دبیر علمی هم‌اندیشی «هنر و اخلاق»: رشد حقیقی هنر، متصف به اخلاق هنری است
 انشاء الله رحمتی دبیر علمی هم‌اندیشی «هنر و اخلاق» در گفتگویی اظهار داشت: رشد حقیقی هنر، متصف به اخلاق هنری است. به گزارش روابط عمومی فرهنگستان هنر، شهریور ماه امسال (1394) معاونت پژوهشی فرهنگستان هنر فراخوانی تحت عنوان هم‌اندیشی «هنر و اخلاق» منتشر كرد كه محورهای اصلی آن، حول دو محور «نظریه‌های اخلاق هنجاری» و «اخلاق هنجاری كاربردی» قرار داشت. «انشاءالله رحمتی» دبیر علمی این هم‌اندیشی در گفتگویی، درباره هدف برگزاری این هم‌اندیشی اظهار داشت: صرف نظر از جامعه هنری، به طور كلی همه ما در فعالیت‌های فردی یا اجتماعی‌مان در تمامی شئونات زندگی می‌بایست به نوعی به هاله اخلاق آراسته باشیم. چراكه فعالیت‌هایی ماندنی، خواستنی و ارزشمند خواهند بود كه نتیجه اخلاقی داشته باشند. بسیاری از ما استعدادها و قابلیت‌های افراد را به گونه‌ای با اخلاقشان می‌سنجیم. اگر اخلاقی پذیرفتی داشته باشند، دیده خواهند شد، اما اگر با بی‌اخلاقی همراه باشند، حتی اگر دستاوردهایی داشته باشند، كمتر دیده می‌شوند. مثال ساده آن این است كه «بار كج به منزل نمی‌رسد» و بیان فنی آن این است كه اگر فعالیتی اخلاقی و انسانی نباشد، در آن عدالت، فضیلت و احترام به حقوق انسان‌ها دیده نشود، «بار كج» محسوب می‌شود و هدف غائی از آن به دست نمی‌آید. حوزه هنر نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بنابر این اگر ما بخواهیم كه هنرمان رشد حقیقی داشته و به سر منزل مقصود برسد، بهتر است نسبتش با هنر مشخص شود. هدف اولیه آن این است كه بتوانیم نسبت اخلاق با هنر را بسنجیم و به این ترتیب می‌بایست بدانیم كه هنر باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد كه هنر اخلاقی نامیده شود و اصولا یك فعالیت هنری چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد كه متصف به اخلاق باشد. وی در پاسخ به این پرسش كه آیا به دنبال هنرمند اخلاقی هستیم یا هنر اخلاقی ؟ تصریح كرد: چندان تفكیك عمیقی نمی‌توان داشت و اگر بپذیریم كه «از كوزه همان تراود كه در اوست» در حقیقت اثر هنری ترجمان هنرمند است و نمی‌شود از یك هنرمند بی‌اخلاق، توقع یك اثر اخلاقی داشت. گرچه در این مبحث شخصیت هنرمند موضوعیت ندارد. چراكه اگر هنرمند را صرف نظر از اثر هنری‌اش در نظر بگیریم، انسانی است مثل انسان‌های دیگر و آنچه او را مطرح می‌كند، اثر هنری اوست و اثر هنری را نمی‌شود از هنرمند تفكیك كرد. البته ممكن است درباره او صحبت كنیم، ولی ذیل اخلاق هنر قرار نمی‌گیرد و كانون اصلی آن اثر هنری است. رحمتی در خصوص متر و معیار سنجش اخلاق در آثار هنری خاطر نشان كرد: وقتی می‌گوییم اخلاق، باید توجه داشته باشیم منظورمان «فلسفه اخلاقی» است؛ نه خود اخلاق كه در جامعه وجود دارد و منظور از اخلاق یا نهاد اخلاقی (morality) یا اخلاقیات (morals) نیست. اینها به عنوان واقعیاتی هستند كه در جامعه وجود دارند؛ بلكه منظورمان در اینجا اگر بخواهیم دقیق‌تر تعریف كنیم، (Philosophy (moral یا(Ethics) كه «فلسفه اخلاق» ترجمه شده‌است و چون در فلسفه اخلاق شعبه‌ها و شاخه‌های متفاوتی داریم، هركدام از این شاخه‌ها نسبتی با هنر پیدا می‌كنند. به عنوان مثال یكی از شاخه‌های فلسفه اخلاق، فرا اخلاق است كه فرا اخلاق با بحث‌های نظری درباره هنر یا فلسفه هنر یا زیبایی‌شناسی نسبت پیدا می‌كنند. وی در زمینه «اخلاق هنجاری كاربردی» به عنوان محور اصلی هم‌اندیشی افزود: بخشی از اخلاق مربوط به «اخلاق هنجاری» است كه به معیارهای رفتارهای ما عنایت دارد و اگر «اخلاق هنجاری» را در سطح خردتر بررسی كنیم، امروزه به عنوان«اخلاق كاربردی» یا «اخلاق حرفه‌ای» می‌شناسیم كه در بحث اخلاق كاربردی یا حرفه‌ای به تعداد رشته‌های هنری، اخلاق كاربردی وجود دارد. به عنوان مثال در هنر نقاشی بایدها و نبایدهای اخلاقی وجود دارد كه یك هنرمند نقاش در این حوزه با آن مواجه می‌شود و در پی آن اخلاق كاربردی نقاشی داریم. در مورد هنرهای دیگر نیز به همین ترتیب است. نویسنده رمان یا یك شاعر هر كدام با بایدها و نبایدهایی مواجه هستند. امروزه حتی اخلاق پزشكی، اخلاق مهندسی، اخلاق محیط زیست و ... مطرح است. پس باید بدانیم؛ فعالیت‌های هنری از فحوای اخلاقی عاری نیستند و می‌بایست نسبت مفهومی، عملی و كاربردی آنها بررسی شوند. دبیر علمی این هم اندیشی در پاسخ به اینكه آیا میزان و كیفیت مقالات رسیده به دبیرخانه هم‌اندیشی، نظر هیئت علمی را تامین كرد؟ گفت: گرچه این هم‌اندیشی برای نخستین بار است كه در ایران برگزار می‌شود، خوشبختانه تا حد زیادی در همه محورها مقالاتی به دستمان رسید و تقریبا 100 مقاله به دبیرخانه ارسال شد كه از میان آنها تعدادی برگزیده شدند و آنچه كه در همآندیشی عرضه می‌شود، بهترین مقالات است. برخی از پژوهشگران در حوزه اخلاق تحقیقاتی كرده بودند و برخی نیز پژوهششان به هنر اختصاص داشت ولیكن نسبت این دو را تاكنون نسنجیده بودند و برایشان تازگی داشت كه البته مقالاتی كه به دست دبیرخانه رسید تنوع لازم را داشت و این تازگی را می‌توانستیم در مقالات مشاهده كنیم كه مباحث خوبی هم اتفاقا پرداخته شده است. این استاد دانشگاه درباره سفارش مقاله و انتشار مقالات این هم‌اندیشی عنوان كرد: به اندازه كافی مقاله به دبیرخانه رسید و اگر مقاله خوب نداشتیم طبعا باید مقالاتی سفارش داده می‌شد. در خصوص انتشار مقالات هم، قرار است خلاصه مقالات در ویژه نامه‌ای در روز برگزاری هم‌اندیشی ارائه شوند. بعد از هم‌اندیشی نیز مقالات توسط انتشارات فرهنگستان هنر منتشر می‌شود. هم اندیشی «هنر و اخلاق» روز دوشنبه 17 اسفند 1394 از ساعت 14 در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار می‌شود. |