معاون اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد از ثبت ملي خانه تاريخي پنج دري يزد خبر داد و گفت: اين خانه پس از مرمت به عنوان بوم گردي و محلي براي فعاليت‌ها و رويدادهاي فرهنگي استفاده خواهد شد.
«ساشا رياحي مقدم» در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا از ثبت ملي «خانه پنج دري» يزد متعلق به دوران قاجاريه خبر داد و گفت: اين بناي تاريخي ششمين بناي ثبت ملي شده يزد در سال جاري است که خوشبختانه با مشارکت مالک و پيگيري‌هاي وي در حال تکميل و مرمت است.
وي با بيان اين که بناي تاريخي مذکور با اعتبار 300 ميليون تومان پس از تکميل فاز اول مرمت، وارد فاز دوم مرمت شده است، گفت: خانه پنج دري داراي طرح مصوب است و با مشارکت حدود 60 ميليون تومان از جانب ميراث فرهنگي در حال مرمت است.
اين مسئول در مورد ويژگي‌هاي اين بناي تاريخي نيز تصريح کرد: خانه پنج دري تنوع زيادي در معماري دارد و داخل آن دو بخش اندروني و بيروني دارد که از بخش‌هاي و تالارهاي بزرگ و کوچک تشکيل شده است. علاوه بر معماري منحصر به فرد، اين بنا داراي تزئينات گچي و کنده‌کاري «دست کن» است که البته بدون نازک کاري در زمان ساخت، رها شده و از طرفي نيز داراي درهاي گره چوبي و نقاشي‌هاي ديواري زيبايي است.
رياحي مقدم، کاربري اين خانه پس از مرمت را استفاده از آن به عنوان بومگردي و محلي براي فعاليت‌ها و رويدادهاي فرهنگي ذکر کرد و افزود: اين خانه در نزديکي ميدان اميرچخماق و در حوالي محله خواجه‌خضر قرار دارد.
معاون ميراث فرهنگي استان در پايان يادآور شد: يزد در حال حاضر حدود 2000 بناي ثبت شده ملي دارد که حدود 6 مورد از اين بناها در اولويت تخصيص بودجه براي ترميم قرار دارند. البته بخشي از آن‌ها در حال مرمت است که متناسب با ميزان اعتبار هر بنا، در حداقل زمان ممکن ترميم خواهند شد.
به گزارش ايسنا، بيشتر خانه تاريخي يزد داراي تالاري بوده است که بوسيله پنج در به حياط خانه متصل مي شده است.
يزد اولين شهر خشتي و دومين شهر تاريخي جهان بعد از شهر ونيز ايتالياست. مشخص‌ترين وجهه شهر، معماري خاص کويري آن است. بادگيرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترين جنبه ظاهري معماري شهر است. در اين معماري از بادگير براي گرفتن جريان باد و خنک‌کردن فضاي ساختمان به کار مي‌رفته‌است.
بافت و ساخت معماري ويژهٔ منطقهٔ يزد از بارزترين نمونه‌هاي معماري خاص اقليم‌هاي گرم و خشک در جهان است. تناسب آن با نيازها و شرايط اقليمي- فرهنگي مردم منطقه، گذشته از زيبايي خاص اين معماري، از ويژگي‌هاي آن است. در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسينيه، لرد، کارگاه‌هاي کوچک، جوي آب (براي دسترسي به قنات) قرار دارد که بسياري از اين امکانات هنوز پا برجا هستند.
يزد شهري کويري است و به طبع معماري آن نيز با نوع آب و هوا هماهنگ است و جهت ساخت خانه‌ها در يزد شمال شرقي به جنوب غربي است و خانه‌ها تقريباً در جهت قبله قرار ميگيرند. اجزاي يک خانه يزدي شامل کوجه، سردر، هشتي، دالان، حياط خصوصي (نارنجستان) است و خانه‌هاي قديمي در جهت قبله ساخته شده‌اند. با اين جهت‌گيري فضاهاي تابستاني و اتاق‌هاي زمستاني به طرزي مفيد پيرامون حياط مرکزي قرار ميگيرند.
قسمت‌هاي تابستان نشين خانه شامل زير زمين، تالار، حوض خانه، پاياب، طنبي و قسمت‌هاي زمستان نشين خانه شامل طهراني، سه دري، پنج دري، بالا خانه و کرسي خانه است.
بخش تابستان نشين خانه در جبهه قبلي و فضاهاي زمستاني در جبهه مقابل و غربي ساخته شده‌است. حياط مرکزي اصلي‌ترين فضاي خانهٔ يزدي است. حوض آب در وسط حياط قرار گرفته‌است و باغچه‌ها دور تا دور آن با درختاني که نياز کمي به آب دارند همچون اَنار، اَنگور، اَنجير و پسته که علاوه بر سبزي خانه و تأمين سايه و خنکي هوا از خشکي هوا نيز مي‌کاهد، تزيين مي‌شوند.
در مکتب معماري يزد(حرمت) و (حجاب) يک اصل تلقي مي‌شود. حريم خانواده از تجاوز سمعي و بصري به دور است. هيچ خانه اصيل يزدي را نمي‌توان يافت که ديد نامحرم به درون آن ممکن باشد.
هشتي، کرياس، دالان و ديوارهاي بلند، نحوه آرايش و سازماندهي فضاهاي گوناگون دورادور حياط به گونه‌اي است که مفهموم (حجاب) را به کاملترني وجه نشان مي‌دهد، به نحوي که ساکنان خانه به دور از چشم اغيار در آرامش، آسايش، امنيت و ايمني زندگي مي‌کنند. اين شيوه طراحي، در عين حال، در تابستانهاي گرم، حداکثر سايه را در خانه فراهم مي‌کند.
اتاق مهمانخانه در معماري مسکوني يزد سمبل احترام و بزرگداشت ميهمان بوده‌است. در خانواده‌هايي که از تمکن مالي برخوردار بوده‌اند يا به اقتضاي شغل صاحبخانه، حياط ويژه و مستقلي براي ميهمان در نظر مي‌گرفتند، اين حياطهاي اختصاصي به (بيروني) معروفند.
