بنام خدا

جناب آقای دکتر حسن روحانی

ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران

موضوع: پیشنهادهایی برای چشم ‏انداز مدیریتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

با سلام و احترام؛

با توجه‏‏ به احتمال تغییر در مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‏دستی و گردشگری کشور، امضا‏کنندگان متن حاضر به ‏عنوان بخش کوچکی از جامعه بزرگ فعالان و کارشناسان حرفه ای معماری و شهرسازی، فرصت را غنیمت شمرده ‏اند تا مجموعه‏ ای از پیشنهادهای خود را درباره چشم ‏انداز مدیریتی این سازمان، به حضرتعالی عرضه کنند. پیش از ورود به اصل موضوع، به‏ عنوان مقدمه، نکاتی معروض می‏ شود:

• 1. این نوشتار با تأکید بر اهمیت مطالب مطرح ‏شده در نامه فعالان حوزه میراث که در تاریخ 9 آبان‏ ماه 1395 تهیه و برای حضرتعالی ارسال گردیده و در ادامه حرکت مدنی که تهیه‏ کنندگان آن مکتوب، پیشگام آن بوده‏ اند، تدوین‏ شده و نشانگر همدلی و همراهی جامعه حرفه‏ ای معماری و شهرسازی کشور، با فعالان سایر حوزه ‏های مرتبط است.
• 2. رسانه ‏ای‏ شدن رایزنی‏ ها برای تغییرات مدیریتی به‏ معنای قطعی ‏بودن تغییرات تلقی نشده‏ است، بلکه امضا‏کنندگان متن حاضر، تحولات کنونی را فرصتی مغتنم برای ارتقای بستر گفتمانِ و گزینش مبتنی بر تخصص، در این حوزه می‏دانند.
• 3. امضا‏کنندگان این نوشتار، با تاكید بر نقش تخصصی مدیران عالی و میانی در پیشبرد اهداف سازمان و با احترام به ساختار ارزشمند موجود، سعی در طرح مجموعه‏ ای از پیشنهادها دارند که معتقدند باعث تثبیت و تقویت ساختار و ماندگاری و پایداری راهبردی سازمان، خواهد شد.
• 4. ممکن‏ است پاره‏ هایی از متن و حتی شاید تمام آن، از واضحات باشد. امید است که تبیین واضحات از جانب امضا‏کنندگان متن حمل بر سطحی‏ نگری نشود. جامعه حرفه‏ ای معماری و شهرسازی به ‏عنوان یک صنف تخصصی به‏ طور عام مى‏ باید همواره در مقام یادآورى واضحات باشد تا واضحات به امور واقع تبدیل گردد. امضاکنندگان متن حاضر معتقدند که اینگونه تمرین‏ ها در تبیین دغدغه ‏های تخصصی، نهایتا به ‏بخشی از تاریخ معاصر تبدیل می‏ شود و استمرار در یادآورى، نقشی در رقم ‏زدن آینده ایران خواهد داشت.
• 5. همچنین، تهیه متن حاضر با توجه به این جهت‏ گیری انجام شده‏ است که جانبدارى از شخص خاص یا درخواست انتصاب او از جانب ریاست محترم جمهور درخواستى نامناسب و به دور از اصول صنفى و شأن جامعه معمارى است. در عین حال، مجموعه ‏ای از معیارها که از گفتمان صنفی امضاکنندگان برخاسته است، با حضرتعالی در میان گذاشته می‏ شود.

پس از مقدمات فوق، پیشنهادهای اصلی مورد نظر، در طی 13 بند تقدیم حضور می‏ شود:

بند1- شکی نیست که منصب معاونت ریاست جمهوری، لاجرم پستی است سیاسی، اما به منظور اعتلای كیان سازمانی ملی که تصدی میراث فرهنگی کشور را بر‏عهده دارد، تلاش حداكثرى مدیریت كلان كشور می‏باید در استقلال بخشیدن به عملکرد آن از سیاست و در عین حال، ارتقای نظام تخصصی آن باشد.

بند2- با وجود همپوشانی‏ های مفهومی و عملکردی مأموریت متولیان سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع‏ دستی و گردشگری، این سه حوزه در تکالیف قانونی تجانس ماهوی ندارند. میراث فرهنگی ماهیتی فرابخشی، گردشگری ماهیتی بین بخشی و صنایع دستی ماهیتی بخشی دارد. استقلال سازمانی در مدیریت این سه حوزه، در تسهیل عملکرد کارشناسی در این حوزه‏ ها موثر است. البته واضح است که اینگونه تغییر سازمانی به معنی تبدیل ساختار به سه سازمان مستقل با مدیریت یک معاونت رییس جمهوری، یا بررسی امکان تعریف نهادی جدید در سطح وزارتخانه (که در بعضی رایزنی‏ ها در باره آن گفتگو شده)، نیاز به تأملات کارشناسی و مدیریتی دارد.

بند3- سازمان متصدی و متولی میراث فرهنگی، قاعدتا بر مبنای قانون، مأمور به انجام دادن مجموعه‏ ای از وظایف است و برای انجام‏ دادن این وظایف قانونی، می باید توسعه یابد و به ابزار و ملزومات، از جمله نیروی کارشناسی، تجهیزات، فضاهای فعالیتی و بودجه کافی، مجهز باشد و پشتیبانی شود.

بند4- مدیریت سازمان متصدی و متولی میراث فرهنگی، نقشى به‏ سزا در رقم‏ زدن آینده میراث فرهنگی دارد. بنابراین انتصاب چهره ‏ای که سابقه و تجربه کار و اندیشه ‏ورزی در حوزه میراث فرهنگی داشته‏ باشد، در تامین اهداف کلان سازمان موثر است و قاعدتا در مقام مشاورت و معاونت و در چهارچوب کمیته ‏های تخصصی، حضور متخصصانی با دانش پیشینی پالایش شده و تجربه فعالیت موثر در زمینه میراث فرهنگی، ضروری و مطلوب است.

بند 5- با توجه به حرکت رو به‏ پیشرفت جامعه ایران معاصر در مسیر مدنیت، ضرورت دارد که نظارت‏ پذیری عمومی و مدنی مدیریت سازمان، در چارچوب تعامل با سمن‏ها تشکل‏ های مردمی متعهد و علاقه ‏مند به میراث فرهنگی و پاسخ‏گویی مستمر به رسانه‏ ها، جزو وظایف و توانایی‏ های ویژه مدیریت سازمان شمرده شود.

بند6- به فرض حفظ ساختار کنونی، این سازمان در حوزه‏های مختلف بخشی، بین بخشی و فرابخشی عمل می‏کند. از یک سو تولی‏گری میراث طبیعی و میراث فرهنگی ملموس و ناملموس توسط معاونت میراث این سازمان راهبری می‏شود، از طرف دیگر، ارتباط بین سازمانی در عملکرد آن نهفته است. بنابراین، درک صحیح از جایگاه سازمان و توان بالا در هماهنگ ‏سازی و تعاملات صحیح بین دستگاهی از ملزومات منصب مدیریت سازمان است. در عین حال این سازمان می‏ باید در جایگاهی قرار گیرد که اجرای احکام آن در حوزه فعالیتش، برای سایر دستگاه ‏های اجرایی، لازم تلقی‏ باشد.

بند7- وظایف سازمان میراث فرهنگی در دو بخش وظایف "حاکمیتی" و "اجرایی" قابل تفکیک است. وظایف حاکمیتی قابل واگذاری نیست، اما وظایف اجرایی به شرط پدید‏آمدن ظرفیت تخصصی در بخش خصوصی، امکان واگذاری دارد. بنابراین شایسته است سرمایه‏ گذاری و زمینه ‏سازی برای تشکل بخشی، توسعه و توانمند‏سازی بخش خصوصی در حوزه‏ های مرتبط، در دستور کار سازمان قرار گیرد. در وضع کنونی که در بازه‏ های زمانی کوتاه مدت و میان مدت، چه بسا امکان افزایش سریع بودجه و منابع مالی حوزه‏ های مرتبط با میراث فرهنگی وجود ندارد، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و برون‏ سپاری امور قابل واگذاری میراث در بیشینه‏ سازی حوزه تأثیر سازمان در مقیاس ملی و حتی جهانی، موثر است.

بند 8- در حوزه گردشگری، به ‏شکل عرفی و عادی، نگاه مدیریت کلان با تمرکز بر حوزه اقتصاد زود بازده به‏عنوان یکی از محورهای توسعه اقتصادی متمرکز شده است. در حالی که، نیاز مبرم به بازبینی مفاهیم اولیه در این عرصه احساس می‏شود؛ که شامل موضوعاتی همچون تاثیر گردشگری بر ارتقای امنیت ملی، تقویت رفاه عمومی، پایدارسازی اقتصادی، رفع سوء تفاهمات فرهنگی، ساختن تصویری متمایز و معتبر از ایران و به‏طور خلاصه، بهره گیری از ابزار دیپلماسی عمومی برای توسعه کشور، می‏باشد. شایسته است تغییر موضع مدیریتی کلان، در مقوله گردشگری، از نگاهی صرفا اقتصادی و سوداگرانه به تمرکز بر ظرفیت‏ های توسعه پایدار، برای تبدیل تجربه گردشگری فرهنگی و میراثی به محمل و رسانه‏ ای جهت جهانی‏ سازی اصالت ملی- منطق ه‏ای و ارتقای وجهه ایران در عرصه بین‏ المللی، از سوی دولت محترم جمهوری اسلامی ایران، حمایت شود.

بند 9- صنایع ‏دستی به‏ عنوان حوزه ‏ای از میراث فرهنگی که به صورت بخشی عمل می‏کند، گذشته از تمامی ارزش‏ های فرهنگی به ‏لحاظ اقتصادی در حوزه اشتغال‏ زایی فرصت هایی گسترده پدید می‏ آورد و می ‏باید برای ایجاد امکان رقابت در عرصه جهانی، به‏روز رسانی شود و توسعه یابد.

بند 10- گشودن درهای ساختار پژوهشی سازمان میراث فرهنگی به‏ روی فعالان و متخصصان مرتبط حوزه‏ های مدیریتی و کارشناسی سازمان، امکان گفتگوی مستمر بین داخل و خارج سازمان را در سطوح گوناگون فراهم خواهد آورد.

بند 11- سازمانی که در سال‏ های گذشته در معرض انهدام کامل قرار داشت و در طی سال‏ های اخیر به‏ صورت اضطراری از شرایط بحرانی عبور کرده و به آرامشی نسبی دست یافته است، در وضع کنونی نیازمند بازسازی بنیادی است، و منتصبِ مدیریت آن می‏باید اهتمام به انجام رساندن این مهم داشته باشد.

بند 12- با توجه به جایگاه میراث معماری و شهرسازی در کلیت میراث تمدنی ملت‏ها، می‏باید نیروی کارشناسی معماران را برای تعریف و تدوین اصول و منشور میراث فرهنگی به‏کار گرفت.

بند 13- نهایتا و در راستای آنچه در بند 12 آمده ‏است، اهم جزئیات پیشنهادی جامعه معماران در زمینه ثبت، نگهداری و باز زنده‏ سازی میراث معماری بر پایه‏ ی تجارب بین‏ المللی و ادبیات تخصصی مکتوبی که در سال‏های اخیر به‏ همت پژوهشگران در زمینه‏ ی میراث معماری ایران منتشر شده، به شرح زیر، معروض می‏شود:

ماده 1- اهتمام در بررسی و شناسایی آثار، مستندنگاری و انتشار اسناد در سراسر ایران برای آثاری که بسیاری از آنان هنوز مراحل مقدماتی ثبت را طی نکرده ‏است. این مهم بالاخص شامل میراث معماری معاصر ایران نیز می ‏باشد.

ماده 2- ترغیب انجمن‏ های صنفی معماران و شهرسازان و نهادهای علاقه‏ مند به میراث فرهنگی برای مستند نگاری، پایش و مراقبت مستمر، دقیق و موشکافانه و همچنین بالابردن ظرفیت سازمان میراث فرهنگی به‏ منظور فراهم‏ کردن عرصه نظارت‏ متخصصان و گروه‏های اجتماعی و مدنی فعال در حوزه میراث معماری و شهر

ماده 3- تهیه و اجرای طرح‏ های مدیریتی برای جلب مشارکت نهادهای مسئول دولتی و شهرداری‏ ها و سایر نهادهای ملی و انقلابی، که مالک کنونی برخی از این بناها هستند، در کنار تشکیلات مردمی و سایر نهادهای ذی ‏نفع به‏ منظور حفظ این آثار

ماده 4- همکاری گسترده‏ تر با نهادهای فراملی مانند ایکوموس در حوزه حفاظت ابنیه، ایکیوم در حوزه حفاظت اشیا و ایکوم در حوزه موزه ‏ها و حفاظت از محوطه‏ ها و شهرهای تاریخی

ماده 5- تدوین اصول حفاظتی میراث معماری مدرن و تاریخی و توجه ‏به موضوع اصالت اثر در نحوه بازسازی و بهره ‏برداری

ماده 6 – طرح و پیشبرد راهکارهایی برای تأمین منافع مالکان و بهره ‏برداران آثار احیا شده یا قابل احیا به منظور تبیین نظام اقتصادی پایدار برای تداوم عملکردی در تعریف پروژه ‏هایی از این دست

در انتها می‏ باید تاکید ‏شود که در بندهای این نوشتار تنها اشاره به ‏بخش محدودی از حوزه ‏های قابل بررسی‏ شده داشته و اشراف یا فراگیری کامل بر همه موضوعات، را مدعی نیست. امید است که استمرار در گفت ‏و‏ شنید مدنی در امتداد تأملات کارشناسی در کمیته‏ های تخصصی، این پیشنهادهای محدود را به منشوری کامل و عملیاتی بدل کند.

با اعتذار از تصدیع اوقات شریف آن مقام محترم و سپاس فراوان از توجه حضرتعالی، امیدواریم جامعه معماران و شهرسازان میهن عزیز بتواند در اعتلای فرهنگ و میراث این سرزمین، در کنار نهادها و سازمان‌های قانونی کشور، ایفای نقش کند.

این نامه به امضا معماران و شهرسازان زیر رسیده است:

1. ایرج اعتصام

2. ایرج کلانتری

3. جهانگیر درویش

4. فرشاد فرهی

5. علیرضا قهاری

6. محمدرضا حائری مازندرانی

7. اسکندر مختاری

8. گیتی اعتماد

9. ترانه یلدا

10. منوچهر شکوفی

11. مهوش مهرافشار

12. بهروز مرباغی

13. نشید نبیان

14. رامبد ایلخانی

15. مهرداد زواره‏محمدی

16. علی كرمانیان

17. سامان سیار

18. رهام مقصودلو

19. علی اعطا

20. پرشیا قره‏گوزلو

21. بابك شكوفی

22. محمدرضا قدوسی

23. شهاب میرزاییان

24. پویا بخشی

25. علیرضا بهزادی

26. بهرام كلانترى

27. محمدمسیح یاراحمدی

28. سعید برآبادی

29. علی اندجی گرمارودی

30. فرشاد مهدی‏زاده

31. سیامك فرشچی

32. آرش بصیرت

33. مهران عزتی

34. محسن اكبرزاده

35. رضا دانشمیر

36. افشین فرزین

37. خسرو سالاریان

38. سام طهرانچی

39. رضا نجفیان

40. احمد صفار

41. نگار جوكار

42. سامان شمس

43. علیرضا تغابنی

44. شقایق نمازكار

45. پرهام تفی‏اف

46. علیرضا امتیاز

47. ندا باقری

48. مسیح مستاجران

49. كاوه بذرافكن

50. كوروش رفیعی

51. فریبا رایگانی

52. كاوه اسدپور

53. درنا مصرزاده

54. المیرا شیروانی

55. نغمه اسدبیگی

56. محمدحسن توانگر

57. امیر فلاحی

58. کژال کوچک‏پور

59. احسان کریمی

60. دادبه محبی

61. مرتضی فرهادیان‏دهکردی

62. شیما روشن‏ضمیر

63. بهزاد خرم

64. محمود پارسازاده

65. بهزاد اتابکی

66. دانوش وهابی‏مقدم

67. آرش نصیری

68. رامین حسین‏پور

69. یاسمن لشگری

70. كیوان صادقی

71. گلشن نریمانی

72. علی خداوردی

73. آرزو زارع‏دار

74. محمدرضا بادله

75. حمیدرضا ناصرنصیر

76. بهزاد نیك‏فهم

77. مریم كهنسال‏نودهی

78. كاوه فولادی‏نسب

79. علیرضا یادگاری

80. مهدی پارسایی

81. امیرحسین طاهری

82. بابك نصیرآبادی

83. امیر افغان

84. شادی حكمی

85. امیرعباس ابوطالبی

86. فرامرز پارسی

87. سارا حائری یزدی

88. سارا سهراب

89. مهسا مجیدی

90. هانی ابطحی

91. دامون وهابی مقدم

92. سپیده زرین‏قلم

93. ماندانا كاوه

94. محمدرضا نیكبخت

95. حسین شهرابی

96. حمید ناصر خاكی

97. لیلا عراقیان

98. بنفشه درویش

99. علی منصوری

100. مونا خانمی

101. بهناز بلوكی

102. سید‏محمد باقر طباطبایی

103. مژگان لطف محمدی

104. بابک قربانی

105. حامد بدری احمدی

106. مهدی کامبوزیا

107. شقایق برزویی

108. نینلیا مارکاریان

109. هومن بالازاده

110. هدیه طیاب

111. لادن فروزان‏نیا

112. نسیم سید مرتضوی

113. شادی عزیزی

114. حمیدرضا موسوی

115. آرین رون

116. فرامرز سرایی

117. سیداحسان وحیدطاری

118. سعیده صرافی

119. ایمان آگاه