ نياکاني آسيبهايي جدّي و جبرانناپذير ديدهاند بلکه در شُرُف نابودي کامل قرار گرفتهاند، و با توجه به جايگاهِ مهم و بيهمانندِ نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در اين زمينه…» اين پويش شکل گرفته است.
مرامنامهي پويش، که مورد پذيرش فعالان اين حوزه که به آن پيوستهاند قرار گرفته، عبارت است از: باور به تأثير و اهميتِ راي؛ باور به توسعهي پايدار (بهبود يا دستکم نگاهداشتِ محيطزيست در طرحهاي عمراني)؛ باور به پاسداري از داشتههاي تمدني (ميراث فرهنگي، ميراث معنوي، صنايع دستي، هنر، زبان فارسي ضمن توجه به زبانهاي قومي و محلي،…)؛ در نظر داشتن و اهميت دادن به حوزهي فرهنگي ايران (حوزهي برپايي جشن نوروز) در فرهنگ و سياست خارجي، و تلاش براي بهبود پيوندها در اين حوزه؛ و برتري دادنِ منافع ملي بر منافع شخصي و اِعمال نکردنِ سليقههاي سياسي حزبي جناحي قومي در مسائلِ کارشناسي.
اين پويش با شکل دادن هستههاي استاني در نظر دارد سببِ راهيابي کساني به مجلس شوراي اسلامي شود که داراي پيشينهي خوب و مؤثري در اين دو حوزه هستند، و مانعِ راهيابي کساني گردد که، به هر دليل، از مسببان وضعيتِ کنوني ميراث فرهنگي و محيط زيست کشور هستند.