روش‌های پژوهش هنر در ایران نقد و بررسی شد
نخستین روز از هم‌اندیشی «روش‌های پژوهش هنر در ایران: ساختارگرایی در فقدان ایده‌مندی و مسئله‌محوری» با چهار نشست علمی در حوزه سینما، هنرهای نمایشی، پژوهش در هنر و موسیقی روز 27 آذر 1396 در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش گالری آنلاین به نقل از روابط عمومی فرهنگستان هنر، نخستین نشست این هم‌اندیشی به «روش‌های پژوهش در سینما» اختصاص داشت که با مدیریت سید مهدی ناظمی‌قره‌باغ و سخنرانی علی روحانی، فرشاد عسگری‌کیا و سید حسن حسینی آغاز شد. در این پانل علمی كه به آسیب‌شناسی روش‌های پژوهش در سینما اختصاص داشت، ابتدا رئیس پانل مقدمه‌ای در حوزۀ پژوهش سینما ارائه داد و پیشرفت تحقیقات را در چند ساله اخیر در ایران امری پسندیده و قابل ملاحظه دانست، اما اشاره كرد كه منتقدان روش‌های پژوهش نیز وجود دارند كه در این نشست به آن می‌پردازند.
سپس علی روحانی با مقاله‌ای با عنوان «نظریه نهادی و رابطه آن با پژوهش دانشگاهی در رشته‌های هنر» به تشریح كتاب‌هایی كه در چند سال گذشته در حوزه هنر منتشر شده پرداخت و یاد آور شد: همیشه پرسش این است كه چه تغییراتی در امر پژوهش موجب می‌شود تا یك معرفت نظری، به معرفت عملی تبدیل شود. این مسئله بر می‌گردد به منابع مطالعاتی كه می‌تواند كمی از دغدغه‌های مطالعاتی را كم کند. البته خوشبختانه در چند سال اخیر، فرهنگستان هنر به این امر پرداخته و كتاب‌هایی در این حوزه به صورت تالیف یا ترجمه منتشر كرده است.
«فایده‌مندی پژوهش‌های سینمایی در مقطع كارشناسی ارشد» نیز عنوان مقاله فرشاد عسگری‌کیا، عضو هیئت علمی دانشگاه سوره بود كه درباره آن به سخنرانی پرداخت. وی به مطالعاتی كه در حوزۀ پایان‌نامه‌های كارشناسی ارشد دانشگاه سوره اختصاص داشته اشاره كرد و گفت: به ندرت می‌توان در پایان‌نامه‌های ارائه شده به موردی برخورد كه بتواند مرزهای سینما را گسترش دهد. وی به نقد پایان‌نامه‌های این دوره پرداخت و این امر را معضلی برای دستاوردهای بهتر در این حوزه دانست و تاكید كرد با این وصف ما تولید علم نمی‌كنیم.
آخرین سخنران پانل سینما سید حسن حسینی بود كه به ارائه مقاله‌اش با عنوان «آسیب‌شناسی روش‌های تاریخ‌نگاری سینمای ایران» پرداخت و گفت: متاسفانه با مطالعه كتاب‌های مختلف، چه کتاب تاریخ اجتماعی سینمای ایران كه نوشته فرخ غفاری در سال 1326 است و یا حتی منابعی كه با این عنوان توسط دیگر پژوهشگران به نگارش درآمده، متوجه می‌شویم كه حتی منابعی كه باید برای پژوهشگران به عنوان منابع پایه و اصلی به شمار رود، در بسیاری از مطالب متقن و دارای منبع موثق نیستند و در تولید آثار سینمایی هیچگونه تغییرات اساسی ایجاد نمی‌كنند.
«روش‌های پژوهش در هنرهای نمایشی» عنوان پانل دوم این هم‌اندیشی بود كه با مدیریت شهاب پازوكی برگزار شد. در این نشست ابتدا منصور براهیمی به «آسیب‌شناسی مطالعات و پژوهش‌های دانشگاهی تئاتر در ایران» پرداخت و اظهار داشت: بسیاری از تحقیقاتی كه در حوزۀ نمایش ایران صورت گرفته، در خارج از مرزهای ایران بوده و دارای نواقصی است كه خواه‌ناخواه بر روی پیش‌فرض‌های پژوهشی ما تاثیر گذاشته و به تبع آن، مفهوم تئاتر در ایران به درستی درك نشده و این از گناه کم کاری تاریخی ما نسبت به كشورمان نشئت می‌گیرد كه باید به درستی تصحیح شود.
در ادامه این هم‌اندیشی محمد حسین ناصربخت به مقاله‌اش در خصوص «وضعیت كنونی پژوهش پیرامون نمایش‌های سنتی و راهكارهای پیشنهادی برای مقابله با آسیب‌ها» پرداخت و گفت: ما با این ایده به سراغ پژوهش رفتیم تا بتوانیم میراث ناملموس كشورمان را كه در اعصار گذشته مورد غفلت واقع شده، شناخته و به ثبت برسانیم. البته در برخی از موارد، موفق عمل کرده‌ایم و نمی‌توان گفت كه همه پژوهش‌ها به بیراهه رفته؛ اما متاسفانه در بیشتر موارد، به دلیل استفاده از الگوهای تكراری، به بیراهه رفتیم و نتوانستیم رد پای آن را به درستی كشف كنیم.
بهروز محمودی بختیاری نیز به عنوان آخرین سخنران پانل هنرهای نمایشی درباره «برخی زمینه‌های روش‌های پژوهش میان رشته‌ای در هنرهای نمایشی» سخنرانی كرد و اظهار داشت: مهم‌ترین مسئله در روش تحقیق این است كه شما بتوانید به پرسش‌های مهم دانشجویان و پژوهشگران پاسخ دهید. چقدر در زمینه كتاب‌شناسی می‌توانید رفرنس معرفی كنید؟ نشریات علمی داخلی كدام‌ها هستند؟ از چه روش تحقیقی می‌توان در یك امر پژوهشی بهره برد؟ نگاه بین‌رشته‌ای كه در میان مباحث تحقیق وجود دارد، چیست؟ و چه نظریاتی درباره آن وجود دارد؟
در ادامه نشست «روش‌شناسی پژوهش در هنر 1» با ریاست هادی ربیعی، رئیس پژوهشكده هنر، برگزار شد. در این نشست علمی كه دو سخنران داشت، نخست صادق رشیدی به «مفهوم روش و ضد روش در پژوهش‌های نظری هنرهای ایرانی‌ــ‌اسلامی» پرداخت و عنوان كرد: پژوهش در هنر یا مسئله محور است كه بر پایه نظریه، فرضیه و حل مسئله انجام می‌شود و یا تحلیلی است که توصیفی و متن محور است. وی سپس به روش‌های خوانش در امر پژوهش هنر ایرانی‌ــ‌اسلامی پرداخت و در پایان به ارائه راهكارها و پیشنهادات در این زمینه پرداخت.
احمد پاكتچی دومین سخنران این بخش از هم‌اندیشی بود كه مقاله خود را با عنوان «دنیای هنرمند و سنجه روش: ظرفیت‌هایی برای پژوهش هنر» ارائه كرد. وی ابتدا به تعریف واژۀ پژوهش و هنر در فرهنگ لغات وبستر پرداخت و به تشریح چالشی كه منتج از این تعاریف می‌شود، پرداخت. پاکتچی با بیان اینکه یك متن هنری در بوته پژوهش به نحو غیر قابل قبولی تقلیل می‌یابد و وجه الهامی و خلاق آن را نادیده گرفته می‌شود، به این مسئله پرداخت.
آخرین پانل این هم‌اندیشی به «روش‌های پژوهش در موسیقی» اختصاص داشت كه با مدیریت بابك خضرایی برگزار شد. دو سخنران این نشست ساسان فاطمی و هومان اسعدی به نقد روش‌های تحقیق مورد استفاده در مقالات و پایان‌نامه‌ها پرداختند و آن را منبعث از الزاماتی دانستند كه موجب ترفیع دانشجویان و استادان می‌شود و فاقد تفكر خلاقانه در آن دانستند.
اما آخرین سخنران این نشست كه محمدرضا آزاده‌فر بود به یك مورد از پژوهش‌های كاربردی انجام شده توسط پژوهشگران پرداخت و اظهار داشت: باورم برخلاف نظرات دو سخنران قبلی است و معتقدم كه اتفاقا می‌توان كار عملی و كاربردی به انجام رساند. وی سپس به تشریح كیس‌استادی (case study) مورد مطالعه و نتایح كاربردی آن پرداخت.
این هم‌اندیشی در روز سه‌شنبه 28 آذر به مناسبت هفته پژوهش در سه پانل تخصصی روش‌های تحقیق در پژوهش هنر2، معماری و شهرسازی و هنرهای تجسمی ادامه خواهد داشت و حضور تمامی علاقه‌مندان در این برنامه آزاد است.