به گزارش سرویس معماری گالری آنلاین به نقل از هنرآنلاین ، هوشنگ خندان‌دل معاون عمران و توسعه امور شهری وزارت کشور، به‌تازگی و در هفتمین همایش معاونین هماهنگی امور عمرانی استانداری‌های کشور، از ضرورت توجه به حفظ بافت تاریخی و اهتمام در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با این مقوله سخن گفته است.

معاون عمران و توسعه امور شهری وزارت کشور در این نشست اذعان کرده؛ باید چهارچوب‌های مرتبط با هویت تاریخی و میراثی شهرها و حفاظت از این میراث فرهنگی که از ارزش بسیار بالایی برخوردار است، بررسی شود چراکه حفظ داشته‌های تاریخی و فرهنگی در حوزه‌های شهر و شهرسازی آنچه که باید در صدر قرار گیرد، معماری اسلامی ایرانی و هویت تاریخی ماست.

بر این اساس او معتقد است؛ در ارتباط با بافت تاریخی، حفظ بنا نباید ما را قانع کند، بلکه روابط تاریخی که در حول بناهای تاریخی شکل گرفته هم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

این مقام مسئول اظهار امیدواری کرده که همایش معاونین هماهنگی امور عمرانی استانداری‌های کشور سرآغاز مشترک بین این سه مجموعه باشد تا بتوانیم هرچه بیشتر و گسترده‌تر موضوع توجه به هویت تاریخی اسلامی خود را مکرراً مورد بحث قرار دهیم و بازگو کنیم تا از این سرمایه عظیمی که در اختیارمان هست پاسداری کنیم.

این مواضع در حالی مطرح می‌شود که معاون پژوهشکده فرهنگ و هنر دانشگاه تهران در گفت‌وگویی با هنرنیوز تأکید دارد که؛ متأسفانه در چند دهه اخیر به‌ویژه در ۶۰ سال گذشته اتفاقی که برای شهرهای ایران رخ داد حاکی از این بود که بخش عمده‌ای از هویت، ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شهرها تحت عنوان توسعه از دست رفت. بدین معنا به‌جای اینکه توسعه با حفظ دارایی‌ها و فرهنگ هویتی همراه شود در مقابل آن‌ها قرار گرفت و بخش فراوانی از دارایی‌های فرهنگی از دست رفت.

آیندگان معماری و شهرسازی معاصر را نقد می‌کنند

سیاوش صابری کاخکی درباره اهمیت بازآفرینی شهری با تعریفی از آن تحت عنوان «چیزی که پیش‌تر آفریده شده، مخدوش گشته و به دلیل بی‌توجهی و سهل‌انگاری بار دیگر می‌خواهد باز آفریده شود» عنوان می‌کند:" بازآفرینی شهری خلقی تازه نیست بلکه نگاهی دوباره به داشته‌هایی است که در شهرسازی و معماری وجود داشته و بار دیگر می‌خواهد بازآفریده شود."

معاون پژوهشکده فرهنگ و هنر دانشگاه تهران با اشاره به اینکه همگان در عمر خود شاهد تغییرات زیست‌محیطی خواهند بود، بر اساس گفت و گوی منتشر شده در تارنمای وزارت راه و شهرسازی هشدار داده؛ تغییرات زیست محیطی اثری مستقیم بر خلقیات و روحیات جوامع دارد. ساختار جوامعی همچون ایران همواره محله محور بود و همین محله محوری باعث ایجاد روابط نزدیک بین ساکنان محلات می‌شد.

مدیرکل سابق حفظ و احیای‌بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری معتقد است؛ همچنین ما چه بخواهیم و چه نخواهیم هر نسلی فرهنگ روزگار خود را در معماری و شهرسازی نقش می‌کند همانطور که ما دوران صفویه، زندیه و قاجاریه را نقد می‌کنیم آیندگان نیز معماری و شهرسازی ما را به نقد خواهند نشست.

این عضو موسسه ایکوموس اذعان دارد که؛ لزوماً بازآفرینی کاری ساده نخواهد بود زیرا اندیشه‌ای که در خلق نخستین رخ داد با آنچه که امروزه اندیشیده می‌شود تفاوت‌های فراوانی دارد و به همین‌خاطر نیز بازآفرینی شهری از این منظر کاری دشوار خواهد بود. اگر قرار است به بازآفرینی بپردازیم باید تضمین کنیم چیزی که قرار است بازآفریده شود منطبق با معماری اصیل ایرانی خواهد بود.

انتقاد از تخریب بافت‌های تاریخی در دهه اخیر

کارشناس ابنیه‌تاریخی و میراث‌فرهنگی شرایط فعلی ایران را برای حفظ دارایی‌های فرهنگی- هویتی و ارزش‌های تاریخی مناسب نمی‌داند و با یادآوری تخریب ارزش‌های تاریخی فراوان در شهرهای مختلفی همچون مشهد عنوان می‌کند:" اتفاقی که برای ارزش‌های تاریخی و فرهنگ هویتی رخ داد کمابیش در سایر کلانشهرهای دیگر از جمله شیراز نیز اتفاق افتاد. این‌ها در حالی است که مهم‌ترین نقاط سکونت در شهرها فضاهایی هستند که باعث سکونت و آرامش‌اند و نباید به کارگاهی برای ساخت‌و‌سازهای طولانی مدت و مداوم تبدیل شوند".

سیاوش صابری کاخکی معاون پژوهشکده فرهنگ و هنر دانشگاه تهران همچنین معتقد است؛ شهر محلی برای گفتگو، زندگی، تعامل و آن مواردی است که به ارتقای دانش‌اجتماعی و شهروندی منجر می‌شود و همه این‌ها در سایه اقتصادی پویا و در عین حال متناسب با داشته‌های فرهنگی- هویتی میسر است. شهر محل زندگی، کار و حضور انسان‌هاست و شهرهایی که برپایه محله محوری شکل گرفته‌اند به محلی برای گفتگو و زندگی تبدیل می‌شوند.

تاکید بر دستیابی به فهم مشترک در بازآفرینی شهری

عضو موسسه ایکوموس با اشاره به دو رویکرد حاکم بر جامعه نسبت به احیای ابنیه و بافت‌های تاریخی که یکی به نام «توسعه» دست به تخریب آنچه از گذشته باقی مانده می‌زند و در مقابل دیدگاه حفاظتی و غیرکاربردی از ابینه تاریخی و بافت‌های پیرامونی آن می‌گوید: "طرفداران و منتقدان هریک از دو دیدگاه فوق (تخریبی و حفاظتی صرف) مدعی تأمین منافعی برای مردم هستند اما الزاماً اقداماتی که این دو گروه انجام داده‌اند تأمین منابع پایدار مادی و معنوی مردم را با خود به همراه نداشته است. به همین‌خاطر نیز باید به دنبال راهکاری باشیم که فهم مشترک بشر در تمامی نقاط دنیا آن را تأیید کند".

وی با یادآوری تجربه برخی از کشورهای پیشرفته که فرآیند توسعه در آن‌ها بسیار زودتر از ایران رخ داد به ساخت آسمانخراش در کشورهای منطقه که توسط مشاوران بین‌المللی انجام می‌گیرد اشاره کرده و می‌گوید: باید اندیشید چرا مشاوران و پیمانکاران بین‌المللی که در کشورهای منطقه به ساخت آسمانخراش مبادرت می‌کنند در کشورهای خود این کار را انجام نمی‌دهند؟ و مسابقه ساخت‌و‌ساز و بلندمرتبه‌سازی در شهرهای دارای هویت شکل نمی‌گیرد؟

صابری کاخکی با اشاره به اینکه مدعیان فراوانی همواره وجود داشته‌اند که تحت‌ عنوان توجه به بافت‌های تاریخی، زمین‌های این مناطق را خریداری کرده و پس از مدتی نیز با فروش تراکم بیش از حد مجاز به ساخت‌و‌سازهای گسترده در این مناطق اقدام کرده‌اند تاکید می‌کند؛ زمین‌هایی که آثار تاریخی در آن‌ها وجود دارد معمولاً به بهای ناچیزی توسط عد‌ه‌ای از صاحبان قدرت و ثروت خریداری و پس از مدتی با تراکم غیرمجاز و عموماً با کاربری تجاری به چندین برابر بها فروخته می‌شود.

علیرغم همه این‌ها به نظر می‌رسد هنوز اراده ای قوی در زمینه توجه به معماری ایرانی اسلامی در عملیات‌های بافت تاریخی در کشور دیده نمی‌شود و دستیابی به چنین فهم مشترکی در میان نهادهای متولی هنوز متصور نمی‌تواند باشد؛ به طوری کهاین کارشناس با رد نگاه حفاظتی صرف به ابنیه تاریخی و دارای هویت شهرها معتقد است؛ حفاظت صرف از ابنیه تاریخی معمولاً در شرایطی که بناهای تاریخی بارها و بارها در معرض تخریب قرار گرفته‌اند رخ می‌دهد. همچنین داشتن نگاهی بینابین مستلزم این مطلب است که دست از تخریب بکشیم زیرا در فضایی که تخریب ادامه داشته باشد و هر روز نیز در رسانه‌ها اخباری از تخریب منتشر شود نمی‌توان این ادعا را که می‌خواهد نوسازی و بهسازی با حفظ هویت تاریخی صورت بگیرد باور کرد.